Stenograflara yapay zeka takviyesi yolda

TBMM’nin Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ile yürüttüğü Tutanak Bilgi Sistemi Projesi’nin devreye girmesi halinde yapay zeka, milletvekillerinin TBMM Genel Heyeti ve kurullardaki sesini tanıyıp, konuşmalarını yazıya dökecek.

TBMM Tutanak Hizmetleri Lideri Muhsine Çevik, TBMM’de Tutanak Hizmetleri Başkanlığı olarak toplamda 99 stenografın misyon yaptığını, bunlardan 23’nün uzman stenograf olarak çalıştığını, 4 lider yardımcısı ve bir liderle çalışmaların yürütüldüğünü söyledi. Kendisinin de tutanak hizmetlerinin birinci bayan lideri olduğunu ve iki yıldır bu vazifesi yürüttüğünü belirten Çevik, bu misyonda olmaktan onur duyduğunu lisana getirdi.

Parlamentoların yasama ve kontrol faaliyetlerinin geleceğe aktarılması için kayıt altına alınması gerektiğini vurgulayan Çevik, bu nedenle tutanak hizmetlerinin tarihinin parlamentoların tarihiyle paralel olduğunu anlattı. Çevik, 1877’den bu yana tutanak hizmetinin, zabıt kalemi, zabıt müdüriyeti, zabıt katipliği, tutanak hizmetleri müdürlüğü, tutanak hizmetleri başkanlığı üzere isimlerle parlamentoda yürütüldüğü bilgisini paylaşarak, 2. Abdülhamid devrinde yurt dışından hoca getirildiğini ve zabıt katiplerine stenonun öğretildiğini söyledi.

Atatürk’ün 1928’de, stenograf yetiştirilmesini öngören yazısıyla kurs açıldığını kaydeden Çevik, 1930 yılında stenografların parlamentoda çalışmaya başladığını, o günden bugüne stenografların parlamentoda misyon yaptığını hatırlattı. Bir stenografın günümüzde bir yılda yetiştiğini belirten Çevik, stenograf olabilmek için üniversitelerin hukuk, iktisat, işletme üzere kısımlarından mezun olanların KPSS’de kâfi puanı alması, akabinde da mülakatı geçmesi gerektiğini vurguladı. Çevik, mülakatı geçenlerin de kursa alındığını anlattı.

DAKİKADA 200 HECE YAZIYORLAR

Kurs basamağının güçlü olduğunu, stenograf yardımcısı adaylarına birinci dört ayda kuralların öğretildiğini, sonra sürat evresinin başladığını, bir yılda adayların dört imtihana girdiğini anlatan Çevik, “En son imtihan dakikada 200 hece imtihanı. Dakikada 200 hece yazabilen stenograf yardımcısı adayları işe başlıyorlar. 3 yıl stenograf yardımcısı olarak misyon yaptıktan sonra, her meslek meslekte olduğu üzere tekrar imtihana giriyorlar. Bu imtihanda da imtihanın yarısı steno sürat, yarısı da tutanak teknikleri oluyor. Bu üç yıl içinde bir tutanak nasıl tutulur, neler yapılır, iç tüzük, Anayasa’ya, bunların hepsine hakim olmaları gerekiyor” diye konuştu. Steno eğitiminin yalnızca TBMM tarafından verildiği bilgisini paylaşan Çevik, stenografların da Türkiye’de yalnızca Meclis’te çalıştığını kaydetti.

BİR PERİYOTTA 312 BİN SAYFA TUTANAK

27. Dönem’de TBMM Genel Heyetinde 537 birleşime, ihtisas ve araştırma kurullarında da 991 toplantıya katıldıklarını belirten Çevik, başka tutanak hizmetleri kapsamında da 1073 toplantıda bulunduklarını bildirdi.

TBMM Genel Heyeti, komite çalışmaları ve öteki tutanak hizmetleri kapsamında 8 bin 974 saat 44 dakika çalışma yapıldığını söz eden Çevik, bu çalışmaların sonucunda 312 bin 402 sayfa tutanak tutulduğunu söyledi. Çevik, çalışanın canla başla bir çalışma yürüttüğünü kelamlarına ekledi.

Çevik, TBMM’nin TÜBİTAK ile yürüttüğü Tutanak Bilgi Sistemi Projesi’nin devreye girmesi halinde yapay zekanın, milletvekillinin sesini tanıyıp, konuşmasını yazıya dökebileceğini söz etti. Projeyi yaklaşık 1,5 yıldır yürüttüklerini belirten Çevik, şunları söyledi: “Tutanak Bilgi Sistemi’nde, konuşmacı konuştuktan sonra stenograflarımız artık uzman stenograf üzere çalışacak, yazıya dökülmüş metni denetim edecek. Bizdeki denetimler her vakit çok fazladır. Sonra bilgisayar üzerinden uzmanımız denetim edecek, sonra lider yardımcımız. Birleştirme sürecini artık memurumuz yapmayacak. O, ortak kelimeyi bulup birleştirecek. Bu sistem, Tutanak Bilgi Sistemi Projesi. Buradaki yapay zeka konuşmayı yazıya dökecek ve konuşmacıyı tanıyacak. Bir vekilimiz çıkıp konuştuğunda onun ismini açacak, sesini tanıyacak, konuşmasını da devamında yazacak. Öbür yaptığımız bütün işleri de bu sistemle gerçekleştireceğiz inşallah.”

KAVGALI OTURUMLARDA NE OLACAK?

Çevik, hengameli oturumlarda stenografların zabıtları yazarken, muhalefet milletvekili konuşuyorsa iktidar sıralarına döndüklerini, iktidar milletvekilleri konuşurken muhalefet sıralarına dönerek etrafı denetim ettiklerini söyledi.

Kötü bir kelam söylendiğinde, bu tabirin birinci hangi vekilden çıktığının çok kıymetli olduğunu kaydeden Çevik, müdahale zabıtlarını yazmanın çok gerilimli olduğunu lakin stenografların hengame anında panik olmayarak işlerini en yeterli halde yaptığını vurguladı.

Yapay zekanın tartışmalı oturumlarda konuşmaları algılayıp algılayamayacağına ait ise Çevik “Yapay zeka tartışmaları algılayamayacak. Arbede varsa biz olağan ses kaydından hiç yararlanamıyoruz zira sesler üst üste biniyor, ayırt etmeniz mümkün değil. O vakit artık steno devreye giriyor. Yapay zeka da olsa bu stenografa muhtaçlık her vakit olacak zira arbedeli oturumda o sesleri ayırt edemez, kimin ne dediğini bilemez. Burada bir beşere gereksinim var” sözlerini kullandı. (AA)