Kiri pası bedellerle örtüyorlar

■ İpek ÖZBEY

■ Polat ailesiyle başlayan, fenomenlerin ‘kara para’ probleminde bugün mali şube müdürü olsanız nereye bakardınız?

FURKAN SEZER: Öncellikle burada incelenmesi gereken yalnızca bir anda çok zenginleşmiş ve yaşantılarını toplumsal medya hesaplarından kamuoyu ile paylaşan beşerler olmamalı. Bakmamız gereken, toplumsal medya kullanmayan lakin bir ekip mali cürümlere karışarak iktisadın kanını emen şüphelileri tespit edecek sistemi nasıl kurmamız gerektiğidir. Bunun için baş yorardım. Şunu da unutmamak gerekir: Bir soruşturmaya başlamak için hata kuşkusunun varlığı olmak zorunda, zenginlik bir kuşku değildir. Bence turnusol, kara para ile büyüyen ya da başlayan fenomenlik yahut fenomenlikten sonra gelen bir kara para var mı? Soruşturmalarda fokuslanması gerekilen vakit dilimleri vardır. Zenginleşmenin ivme kazandığı, ivmenin pik yaptığı periyotlarda ortada bir cürüm varsa burada tespit edilecek çok sayıda kanıt vardır.

■ Bu şahıslar birer piyon mu, ipin ucu nereye uzanabilir?

FURKAN SEZER: Bahis detaylandırılmadan bunu söylemek güç lakin alışılmış ki işin ucu öteki yerlere değebilir. Buradaki en kıymetli konu tahkikatı yapanların ipleri ve kopan zincirlerin halkalarını “kanun ve delillerle” birbirine bağlayarak kuşku götürmez ispat ile ortaya koymasıdır. Burada şu da var: ‘Devlet insan üzere düşünmez’ diyorlar. Hayır devlet düşünür, kıymetlendirir, affeder, ceza verir, fikir üretir. Toplumun hudut uçlarını kaşıyan bir yapı, bir şahıs varsa devlet de vatandaşı üzere rahatsız olur ve hukuk çerçevesinde harekete geçer.

DEVLET MASKENİN ARDINI GÖRÜR

Hemen hepsinin geçmişte öteki olaylarda da gördüğümüz üzere hoşluk merkezi dışında öbür maskeleri var. Örneğin çabucak hepsinin bir umre seyahati var, yardımsever, vatansever, bayraksız manzara yok neredeyse… Neden?

FURKAN SEZER: Bu tip yapılarda toplumu tırnak içinde “uyutacak” dikkati öteki yere çekecek ‘cambaza bak’ öyküsündeki üzere niyeti gizleyecek maskeler kullanılır. Lakin devlet her maskenin, her illüzyonun ardını görür. Bunlar halktan gelecek yansıları yumuşatma hareketleridir. Bunu haklarında mutlaklaşan kararlar olan birçok suça karışmış beşerde da görüyoruz. Algıyı kırmak, asıl yapılan işin perdelenmesi için yaptıkları yardımları, dini, hayvan sevgisini, ulusal kıymetleri ön plana çıkarmaya çalışan çok lakin çok fazla insan var.

PROF.DR. MUSTAFA ÖZTÜRK: Özellikle son yıllarda yaşanan sayısız olaydan edindiğim izlenim ve intiba şu ki ne vakit ve nerede çok ağır bir vatan, bayrak, ezan retoriği yapılsa, orada pis yahut kirli bir iş çevriliyordur. Bu noktada vatan, bayrak retoriğinin yanı sıra hac, umre, hayırseverlik üzere milli-dinî kıymetler ve semboller tabir caizse “setr-i avret” fonksiyonu görüyor. Setr-i avret derken kastettiğimiz şey, yapılan işin kirini, pasını, pisliğini dinî ve ulusal kıymetler ve sembollerle örtüp gizlemek… Bu aslında “herkesin bildiği sır” denebilecek seviyede malum ve meşhur olmuş bir usul ve lakin hâlâ iş görüyor. Zira uzun vakitten beri siyasal ve toplumsal nizamın çarkı en doruktan itibaren bu halde işliyor…

■ Açar mısınız?

