Fiyatlarda kara tablo
Asgari fiyat pazarlıklarının başlamasına kısa bir müddet kalırken, Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) bugün minimum fiyatla ilgili çarpıcı bilgiler içeren araştırmasını yayımladı.
Rapora nazaran, Türkiye genelinde 2002’de minimum fiyat altında bir fiyat alanların oranı yüzde 24,4 iken 2022’de bu oran yüzde 33,8’e yükseldi.
Asgari fiyatın yüzde 5 fazlası ve altı fiyat alanlar 2002’de yüzde 27,8 iken 2022’de yüzde 37,5’e, minimum fiyatın yüzde 10 fazlası ve altı fiyat alanlar 2002’de yüzde 30,7 iken 2022’de yüzde 38,4’e yükseldi.
Asgari fiyatın yüzde 20 fazlası ve altı bir fiyatla çalışanların oranı 2002’de yüzde 39,1 iken 2022’de yüzde 54,8’e yükseldi.
2002’de taban fiyatın iki katından fazla bir fiyatla çalışanların oranı yüzde 40,1 iken bu oran 2022’de taban fiyat ve ortalama fiyat makasının daralması sebebiyle yüzde 18,1’e düştü.
ÖZEL DALDA VE BAYANLARDA TABLO DAHA KÖTÜ
Özel bölümde ise taban fiyatın iki katından fazla bir fiyatla çalışanların genel oranı yüzde 7,6’ya kadar düştü. Bayan özel kesim çalışanlarında ise bu oran yalnızca yüzde 4,9’da kaldı.
Özel kesimde çalışan bayanların yüzde 54,5’i ise taban fiyatın bile altında fiyat aldı.
Avrupa Birliği ülkelerinde ise minimum fiyat ve civarında fiyat alanların oranı yalnızca yüzde 4 oldu.
AVRUPA’DAN SON SIRALARDA
Avrupa İstatistik Ofisi’ne (Eurostat) nazaran Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük taban fiyata sahip beşinci ülke oldu.
Euro cinsi olarak yıllık ortalama brüt taban fiyat datalarına nazaran, Türkiye’de temmuz ayı prestijiyle taban fiyat 474 Euro olurken, Türkiye’den daha düşük taban fiyata sahip ülkeler Makedonya (359 Euro), Arnavutluk (375 Euro), Bulgaristan (399 Euro) ve Sırbistan (461 Euro) olarak sıralandı.
2023’te AB ülkeleri içinde en yüksek minimum fiyat aylık 2 bin 508 Euro ile Lüksemburg’da uygulanırken, bu sayı Almanya’da 1997 Euro, Hollanda’da 1995 Euro, Belçika’da 1955 Euro, İrlanda’da 1910 Euro, ve Fransa’da 1747 Euro, İspanya’da 1260 Euro, ABD’de 1.156 Euro, Yunanistan’da 910 Euro, Portekiz’de 887 Euro, Malta’da 835 Euro, Polonya’da 811 Euro ve Romanya’da 604 Euro oldu.
Euro cinsinden taban fiyat son 10 yılda (2013-2023) yıllık ortalama yüzde 1,6 oranında artarak Euro enflasyonu karşısında erirken, Romanya’da yıllık ortalama yüzde 12,9, Litvanya’da yüzde 11,2 ve Bulgaristan’da yüzde 9,7 oranında arttı.
2013’te Türkiye’den düşük minimum fiyata sahip 14 ülke varken, 2023’te bu sayı 4’e düştü.
TÜM MAAŞLAR TABAN FİYATA YAKINLAŞIYOR
Ülke çapında taban ücretlileşme süreci hızlanıyor. Minimum fiyat ile ortalama fiyatlar ortasındaki makas kapanıyor.
2002 ve 2023 yılları ortasında ortalama memur emekli aylığı 20,2 kat, ortalama kamu çalışanı fiyatı 24,7 kat ve en düşük emekçi emekli aylığı 29,2 kat arttı. Ortalama memur maaşında 38,8 kat, en düşük esnaf emekli aylığında 50 kat ve en düşük memur maaşında 51,9 kat artış yaşandı. Buna rağmen net minimum fiyattaki artış 61,9 kat olarak gerçekleşti.
Böylece taban fiyat dışındaki emek gelirlerinin minimum fiyata oranı geriledi. Örneğin ortalama memur maaşı 2002’de minimum fiyatın yüzde 213,6 fazlası iken 2023’te yüzde 96,6 fazlasına geriledi. Ortalama kamu çalışanı fiyatı 2002’de taban fiyatın yüzde 449 fazlası iken 2023’te yüzde 119’una düştü.
2005’te 31,5 CUMHURİYET ALTINIYDI, ARTIK 9,5
TL’nin döviz ve altın karşısındaki yüksek bedel kaybı, taban fiyatın rölâtif düzeyini de geriletiyor.
2005’te yıllık taban fiyat ile 31,5 Cumhuriyet altını alınabilirken günümüzde ortalama 9,5 Cumhuriyet altını alınabiliyor.
2000 yılında 2 bin 500 TL olan birinci vergi tarife dilimi baz kabul edilerek birinci vergi tarife dilimi taban fiyat artışı kadar artırılsaydı 2023’te birinci vergi tarife dilimi 219 bin 474 TL olacaktı lakin hükümet vergi adaletsizliğine imza atarak birinci vergi dilimini şu an 70 bin TL düzeyinde tutuyor.
