Global iktisattaki karamsarlık işten çıkarma dalgasını körüklüyor

Yüksek enflasyon karşısında artan faiz oranları ekonomik aktiviteyi günden güne yavaşlatırken, bilhassa ABD ve Avrupa’da çalışan sayısını azaltma kararı alan şirketlere bu yıl yenileri eklendi.

Ülkelerin yüksek enflasyonla uğraşı, sıkılaşan para siyasetleriyle birlikte resesyon kaygılarını de beraberinde getirdi.

Faiz artırımlarıyla borçlanma maliyetleri artarken, bu durum tüketici talebi ve işletmelerin büyümesini baskılayarak ekonomik büyümeyi yavaşlama eğilimine soktu.

Politika yapıcılar yüksek enflasyona karşı resesyon riskini göze alırken, Memleketler arası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası üzere pek çok kuruluş kısıtlayıcı para siyasetlerinin dünya iktisadının büyüme suratını düşüreceğini öngördü.

Rusya-Ukrayna Savaşı başta olmak üzere jeopolitik tansiyonlar de global ekonomik görünüme ait belirsizliğin yüksek kalmaya devam etmesine neden oldu.

TEKNOLOJİDE 257 BİN KİŞİ KOVULDU

Yüksek enflasyon karşısında sıkılaşan para siyasetleri ve jeopolitik tansiyonlarla yüksek kalmaya devam eden ekonomik belirsizlikler, memleketler arası şirketleri maliyetlerini düşürmeye yönelik adımlar atmaya zorladı.

Birçok memleketler arası şirket, bu süreçten en az ziyanla çıkabilmek gayesiyle geçen yıl prestijiyle yatırmlarını durdurmaya ve işten çıkarmalara gitmeye başladı.

Özellikle ABD ve Avrupa’da çalışan sayısını azaltma kararı alan şirketlerin listesi kabarırken, işten çıkarma dalgasının bu yıl büyüdüğü dikkati çekti.

Teknoloji dalında başlayan işten çıkarmalar, bu dalın ötesine geçerek imalat, perakende, finansal hizmetler ve medya üzere pek çok dala yayıldı.

İşten çıkarmaları takip eden Layoffs.fyi bilgilerine nazaran, 10 Aralık prestijiyle, bu yıl 1153 teknoloji şirketi 256 bin 991 kişiyi işten çıkardı. Geçen yıl 1064 teknoloji şirketi 164 bin 969 kişiyi işten çıkarmıştı.

Özellikle ABD ve Avrupa’da büyük şirketlerin bu yıl başından beri açıkladığı kimi işten çıkarma kararları şöyle:

DEVLER İŞTEN ÇIKARMALARA BAŞLADI

ABD’nin büyük teknoloji şirketlerinden gelen işten çıkarma haberleri iktisadın durumuna ait tasalara neden oldu.

Bu şirketlerden Microsoft, bu yılın başında şirketin maliyetlerini geliri ve müşteri talebiyle uyumlu hale getirebilmek gayesiyle 10 bin çalışanını işten çıkaracağını duyurdu. Şirketin, temmuz ayında da 1000’den fazla kişiyi işten çıkaracağı bildirildi.

Google’ın ana kuruluşu Alphabet, ocakta 12 bin çalışanını işten çıkaracağını açıkladı. Alphabet Üst Yöneticisi Sundar Pichai, son 2 yılda dramatik bir büyüme devri yaşadıklarını fakat bugün karşı karşıya oldukları ekonomik gerçekliğin farklı olduğunu belirtti. Google’ın da eylül ayında global işe alım takımından yüzlerce çalışanının işine son vereceği duyuruldu.

Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın sahibi Meta, geçen yıl kasım ayında 11 binden fazla çalışanını işten çıkaracağını açıklamasının akabinde 2023’ü “verimlilik yılı” ilan etti ve nisan ayında ikinci toplu işten çıkarma dalgasında 10 bin çalışanının daha işine son vereceğini kaydetti.

ABD’li e-ticaret devi Amazon, ekonomik görünüm nedeniyle işe alımlara geçen yıl kasımda orta verme kararı aldığını açıklarken, ocak ayında da 18 bin çalışanının işine son vereceğini bildirdi. Şirket martta da 9 bin çalışanını daha işten çıkaracağını duyurdu.

IBM, global iş gücünün yüzde 1,5’ini oluşturan yaklaşık 3 bin 900 kişiyi işten çıkaracağını açıkladı. Merkezi ABD’de bulunan bilgisayar üreticisi Dell de şubatta iş gücünün yüzde 5’ine karşılık gelen yaklaşık 6 bin 600 kişiyi işten çıkarma kararı aldı.

