20 yılda dış ticarette yerimizde saydık
■ Tolga UĞUR
SON 20 yılda Türkiye’nin dış ticaret açığı katlanırken, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yerinde saydı. Cumhuriyet’in kurulduğu 1923 yılında Türkiye’nin ihracatı 50.7 milyon dolar, ithalatı ise 86.8 milyon dolar düzeyindeydi. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 58.5 olarak gerçekleşirken, dış ticaret istikrarı 36.1 milyon dolar açık vermişti.
1947’DEN BERİ AÇIK VERİYORUZ
Cumhuriyet devrinde birinci dış ticaret fazlası ise 1930 yılında verildi. 1929 krizinin de tesiriyle ithalat yıllık bazda yüzde 43.1 azalarak 69.5 milyon dolara gerilerken, ihracat ise 71.3 milyon dolara çıkmıştı. Türkiye iktisadı 1930 yılından 1947’ye kadar 1938 hariç daima dış ticaret fazlası vermeyi başarmıştı. 1947’den 2023’e kadar ise Türkiye’nin dış ticaret istikrarı, istisnasız bir formda açık veriyor. Dış ticaret istikrarında birinci kere 2011’de 100 milyar doları aşan bir açık kaydedildikten sonra, 2022 yılında da dış ticaret açığı bir sefer daha 10 basamaklı bedellere ulaşmış ve 106.9 milyar dolar ile rekor kırmıştı. İhracatın ithalatı karşılama oranında Cumhuriyet devrindeki en yüksek kıymet yüzde 180.5 ile 1946’da, en düşük paha ise yüzde 29.6 ile 1975’te gerçekleşti. İhracatın gayrisafi ulusal hasıla içerisindeki hissesi 1923’te yüzde 8.9, ithalatın ise yüzde 15.2 düzeyindeydi.
Açık yüzde 590 yükseldi
AKP’nin iktidara geldiği 2002’den 2022’ye kadarki müddette ihracatın hissesi 6.1 puanlık artışla yüzde 26’ya, ithalatın ise 9.3 puanlık artışla yüzde 37.8’e ulaştı. Son 20 yılda cari açık da yüzde 7.633 artarak 2022 sonunda 48.4 milyar dolara çıktı. Birebir periyotta ihracat yüzde 552.3 artarken, ithalat ise yüzde 563.7 oranında yükseldi. Dolar kurunun yüzde 1.000 yükseldiği periyotta dış ticaret açığı ise yüzde 590.3 büyüdü.
