Freedom House’tan yeni rapor: Türkiye yeniden ‘özgür olmayan ülke’
Washington merkezli milletlerarası insan hakları kuruluşu Freedom House’un 2023 yılı “İnternette Özgürlük Raporu” yayınlandı. Raporda; geçen yılki rapora nazaran 32 puandan 30 puana gerileyen Türkiye için “Türkiye’de internet özgürlüğü son 10 yılda giderek azaldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve iktidardaki AKP, sansürü artıran ve çevrim içi irtibatı kabahat haline getiren çeşitli maddeleri yürürlüğe koydu” değerlendirmesine yer verildi.
70 ülkedeki internet özgürlüğüne ait değerlendirmelerin yer aldığı raporda, bu yıl internetin 17 ülkede özgür, 32 ülkede kısmen özgür ve 21 ülkede özgür olmadığı belirtildi. Türkiye, internetin özgür olmadığı ülkeler listesinde Ruanda, Sudan, Irak ve Libya üzere ülkelerin gerisinde yer alıyor.
Raporda, Türkiye’de internet kullanımı “Erişim engelleri”, “İçerik kısıtlamaları” ve “Kullanıcı hakları ihlalleri” başlıkları altında incelendi. 100 puan üzerinden yapılan değerlendirmede Türkiye; “Erişim engelleri” başlığında 12 puan, “İçerik kısıtlamaları” başlığında 10 puan ve “Kullanıcı hakları ihlallerinde” 8 puan aldı ve toplam 30 puanla “özgür olmayan ülkeler” kategorisinde yer aldı.
‘ÖZGÜRLÜK SON 10 YILDA GİDEREK AZALDI’
Raporda Türkiye için şu kıymetlendirme yapıldı:
“Türkiye’de internet özgürlüğü son on yılda giderek azaldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve iktidardaki AKP, sansürü artıran ve çevrimiçi irtibatı cürüm haline getiren çeşitli maddeleri yürürlüğe koydu.
Raporun yayınlandığı periyotta Dezenformasyon Yasası yürürlüğe girdi. Bu yasa, internet de dahil olmak üzere yanlış olduğu düşünülen bilgilerin yayılmasına mahpus cezası getiriyor. Mayıs 2023 seçimleri öncesinde Dezenformasyon Yasası, siyasi muhalefet üyelerinin yanı sıra eleştirel gazetecileri susturmak için kullanıldı. Ülkede sansür yaygın ve yüzlerce internet sitesi, çevrimiçi makale ve toplumsal medya paylaşımı engellenmiş yahut kaldırılmıştır. Çevrimiçi trol ağları sıklıkla hükümet yanlısı dezenformasyonu güçlendirmekte ve gazeteciler, aktivistler ve toplumsal medya kullanıcıları çevrimiçi içerikleri nedeniyle yasal suçlamalarla karşı karşıya kalmaya devam etmektedir.
2002’den bu yana Türkiye’yi yöneten Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AKP, son yıllarda giderek otoriterleşti. Anayasal değişiklikler yoluyla ve muhalifler ile eleştirenleri mahpusa atarak kıymetli ölçüde güç kazandı.”
Raporda; Türkiye’deki duruma ait yer alan bulgulardan öne çıkanlar ise şöyle:
– İrtibat kısıtlamaları görece seyrek olmakla birlikte, Kasım 2022’de İstanbul’da meydana gelen bombalı taarruz ve Şubat 2023’te yaşanan zelzelelerin akabinde bağlantı platformları kısıtlanmıştır. İnternet altyapısının hükümet elinde merkezileştirilmesi, yetkililerin erişimi kasıtlı olarak kısıtlamasına imkan sağlamaktadır.
– Şubat 2023 sarsıntılarının akabinde hükümet, görünüşte dezenformasyonla gayret etmek için Twitter’a erişimi 8 saat mühletle engelledi.
-Yaygın olan erişim engellenmesinin yanı sıra, yetkililer içeriğin silinmesini ya da kaldırılmasını talep etme konusunda proaktif davranmaktadır.
– Dijital içeriğe yönelik pek çok kısıtlama orantılılık ve şeffaflıktan mahrumdur.
– Yurttaşlar bloglar ve toplumsal medya aracılığıyla Türk siyasetçilerini eleştirebilse de çevrimiçi kullanıcılara yönelik sindirme ve kovuşturmalar birçok kişinin otosansür uygulamasına yol açmıştır. Cumhurbaşkanına hakaret suçlamasıyla açılan çok sayıda dava son yıllarda toplumsal medya kullanıcıları üzerinde değerli bir tesir yaratmıştır.
– Kimi ekonomik kısıtlamalar kullanıcıların çevrimiçi içerik yayınlayabilmelerini olumsuz etkileyebilmektedir. Hükümet, AKP yanlısı çevrimiçi mecraları reklamlar aracılığıyla mali açıdan desteklerken, eleştirel yayınlardan bu takviyesi esirgemekte ve bağımsız çevrimiçi medyayı dezavantajlı durumda bırakmaktadır.
– Bağımsız yayın organlarının kapatılması, hükümet yanlısı medyanın üstünlüğü ve otosansür, çevrimiçi içeriğin çeşitliliğini olumsuz etkilemektedir. Hükümetin büyük medya kuruluşlarına sahip olması ve bunları denetim etmesi bağımsız gazetecilik için zorluklar yaratmaktadır.
-Ceza kanununun ve Terörle Çaba Kanunu ile Dezenformasyon Kanunu üzere başka kanunların birçok kararı, çevrimiçi faaliyetleri kabahat haline getirmek için kullanılmaktadır.”