Dosya depolama ve paylaşım ağı Dropbox, nisan ayında çalışanlarının yüzde 16’sını oluşturan 500 çalışanını, yavaşlayan büyüme ve yapay zekaya yönelik kesim çapındaki baskı nedeniyle işten çıkaracağını bildirdi.

Merkezi İsveç’te bulunan müzik data akışı ve podcast servisi Spotify, aralık ayı başında artan maliyetler nedeniyle bir yıl içinde üçüncü kere emekçi çıkarmaya hazırlandığını duyurdu. Geçen yılın sonunda yaklaşık 8 bin 400 çalışanı olan şirket, bu yıl içinde iki dalgada 800 çalışanın işine son verdi. Son olarak şirketin yaklaşık 1500 kişiyi daha işten çıkaracağı bildirildi.

Avrupa’nın en büyük yazılım şirketlerinden SAP da global çapta 112 bin kişilik iş gücünün yüzde 2,5’ini işten çıkaracağını açıkladı. Bulut tabanlı yazılım şirketi Salesforce, iktisadın yavaşladığı bir devirde iş gücünü yüzde 10 oranında azaltmayı ve birtakım ofislerini kapatmayı planladığını bildirdi.

E-ticaret sitesi eBay da 400 kişiyi işten çıkarmayı planladığını bildirirken, videokonfreans platformu Zoom 1300 kişiyi işten çıkarma kararı aldı. Yahoo, iş gücünü yüzde 20 azaltma yoluna giderken Yahoo Üst Yöneticisi (CEO) Jim Lanzone bu kararın şirketin genel karlılığı açısından son derece yararlı olacağını belirtti.

İrlanda-ABD ortaklı bilgi teknolojisi hizmetleri ve danışmanlığında uzmanlaşmış profesyonel hizmetler şirketi Accenture, mart ayında yaklaşık 19 bin kişiyi işten çıkaracağını duyurdu. Bunun şirketin iş gücünün yüzde 2,5’ine denk geldiği belirtildi.

Mobil araç çağırma uygulaması Lyft’in de maliyetleri düşürme emeliyle yaklaşık 1200 kişi işten çıkarmayı planladığı bildirildi. Çip üreticisi Qualcomm’un da çalışanlarının yüzde 5’ini işten çıkaracağı aktarıldı. Kanadalı e-ticaret şirketi Shopify, global çapta çalışanlarının yüzde 20’sini işten çıkardı.

Sosyal iş ağı ve paylaşım platformu LinkedIn ise mayısta Çin’deki mahallî iş bulma uygulamalarını 9 Ağustos’a kadar kullanımdan kaldıracağını ve ülkedeki 716 çalışanın işine son vereceğini açıklamasının akabinde ekim ayında 668 çalışanının işine son vereceğini duyurdu.

İsviçreli bilgisayar aksesuarları üreticisi Logitech, martta 300 kişinin işine son vereceğini bildirdi.

Bilgisayar işlemcileri üreten Advanced Micro Devices’ın (AMD), karının düşmesi nedeniyle Çin’in Şanghay kentindeki Radeon GPU kısmından 450 kişiyi işten çıkarmayı planladığı açıklandı.

Snap, artırılmış gerçeklik ünitesinde işten çıkarmalara gideceğini ve yaklaşık 170 çalışanının işine son vereceğini kaydetti.

FİNANS KESİMİNDE KIYIM

Finansal hizmetler ve bankacılık kesimi de işten çıkarma dalgasının görüldüğü dallar ortasında yer aldı.

Son olarak ABD’nin büyük bankalarından Citigroup’un yine yapılanma kapsamında 300’den fazla üst seviye yöneticisinin vazifesine son verdiği bildirildi. Bu sayının banka çalışanlarının yaklaşık yüzde 10’unu oluşturduğu kaydedildi.

Geçen yıl eylül ayında işçi çıkarmaya başlayan ABD’nin büyük bankalarından Goldman Sachs da bu yılın başında yaklaşık 3 bin 200 kişinin işten çıkarılacağını, bunun iş gücünün yaklaşık yüzde 6’sına denk geldiğini duyurdu. Banka mayıs ayında da yaklaşık 250 kişiyi işten çıkardı.

Ülkenin öbür büyük bankalarından Morgan Stanley ise bu yılın ikinci çeyreğinde yaklaşık 3 bin kişiyi işten çıkarmayı planladığını kaydetti.

