Türkiye ile Azerbaycan’ın İsrail hali farklılaştı

İslam İşbirliği Teşkilatı ve Arap Birliği Ortak Zirvesi’nden İsrail’e karşı kınama kararı çıkarken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın da yer aldığı toplu fotoğrafta Azerbaycan önderi İlham Aliyev’in yer almaması dikkat çekti.

İsrail ile yakın bağlantılara sahip olan Azerbaycan ismine tepeye Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov katıldı.

Zirvedeki konuşmasında Cumhurbaşkanı Erdoğan İsrail’e dönük söylemsel seviyede sert yansısını yinelerken, Bayramov tarafsız ve yumuşak bir çizgi tercih ederek “Gazze’de tansiyonun düşürülmesi ve düşmanlıkların durdurulması” davetini yaptı.

Gazze’deki savaşın bölgesel bir savaşa dönüşmesi tehlikesi de milletlerarası alanda konuşulmaya devam ederken, Azerbaycan’ın konumu da gündeme geliyor.

Ocak 2023’te Tel Aviv’de büyükelçilik açan ve 7 Ekim öncesinde İsrail ile Türkiye ortasındaki münasebetlerin yakınlaşması sürecinde rol aldığı bilinen Azerbaycan’ın, bundan sonra nasıl hal alacağı merak ediliyor.

‘AZERBAYCAN İNCE ÇİZGEDE YÜRÜYOR’

ABD merkezli haber-analiz sitesi Eurasianet’te 9 Kasım 2023 tarihinde yayımlanan “Türkiye-İsrail münasebetleri kötüleşirken Azerbaycan ince bir çizgide yürüyor” başlıklı tahlilde de Bakü’nün Gazze savaşında aldığı tutuma değinildi.

Azerbaycanlı analist Rovshan Mammadli imzalı yazıda, “Gazze savaşı, Bakü’nün ‘kardeş’ ülkesi Türkiye ile bir başka kıymetli stratejik ortağı İsrail ortasındaki bağları daha da kötüleştirdi” sözlerine yer verilirken, İsrail ile Azerbaycan ortasındaki bağlantıların ise tarihi dorukta olduğuna işaret edildi.

Yazıda, “Bakü, milletlerarası sahnede, Türkiye’yi uzaklaştırmaktan ve çatışmanın başlangıcından bu yana İsrail aksisi hislerle dolu olan İslam dünyasındaki pozisyonuna ziyan vermekten kaçınırken İsrail ile bağlarını sürdürme eforuyla ince bir çizgide yürüyor” denildi.

‘DİPLOMATİK DANS’

7 Ekim’deki birinci hücumun akabinde Azerbaycan’ın da Türkiye üzere iki tarafa eşit uzaklıkta konum alarak tüm sivillere dönük şiddeti kınadığı, 27 Ekim’de BM Genel Kurulu’ndaki oylamada da Türkiye üzere ateşkes lehine oy kullandığı hatırlatılan yazıda, öte yandan, Azerbaycan’ın Tel Aviv’deki büyükelçiliği ve Azerbaycan-İsrail parlamentolar ortası çalışma kümesi aracılığıyla Hamas’ı kınadığına dikkat çekildi.

Azerbaycan, BM Genel Kurulu’nda Hamas’ı kınayan Kanada önergesinde ise karşı oy kullanmıştı.

Bakü’nün Gazze konusundaki halini “diplomatik dans” olarak tanımlayan muharrir, kasım ayı başında Astana’da düzenlenen ve Aliyev ve Erdoğan’ın da katıldığı Türk Devletleri Teşkilatı doruğunda İsrail’in saldırganlığına açıkça değinilmediğini ve yalnızca devam eden çatışmaya ait telaşların lisana getirildiğini aktardı.

İRAN’A KARŞI PETROL VE SİLAH ORTAKLIĞI

Bakü’nün Tel Aviv ile yıllar içinde karmaşık stratejik bağlar kurduğu bilgisinin artık bir sır olmadığını, Aliyev’in 2009 yılında İsrail ile alakaları “Onda dokuzu su altında kalan bir buzdağına” benzettiğini belirten muharrir, bu paydaşlığın İsrail’den Azerbaycan’a petrol, Azerbaycan’dan İsrail’e ise silah satışlarıyla desteklendiğini, İsrail’in İran’a karşı keşif ve istihbarat faaliyetleri için Azerbaycan topraklarını kullandığını aktardı.

Stockholm Memleketler arası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) datalarına nazaran, Azerbaycan’ın 2016-2020 devrindeki toplam silah ithalatının yüzde 69’u İsrail’den yapıldı. İsrail’in silah ihracatında ise Azerbaycan yüzde 17’lik hisseyle Hindistan’ın akabinde ikinci sırada yer aldı.

İsrail’in petrol ithalatında da Azerbaycan, yaklaşık yüzde 40’lık hisseyle birinci sırada bulunuyor.

Yazıda ayrıyeten, Aliyev idaresinin muhalifleri ve gazetecileri gözetlemek için İsrail imali casus yazılım Pegasus’u kullandığı, İsrail’in ayrıyeten, Karabağ savaşında İsrail’e dayanak verdiği, Azerbaycan’ın da İsrail’i kınamaktan ve açıkça ateşkes daveti yapmaktan kaçındığı, ülkede İsrail aksisi protestoların yapılmasının da önlendiği kaydedildi.

İSRAİL’DEN SOCAR’A AKDENİZ’DE GAZ LİSANSI

Bakü’nün Tel Aviv ile bağlantılarını sessizce geliştirdiğine dikkat çeken muharrir, Azerbaycan devlet petrol şirketi Socar’ın ekim ayı sonunda İsrail’den Doğu Akdeniz’de doğalgaz arama lisansı aldığına işaret etti.

Yazıda, Azerbaycan’ın Türkiye ile İsrail’i uzlaştırma eforlarının da risk altında olduğu, iki ülkeden de karşılıklı olarak sert açıklamaların arttığı, bağların daha da bozulması durumunda Ankara’nın Bakü’den İsrail’e karşı takviye isteyebileceği belirtildi.

Yazıda, “Türkiye ile mümkün bir fikir ayrılığı, uzun müddettir kullanılan ‘iki devlet, tek millet” telaffuzuna ziyan verebilir” ihtarına da yer verildi.

ANKARA’NIN YANSISI DE TELAFFUZ DÜZEYİNDE

Öte yandan, Ankara’nın İsrail aykırısı halinin da telaffuz seviyesinde kaldığı, Türkiye ile İsrail ortasındaki ekonomik ve askeri bağlantıların devam ettiği biliniyor.

Azerbaycan petrolü Bakü-Tiflis-Ceyhan boru sınırı aracılığıyla Türkiye üzerinden İsrail’e akmaya devam ediyor.

İslam İsbirligi Teşkilatı başkanlar toplantısından evvelki uzmanlar toplantısında Azerbaycan ve Türkiye yetkililerinin, İran’ın İsrail’e karşı gündeme getirdiği ekonomik ambrago teklifini reddettiği bilgisi de basına yansımıştı.