Siz kalkıp seçim sath-ı mailinde selâtîn mescitlerinin avlularında miting düzenler ve seccadeyle poz verirseniz, hatta bu mitinglerde “imanlı-imansız, kitaplı-kitapsız” üzere tanımlamalar üzerinden siyasi muhalefet cephesini “dinsiz, imansız” olarak kategorize ederseniz, durumdan görev çıkaran kimi militan imamlar da seçim vesilesiyle cemaati silahlanmaya çağırır, kimi partizan vaizler vaaz kürsülerinden muhalif seçmene karşı halkı kin ve düşmanlığa sevk eden dinî nutuklar atar… Gerek burada konu bahis ettiğimiz fenomenler, gerek mafyatik tipler ve gerekse kirli işler çeviren öteki birçok kişinin sık sık dinî terminolojiyi kullanmaları ve özellikle kendilerini “hayırsever insan” üzere pozlamaları devletin radarına girmeme kurnazlığıyla da ilgilidir. Zira bu tipler çok âlâ biliyor ki din ve dinî semboller siyaset dahil çabucak her alanda kullanılabiliyor ve çok da âlâ iş görüyor. Gerçek hayatlarında din ile uzaktan yakından alakaları olmayan beşerler adeta din ile yatıp din ile kalkar üzere bir imaj sergiliyor; bu manzarayı izleyen çabucak her yurttaş da bu sahtekârlığı ismi üzere biliyor; ancak sonuçta “dinî semboller marifetiyle dolap çevirme ve her türlü pis işi din vesilesiyle gizleme” diye özetleyebileceğimiz “setr-i avret tiyatrosu” hem oynanmaya hem izlenmeye devam ediyor.

YARATICI YIKIMA SEBEP OLACAK

■ Bu yozlaşma ne vakit başladı?

Sizin “yozlaşma” diye nitelediğiniz bu çürüme ve kokuşmanın başlangıç tarihini bilmesem de “umum-i belvâ” haline gelmesinin son on yılda gerçekleştiğini söyleyebilirim. Yeri gelmişken, dinî kıymetler ve semboller kullanılarak ne haltlar karıştırılabildiği konusunda FETÖ’nün bu memlekete çok makus bir miras bıraktığını ve bu mirasın dinî cemaat kisvesiyle arz-ı endam eden birçok farklı yapı tarafından da devralındığını söylemek durumundayım. Sonuç olarak, temelde “İslamcılık” denen bir fikrî kökene dayanan yahut en azından kurucu takım itibariyle bu fikrî kökenle irtibatlı olan bir siyasi iktidar devrinde hem din ve dinî bedeller son derece hırpalanmış hem de dinî kanaat liderleri ve Diyanet üzere kurumlara yönelik inanç duygusu son derece azalmış durumda…  En üst noktadaki siyasetten ticarete, sinema ve dizi üzere cümbüş bölümlerinden hoşluk salonu ve kozmetik işine kadar çabucak her alanda din ve dinî sembollerin havada uçuştuğu, tarikatlar ve cemaatler ile cüppeli, sarıklı figürlerin pıtrak üzere çoğaldığı bir periyotta toplumun neredeyse yarısının Diyanet’e güvenmediğini belirtmesi, yarıdan fazlasının ise dinî cemaatlere aksi nazarla baktığını söylemesi, sözün tam manasıyla bir “ironi”dir. Bize nazaran bu ironik durum “yaratıcı yıkım” denen bir sonuca müncer olacaktır.

■‘Yaratıcı yıkım’dan kastınız?

