Halk emek kuyruğuna girenlerin sayısı bir yılda yüzde 60 arttı

Mersin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Erkan Aktaş, Prof. Dr.İhsan Kamalak ve Doç.Dr. İlkay Yılmaz’ın Mersin’deki halk ekmek kuyruklarıyla ilgili araştırması son yıllarda tırmanan yoksulluğun boyutunu gözler önüne serdi.

Araştırma sonucunda satın alma gücünün azaldığını söyleyenlerin toplam oranı yüzde 85’i buldu.

Prof. Dr. Erkan Aktaş, Prof. Dr. İhsan Kamalak ve Doç. Dr. İlkay Yılmaz, belediyenin ürettiği halk ekmek tüketicileri ortasında yaptıkları araştırmanın sonuçlarını “Ekonomik Kriz ve Halk Ekmek Kuyrukları: Mersin Örneği” başlıklı makalede kıymetlendirdi.

Araştırmacılar, Mersin Büyükşehir Belediyesi’nin büfelerinden ekmek alan 188’i bayan, 254’ü erkek 442 hane halkı üyesiyle görüştü.

442 BİREYLE ANKET ÇALIŞMASI YAPILDI

Bilimsel araştırmanın giriş bölümünde  yapılan çalışma metoduna yönelik değerlendirmede bulunuldu. Ekonomik krizlerin, genel halk kitlesinin ve bilhassa düşük gelir kümelerinin gerçek gelirlerini kıymetli ölçüde azaltabileceğine işaret edilen sunuşta şu görüşlere yer verildi:

“Enflasyon ve işsizlikle ilgili hakikat ve muteber istatistikler, ekonomik krizlerin bu tıp olumsuz tesirlerini anlamamıza yardımcı olur. İktisatla ilgili istatistiklere inanç duyulmadığı bir ortamda, iktisatçılar ve toplumsal bilimciler alternatif göstergeler arayabilirler. Bu çalışmada, 2022 yılında halk ekmek satış noktaları önlerinde ortaya çıkan kuyrukların, ekonomik krizin bir yansıması olup olmadığı araştırılmıştır.

Ağustos 2022 ayında Mersin Büyükşehir Belediyesi halk ekmek satış noktaları önlerinde oluşan ekmek kuyruklarında bekleyen 442 şahısla yapılan anket çalışması; bu kuyruklarda bekleyenlerin büyük çoğunluğunun dar gelirlilerden oluştuğunu ve halk ekmeğin öncelikle düşük fiyatı nedeniyle tercih edildiğini göstermiştir.”

ORTALAMA 35 DAKİKA BEKLİYORLAR

Bilimsel çalışmaya katılanların yüzde 20,4’ü taban fiyatlı, yüzde 56,1’i taban fiyat altında gelire sahip olduğunu, yüzde 23,5’i de taban fiyat üzerinde geliri olduğunu söyledi. Ekmek kuyruğunda bekleyenlerin yüzde 45,5’i son yıllarda satın alma gücünün çok azaldığını, yüzde 39,6’sı azaldığını söyledi. Satın alma gücünün azaldığını söyleyenlerin toplam oranı yüzde 85’i buldu. İştirakçilerin yüzde 62,2’si halk ekmeği ucuz olduğu için tercih ettiklerini belirtti.

Araştırmaya katılanları konut ile satış noktası ortası uzaklık ortalaması 652 metre olarak hesaplandı. Kuyrukta bekleyenlerin yüzde 54,5’inin halk ekmek satış noktasına gelmek için en az yarım kilometre yürüdüğü, yaklaşık dörtte birinin ise en az bir kilometre yürüdüğü tespit edildi.

Halk ekmek satış noktası önündeki kuyrukta bir kişinin ortalama bekleme mühleti yaklaşık olarak 35 dakika olarak hesaplandı. Kuyrukta çeyrek saatten daha fazla bekleyenlerin oranı üçte ikiye yaklaşırken, bir saatten fazla bekleyenlerin oranı da yüzde 10’u aştı.

HALK EKMEĞE ERİŞİM MALİYETİ

Araştırmada halk ekmeğe erişim maliyeti üzerinde ise şu değerlendirmede bulunuldu:

“Halk ekmeğe erişim maliyeti daha düşük fiyatla satılsa da tüketiciler açısından öteki alternatiflere nazaran halk ekmeğin vakit ve yer maliyeti daha yüksektir. Vakit maliyeti, tüketicinin halk ekmek satış noktasına ulaşmak, ekmeği satın alana dek kuyrukta beklemek ve ekmeği aldıktan sonra meskene dönmek için harcadığı vakti; yer maliyeti ise bu süreçte tüketicinin harcadığı fizikî eforu ve rahatsızlığı tabir etmektedir.

Tüketici açısından bu maliyetler, tüketicinin geliri arttıkça tükettiği malın toplam gelir içindeki hissesi azaldıkça daha kıymetli, tüketicinin geliri azaldıkça ve tükettiği malın toplam gelir içindeki hissesi arttıkça daha kıymetsiz hale gelir.

Ucuz olmasına rağmen vakit ve yer maliyeti yüksek olan halk ekmekle daha yüksek fiyatla satılan lakin vakit ve yer maliyeti çok daha düşük olan bir ekmek ortasında tercih yapmak durumunda kalan tüketicinin kararını belirleyen en değerli etkenler; hane halkı geliri, ekmeğin nakdî maliyetinin hane halkı geliri içindeki oranı, halk ekmekle başka ekmekler ortasındaki kalite ve fiyat farkı ve vakit ve yer maliyetlerinin karşılaştırılması olacaktır.

Bu çerçevede, ankete katılanlara ne kadar müddettir halk ekmek tükettikleri, haftanın kaç günü halk ekmek satın aldıkları, halk ekmek satış noktalarında istedikleri kadar ekmek bulup bulamadıkları ve kuyrukta ekmek beklerken etraftan rahatsız olup olmadıkları sorularının yanı sıra halk ekmek satış noktalarına yürüme aralıkları ve halk ekmek kuyruklarında bekleme mühletleri de sorulmuştur.”

YÜZDE 60’I SON BİR YILDIR KUYRUĞA GİRİYOR

Ankete katılanların, ne kadar müddettir halk ekmek satın almak maksadıyla halk ekmek satış noktaları önünde kuyrukta beklemeye başladıkları sorusu da soruldu.

Katılımcıların yaklaşık yüzde 60’ının bir yıl ya da bir yıldan daha az bir mühlet evvel halk ekmek kuyruklarında ekmek beklemeye başladıkları gerçeği, ekonomik şartların bilhassa son yıllarda kötüleştiği ve toplumda kıymetli bir fakirleşme yaşandığı gözlemleriyle paralellik gösterdi.