Uzmanlar: Avrupa gaz fiyatlarında dalgalı seyir sürebilir

Avrupa gaz piyasasındaki dinamikler, yaklaşık iki yıldır süren güç krizi nedeniyle neredeyse büsbütün değişti.

Ekonomilerin Covid-19 salgınının akabinde toparlanmaya başlamasıyla ortaya çıkan arz-talep dengesizliği, Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın gaz tedarikine tesirleriyle güç krizine dönüştü.

Avrupa, en büyük gaz tedarikçisi Rusya’dan ithalatını azaltmak üzere adımlar atarken, Rusya da yaptırımlara karşılık kıtaya gaz arzını büyük ölçüde kıstı.

Avrupa Birliği (AB), Rus petrol ve kömürüne ambargo uygularken doğalgaza uygulamadı lakin tüm Rus fosil yakıt tedarikini 2027 prestijiyle sonlandırmayı taahhüt etti.

Araştırma kuruluşu Bruegel’in bilgilerine nazaran, ambargo uygulanmasa da AB’nin Rusya’dan boru çizgileriyle gaz tedariki Mart 2022-Mart 2023 devrinde yüzde 78 azaldı. Bu devirde, AB’nin Rusya’dan sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ithalatı ise yüzde 25 geriledi.

Enerji krizinin başından itibaren artan gaz fiyatları, savaşın akabinde süratle yükselmeye devam etti ve Ağustos 2022, megavatsaat başı gaz fiyatının 300 Euro’yu (1000 metreküp başına 3 bin 453) dolar aşarak rekor kırdığı tarih olarak kayıtlara geçti.

Rus gazından doğan boşluğu doldurmak için LNG ithalatını yüzde 60 artıran AB’de, kış periyodunda büyük bir kesinti yaşanmaması ve gaz talebini düşürmeye yönelik tedbirler, fiyatların gerilemesini sağladı.

FİYATLAR SON İKİ AYIN ZİRVESİNDE

Zirveyi gören fiyatlar bu tarihten itibaren düşüş eğilimine girse de güç krizi öncesi düzeyine dönmedi.

Avrupa’da, temmuzda megavatsaat başı 27 Euro’nun (1000 metreküp başına 311 dolar) altını gören gaz fiyatlarında, yaklaşık üç haftadır yeni bir ralli yaşanıyor.

Dünyanın en büyük LNG ihracatçısı Avustralya’daki LNG tesislerinde, çalışanların daha uygun çalışma ve fiyat şartları talebiyle greve gitme planları ve müzakerelerde bir sonuca varılamamış olması, gaz piyasalarında riskin fiyatlanmasına yol açıyor.

Küresel LNG ticaretinin yüzde 10’unu oluşturan üç tesiste grev nedeniyle kesinti yaşanma ihtimali, Avrupa’da gaz fiyatlarında yüzde 30 artışa yol açtı. Fiyatlar, 21 Ağustos’ta megavatsaat başı 40,7 Euro’ya (1000 metreküp başına 468,72 dolar) çıkarak son iki ayın en yüksek düzeyini gördü.

Avustralya’nın Avrupa’ya direkt LNG tedariki kısıtlı olmasına karşın Avrupa’nın artan LNG bağımlılığı, global piyasalarda oluşan arz tasalarından direkt etkilenmesine yol açıyor.

SOĞUK HAVA VE ARZ KESİNTİLERİ

Uzmanlara nazaran, Avrupa’da gaz fiyatları bir müddet daha dalgalı seyrini sürdürecek ve Avrupa gaz piyasasında tedarikten çok talep daha besbelli bir rol oynayacak.

Fitch Ratings Petrol ve Gaz Kıdemli Yöneticisi Dmitry Marinchenko, Avrupa’nın, daha evvel ana tedarikçisi olan Rusya’dan sonlu doğalgaz sağlayabildiğini belirterek, “Avrupa’da gaz fiyatları şu an için oynak kalmaya devam edecek. Kıtada gaz depolarında doluluk oranı şu anda yüksek olsa da soğuk hava yahut arz kesintileri süreksiz olarak fiyat artışlarına neden olabilir” dedi.

Avustralya’daki LNG tesislerinde muhtemel grevlerin tesirini de kıymetlendiren Marinchenko, “Grevler, global LNG ticaretinin yüzde 10’unu oluşturan üç tesiste yaşanabilir. Lakin, şayet bir aksama olursa, bu uzun vadeli olmaz ve global LNG arz-talep istikrarında süreksiz bir tesir yapar” sözünü kullandı.

ASIL KIRILGANLIK TÜKETİMDE

Enerji İktisadı ve Finansal Tahlil Enstitüsü (IEEFA) Avrupa Analisti Ana Maria Jaller-Makarewicz de Avustralya’daki LNG tesislerinde grevlerin olması durumunda da arzda beklendiği kadar önemli bir aksama yaşanmayacağını lisana getirdi.

Avustralya’nın global LNG piyasasında büyük bir oyuncu olduğunu belirten Jaller-Makarewicz, şöyle devam etti:

“Katar, Avustralya ve ABD, global LNG tedarikinin yüzde 60’ını oluşturuyor. Avustralya’nın LNG ihracatının yüzde 99,9’u Asya’ya, temel olarak da Japonya, Çin ve Güney Kore’ye gidiyor. Bu tesislerde grev nedeniyle bir aksama olursa, bu ve öbür Asya ülkeleri, öteki tedarikçilerden LNG bulabilmek için Avrupa ile rekabete girebilir. Burada da Avrupa’daki gaz talebi bu ticaretin nasıl şekilleneceği konusunda kıymetli rol oynayacaktır. Piyasalar, şu anda sıkışık bir arz talep istikrarının tesiriyle riskli, hassas, değişken gaz ve LNG dinamiklerini fiyatlıyor.”

Jaller-Makarewicz, Avrupa’da şu an gaz depolarının doluluk oranının yüzde 91,2’ye ulaştığını, bunun 94 milyar metreküp gaza karşılık geldiğini ve AB gaz talebinin üçte birini karşılayabileceğini söyledi.

Bu yılın birinci yarısında Avrupa’nın gaz talebinde yüzde 10’luk bir düşüşün gaz depolarının doldurulmasını kolaylaştırdığını belirten Jaller-Makarewicz, “Avrupa’da gaz tüketimi, hava şartları ve talebi düşürmeye yönelik tedbirlere nazaran şekillenecek. Bu nedenle, Avrupa gaz piyasalarında şu an asıl kırılganlığın tüketim tarafında olduğunu düşünüyorum. Avrupa ne kadar çok gaz tüketirse, dünyanın farklı bölgelerindeki arz-talep faktörlerinden, fiyat oynaklıklarından ve hava şartlarından o derece etkilenecek” diye konuştu. (AA)