Yani, kelamım ona İslamcılar ve/veya dindar-muhafazakâr insanların sevk ve yönetim makamında bulundukları bir devirde din ve dinî algı alt üst olacak ve lakin bu büyük yıkım bir bakıma “bağırsakları temizleme” sonucunu doğuracaktır. Bu temizlikten sonra din âleminin tekrar toparlanıp ve sağlıklı bir yapıya kavuşması ise oldukça bir vakit alacaktır. Lakin bu vakit aralığı pek çoğumuza sekülerlik, laiklik, cumhuriyet ve demokrasi üzere kavramlar ve kıymetlerin değerini daha yeterli anlamamıza yarayacaktır.

NEDİM TÜRKMEN: Şatafatlı hayatın sergilenmesi görgüsüzlük ve sonradan görmelik olarak nitelendirilense de vazgeçmek bir yana daha da ipin ucunun kaçtığını söylemek mümkün. Başarılı olanlar “rol” model olarak görülüp taklit ediliyorlar.

KİMSEYE ‘NEREDEN BULDUN’ DİYE SORULMUYOR

■ Hoşluk merkezlerinden bu kadar para kazanmak mümkün mü?

NEDİM TÜRKMEN: Türkiye ‘de hiç kimseye “nereden buldun “sorusu sorulamıyor. Hoşluk salonları nakit para döngüsünün çok olduğu, rahatça kabahat gelirlerinin aklanabildiği yerler olarak kullanılabiliyor. Bu kadar büyük paraların Instagram fenomeni olarak kazanabilmesi teknik olarak mümkün görünmüyor. Detaylı incelemeyle kabahat gelirleri mi aklanıyor kolayca  tespit edilebilir.

DEVLET SUÇLUYLA MAKAMDA DEĞİL EMNİYETTE GÖRÜŞÜR

■ Yıllarca devlette çalışmış biri olarak bana şunu söyler misiniz? Bir cürümlünün siyasetçiyle fotoğrafı olması onunla ilgili soruşturma/kovuşturma yapılmasının önünde ne kadar pürüzdür?

FURKAN SEZER: Bu çok hassas bir mevzu. Ben vatandaş olarak ve eski bir devlet vazifelisi olarak bu hususta şuna dikkat çekmek isterim: Siyasetçi dediğiniz kişi vatandaşa değen kişidir, sokakta, çarşıda, pazarda, açılışta vatandaşla konuşurken buna ön almak çok güç. Fakat makamında hata kaydı olan ya da hakkında mutlaklaşmış yargı kararı olan bireylerle görüşmesi ve fotoğraf çektirmesi çok yanlıştır. Siyasetçi dediğiniz şahıslar toplum ortalamasının üstünde bilgi birikime, birebir vakitte devlet gücüne de sahip şahıslardır. Bunun ziyanlarını öngörmeleri gerekir. Bu şahıslar bu fotolarla nüfuz elde edebilirler. Kamu görevlilerini bastırabilirler. Vatandaşı korkutup sindirebilirler. İnsanların inançlarını kazanıp dolandırabilirler. Bu fotoğraflar ve bu şahıslarla görüşme trafiği kovuşturmadan evvel etik olarak yanlıştır. Somut olarak ziyanı sabaha kadar anlatılır. Devlet hatalı ile görüşmez konuşmaz tanışmaz. Devletin hatalı ile görüştüğü yerler şayet bir istihbarat faaliyeti yoksa yakalama ve gözaltı yaptığı noktadır, adliyedir, emniyet üniteleridir, karakoldur, cezaevidir. Asla makam değildir.

KARANLIK KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VARDIR

■ Polatlar ve benzerlerine baktığınızda ne görüyorsunuz?

