Sansür Yasası, istibdat devrine dönüş demek

CHP’li Süleyman Bülbül, Abdülhamit devrinde Yıldız Sarayı Başkatipliği’nin 9 unsurluk sansür yönergesini Meclis kürsüsünden okudu. “Getirilen yasa, 144 yıl evvelki uygulamalar” dedi.

AKP ve MHP tarafından hazırladığı 40 unsurluk “Sansür Yasası” teklifinin TBMM Genel Heyeti’ndeki görüşmeleri devam ederken, CHP Aydın Milletvekili Süleyman Bülbül, Abdülhamit devrinde Yıldız Sarayı Başkatipliği’nin 9 unsurluk yönergesini Meclis kürsüsünden okudu ve Sansür Yasası ile 1878’e dönüş uyarısı yaptı. İşte CHP’li Bülbül’ün 2022-1878 karşılaştırması:

YIL 2022, TIPKI ŞEYLER

– 1878’i hatırlayın, istibdat devrini hatırlayın. Bu periyotta Yıldız Sarayı Başkâtipliği’nden Matbuat Müdürlüğü’ne gönderilen bir yönerge var, 9 unsurluk yönerge. Bu yönergede neler var? Yıllar geçmiş, 1878 yılından 2022 yılına gelmişiz, birebir şeyler var, getirdiğiniz bu yasa teklifiyle benzeşen birçok şey var. Yıldız Sarayı Hümayunu Baş Kitabet Dairesi tarafından gönderiliyor. İstibdat periyodunda sansürün nasıl uygulandığını bu evraklardan de anlıyoruz.

– 1. husus: “Her şeyden evvel Padişahın kıymetli sıhhatine, eserlerin durumuna, ticaretin ve endüstrinin gelişmesini bildiren haberlere öncelik verilmesi.” Nerede var? 1878’de var, burada da var. Padişah kim? Sizin takdirinize bırakıyorum.

– 2. unsur: “Milli Eğitim Bakanlığının ahlak açısından onaylamadığı hiçbir romanın yahut yazı dizisinin yayınlanmaması.’ Çok enteresan; burada da var.

– 5. husus: “Kişilere sataşılmaması; bir vali yahut mutasarrıfın hırsızlık yaptığı, para yediği, adam öldürdüğü yahut ayıplanacak bir iş yaptığı söylenecek olursa saklanması gerekir.” Bakın arkadaşlar, yüz yıl önce!

– 6. unsur: “Kişilerin ve vilayet ahalisinin birtakım yolsuzlukları bildirmek için Hükümdara verdikleri dilekçelerin yayınlanması katiyen yasaktır.” Yolsuzlukların yayınlanması muhakkak yasaktır, 1878’de. Arkadaşlar, birtakım berbat niyetli şahısların yersiz yorum ve müşahedelerine yol açabileceği için bu yönergenin gazetede yayınlanması yasaktır. 1878 arkadaşlar. İstibdat devrinde sansürün nasıl uygulandığını bu hususlarla anlıyoruz. Bunlar o periyoda ilişkin üzere görünse de, kısaca 1878’de ne varsa, şu anda bunları yaşıyoruz. 1878’de ne varsa, istibdatta ne varsa şu anda bu var. Lakin bunun tahlili kolay: Demokrasiyi, özgürlükleri, hukuk devletini biz getireceğiz, bu işi çözeceğiz arkadaşlar.

CHP Aydın Milletvekili Süleyman Bülbül

14 UNSURU KABUL EDİLDİ

TBMM Genel Konseyi’nde görüşmelerine başlanan 40 unsurluk ‘Sansür Maddesi’nin 14 hususu kabul edildi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, geçen yıl yaz aylarında ülke çapında yaşanan büyük yangınların akabinde toplumsal medyadan yapılan birtakım paylaşımlara reaksiyon göstererek, “dezenformasyon ve palavra haberle mücadele” için yasal düzenleme yapılacağını açıklamış ve parti buna dönük çalışma başlatmıştı. İktidar partisinin yaklaşık 8 aydır üzerinde çalıştığı yasal düzenleme Meclis’in açılışının akabinde Genel Kurul’a getirilmişti. Kamuoyu ve basın meslek örgütleri seçim öncesi getirilen yasanın sansür yasası olduğunu belirterek karşı çıkıyor.

Teodor Kasap’ın karikatürü.