Bahsi geçen toplumsal medya fenomenleri kimi ruhsal süreçleri, tahminen çok farkında olmadan, kendi avantajlarına kullanıyorlar. Öncelikle bu beşerler aslında muhakkak bir marifetlerinden dolayı ünlü değiller. Tabiri caizse, ünlü oldukları için ünlüler. Çok takipçili oldukları için de takipçilerini gittikçe arttırırlar, zira öteki beşerler da çoğunluğa uyarak “Herkes takip ediyorsa vardır bir bildikleri” der ve takip ederler. Toplumsal medyanın yükselişinden evvel de gördüğümüz bir durumdu. Alışılmış toplumsal medyanın yükselişiyle birlikte çok daha farklı karakterler geniş kitlelerle buluşabildi. Bu üslup ünlüler, ünlü olmanın avantajlarının gösterisini yaparak ünlerine ün katarlar. Kendi kimliğini bu ünlüyle neredeyse bütünleşmiş olarak algılayan, güya o kişi kendi ailesinden biriymiş üzere algılayan bireyler de ünlünün çok zenginliğinden kendilerine hisse çıkarır ve o şatafatı ucundan kendileri de yaşıyormuş üzere hissedebilirler.

AŞIRI LÜKS MERAKI

■ Bu cins insanların kişilik özellikleri nelerdir?

Birilerini dolandırmak yahut haksız yoldan para kazanmak için, diğerlerine verdiğiniz ziyandan büyük bir rahatsızlık duymuyor olmanız gerekir. Karanlık kişilik özellikleri dediğimiz narsisizm (kişinin kendisini başkalarından üstün görmesi), psikopati (empati yoksunluğu ve dürtüsellik), Makyavelizm (kişisel maksat için her yolu mübah görmek) üzere özellikler arttıkça, bu stil işlere karışıyor olma ihtimaliniz de artar. Bu özelliklerin şöhret olmayla da bir alakası var. Öbür beşerler üzerindeki etkiniz arttıkça, güçlendikçe, diğerleriyle empati kurma niyetiniz de azalıyor. Zira onları manaya gereksiniminiz yok artık, alakanız tek istikametli, onların size gereksinimi var üzere hissediyorsunuz. Empatinin azalması da karanlık kişilik özelliklerini arttırabilecek bir şey. Şöhretin mevzuyla bir öteki açıdan daha bağlantısı var. Güçlendikçe, varlıklı ve nüfuzlu beşerlerle tanıştıkça, yapabileceğiniz berbatlıklar de artıyor. Siz hiç hayatınızda birini 100 milyon lira dolandırmamış olabilirsiniz lakin esasen 100 milyonu olan birini tanımıyor olma ihtimaliniz çok yüksek. Yükseldikçe, etrafınıza güçlü insanları topladıkça bu türlü şeyler yapasınız varsa, bunu yapma imkanınız da artıyor. Siz hiç ihaleye fesat karıştırmamış olabilirsiniz örneğin lakin aslında isteseniz karıştırabileceğiniz bir durumda da olmadınız.

Sinan Alper

■ Zenginlik, şatafat imrendirici mi? Kolay parayı özendirici mi?

İnsanlar kendi pahalarını, kendi başarılını ve zenginliklerini karşılaştırarak anlarlar. Şayet oturduğunuz mahallede herkesin geliri size denkse, ne kadar az kazanıyor olursanız olun kendinizi bir şeylerden mahrum hissetmezsiniz. Fakat şayet mahallenize çok lüks, sıfır bir apartman inşa edilir, önüne çok değerli otomobiller park etmeye başlarsa, geliriniz tıpkı bile olsa bir anda kendinizi bir şeylerden yoksun kalıyor üzere hissedersiniz. Çok lüksün reklamının yapıldığı toplumsal medya hesapları, bizde bu etkiyi yapabilir. Hayalimizin çok ötesinde bir zenginlik içinde yaşayan beşerler, bize kendimizi eksik hissettirir. Bu türlü bir hayata olağan yollardan ulaşmak çok mümkün olmadığından, kolay, kestirme yoldan para kazanmanın peşine düşebilir beşerler.