Telgraf sansürü ile haberler denetlendi

Tüm basılı yayın ve gazetelerin ofislerinin teftiş edildiği, gazetecilerin sıkı bir kontrole tabi olduğu, cezaların, tevkif ve sürgünlerin gerisi arkasına uygulandığı istibdat periyodunda sansür, gölge oyunu Karagöz Hacıvat’a kadar uzanmıştı. Her cins ulusalcı roman ve öbür lisanlardan çeviri aşk kıssaları yasak kapsamındaydı. Avrupa basınında yer alan II. Abdülhamit muhalifleri ve Osmanlı-Rus Savaşı’na ait haberler de telgraf sansürünü getirdi. “Osmanlı toplumunu dışarıdan gelecek mikrop ve hastalıklara karşı muhafaza iddiasıyla” yaratılan sansür sistemi ile ağır sansür şartlarında yayınlarını sürdürmeye çalışan gazetelerin, haber kaynakları da denetlenmeye başladı. Osmanlı basın tarihinde Türkçe olarak çıkarılan birinci siyasi mizah mecmuası Diyojen’i yayımlayan Teodor Kasap’ın 1877 yılında çıkardığı Hayal mecmuasında yer alan bir karikatürü nedeniyle 3 yıl mahpusa mahkum oldu, mecmuası kapatıldı. Karikatürde şu diyaloğa yer veriliyor:

-Nedir bu hal Karagöz?

-Kanun dairesinde özgürü Hacivat…

Avrupa Kurulu’ndan Meclis’e reddet çağrısı

Avrupa Kurulu, Sansür Maddesi’nin tabir özgürlüğünü tehdit ettiğini ve seçim öncesi gazeteciliğe büyük ziyan vereceğini söyledi.

Kamuoyunda ‘sansür yasası’ olarak bilinen Basın Kanunu’nda değişiklik içeren 40 unsurluk teklife bir reaksiyon de Avrupa’dan geldi. Avrupa Kurulu’na üye ülkelerinin anayasa ve maddelerinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) ve Konsey’in prensiplerine uygun olup olmadığını denetlemekle hükümlü Venedik Komitesi, Meclis’e maddeyi reddetmesi davetinde bulundu. Türkiye’nin önerdiği “dezenformasyon” tasarısının söz özgürlüğünü tehdit ettiğini ve gelecek yıl yapılacak seçimler öncesinde gazeteciliğe daha fazla ziyan verebileceğini söyledi.

ENDİŞE DUYUYORUZ

Yapılan açıklamada, metinde seçim öncesi düzenlemenin potansiyel sonuçları nedeniyle ‘endişe’ duyulduğu vurgulanırken, yasa tasarısının mahpus cezaları ve öbür yansımalarının emelleriyle orantısız olacağını ve “ifade özgürlüğünün keyfi kısıtlamalarına” yol açabileceğini söyledi. Avrupa Kurulu’na bağlı Venedik Komitesi’nden yapılan açıklamada, “Komisyon, bilhassa, Haziran 2023’te yapılacak seçimler göz önüne alındığında, bu yasanın mümkün sonuçlarından kaygı duyuyor” tabirleri yer alırken, ‘oto-sansür’ kaygısına dikkat çekildi. Ayrıyeten, Türkiye’deki maddelerin dezenformasyonla uğraş için kâfi olduğu vurgulandı.

23 SAYFALIK AÇIKLAMA

“Demokratik bir toplumda yanlış bilgi ve dezenformasyona karşı koymanın cezai olmayan alternatif yolları olduğu” kaydedildi. 23 sayfalık açıklamada, “Teklif, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından korunan tabir özgürlüğüne müdahale teşkil ediyor” sözü kullanıldı. Dezenformasyon yasasının tabir özgürlüğünü ihlal ettiğine yönelik görüş, 21 ve 22 Ekim tarihlerinde Venedik Komitesi’nin bir sonraki genel oturumuna sunulacağı da belirtildi.

Sudan’ın gerisine düşeceğiz

İYİ Partili Bedri Yaşar, Türkiye’nin basın özgürlüğü sıralamasında 149’uncu sırada yer aldığını belirterek, “Yasa çıkarsa son sırada yerimizi alırız” dedi.

Bedri Yaşar

Basın özgürlüğünde 180 ülke ortasında 149’uncu sırada yer alan Türkiye’nin, Sansür Yasası çıktıktan sonra daha da gerilere düşeceği öne sürüldü. UYGUN Parti Samsun Milletvekili Bedri Yaşar, “Bu düzenleme sonrasında Türkiye muhtemelen Sudan ve Myanmar’dan sonra son sırada yer alacaktır” dedi.

Türk Ceza Kanunu’na eklenecek olan ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma suçuyla’ haberi yapana ve yayana 3 yıla kadar mahpus cezası geleceğini hatırlatan Yaşar, yaşanacak tehlikeye dikkat çekti: “Düzenleme bu hâliyle ülkemizde ne basın bırakır ne de yayın, sadece yandaş basın bırakır. Zati dışarıdan bakıldığında basın özgürlüğünde durumumuz hiç de parlak değildir; Türkiye, basın özgürlüğünde 180 ülke ortasında, maalesef 149. sırada yer almaktadır. Bu düzenleme sonrasında Türkiye muhtemelen Sudan ve Myanmar’dan sonra son sırada yer alacaktır.”

Yaşar, düzenlemeden sonra mahallî basının ağır darbe alacağını söyledi, “Pek birden fazla kapanacak yahut kapanma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır” dedi.