JPMorgan Chase’in de mayıs ayında yaklaşık 500 kişiyi işten çıkaracağı aktarıldı. Ayrıyeten, ABD’de faiz oranlarındaki keskin yükselişin akabinde 2 ay içinde iflas eden 3’üncü banka olan First Republic Bank’ın JPMorgan Chase Bank tarafından satın alınmasının akabinde yaklaşık 1000 çalışanı işinden oldu.

Öte yandan, “kripto kışının” yaşandığı bu yıl, piyasadaki dalgalanmalardan kripto para borsaları da etkilendi. Kripto para borsası Coinbase, şirketin işletme masraflarının yüzde 25 oranında azaltılmasının hedeflendiğini ve bunun da 950 çalışanın işten çıkarılmasını gerektirdiğini bildirdi.

ABD’de federal soruşturmalar ve düzenleyicilerin baskılarıyla gayret eden Binance’in de iş gücünü azalttığı bildirildi. Dünyanın en büyük kripto para borsası, 1000’den fazla çalışanının işine son verdi.

Dijital varlıklar odaklı bir finansal hizmetler firması olan Genesis ise ocak ayında işçisinin yüzde 30’unu işten çıkardı ve akabinde konkordato ilan etti.

Çevrim içi ödeme sistemi PayPal da ocak ayından 2 bin çalışanını işten çıkaracağını bunun iş gücünün yüzde 7’sine denk geldiğini duyurdu. ABD’li global yatırım idaresi şirketi BlackRock, dünya genelinde 500 çalışanını işten çıkardı.

Küresel danışmanlık şirketi McKinsey, şubat ayında 2 bin kişiyi işten çıkarmayı planladığını duyurmasının akabinde şirketin mart ayında ise 1400 kişinin işine son vereceği bildirildi.

Dünyanın en büyük muhasebe, kontrol, vergi ve idare danışmanlığı hizmeti sunan milletlerarası firmalarından Deloitte, ABD’de 1200 çalışanını işten çıkaracağını açıkladı. Kontrol ve danışmanlık hizmetleri firması Ernst & Young’ın (EY) ABD kolu da nisan ayında 3 bin kişinin işten çıkarılacağını ve bunun iş gücünün yaklaşık yüzde 5’ine denk geldiğini duyurdu.

Merkezi Paris’te bulunan bankacılık kurumu BNP PARIBAS, 2024-2026 periyodunda 900 kişiyi işten çıkaracağını açıkladı.

İsviçreli bankacılık devi UBS, Credit Suisse’i devralmasının akabinde 3 bin çalışanının işine son vermeyi planladığını duyurdu. Ağustos ayında da UBS’nin Credit Suisse’i satın almasının bir modülü olarak Hong Kong’daki Credit Suisse çalışanlarının yüzde 80’inin işten çıkarılacağı aktarıldı.

Almanya merkezli Deutsche Bank da birkaç yıl içinde maliyetlerini 500 milyon avro azaltmak hedefiyle 800 kişiyi, İngiliz bankası Standard Chartered ise Londra, Singapur ve Hong Kong ofislerindeki 100 çalışanını işten çıkarma kararı aldı.

ABD’li yatırım bankası Wells Fargo, eylül ayında yaptığı duyuruda, South Carolina’da 525 çalışanının işine son verdiğini belirtti. Kanada’nın en büyük bankası Royal Bank of Canada’nın maliyetleri azaltmak için yaklaşık 1800 kişiyi işten çıkarmasının beklendiği kaydedildi. Merkezi İngiltere’de bulunan Barclays’in masrafları yaklaşık 1,25 milyar dolar azaltmak için 2 bin konumu sonlandıracağı bildirildi.

OTOMOTİV DE SARSILIYOR

İşten çıkarma dalgası otomotiv dalına de yayıldı. General Motors, mart ayında 500 kişiyi işten çıkarmasının akabinde ekim ayında Arizona’daki teknoloji merkezini kapattıktan sonra yaklaşık 940 kişiyi işten çıkaracağını bildirdi.

Ford Motor, Birleşik Otomotiv Çalışanları Sendikasının (UAW) grevi sırasında Michigan’daki montaj fabrikasında 600 çalışanını süreksiz olarak işten çıkardı.

Volkswagen’in tekrar yapılandırma planının bir modülü olarak yazılım ünitesi Cariad’da 2 bin kişiyi işten çıkarmayı planladığı belirtildi.

Vauxhall, Peugeot, Citroen, Fiat, DS, Jeep, Alfa Romeo, Maserati, Abarth and Fiat Professional markalarını bünyesinde barındıran otomotiv üreticisi Stellantis, İtalya operasyonlarında istekli işten çıkarmalar yoluyla 2 bin emekçiyi işten çıkarmak için şubatta sendikalarla anlaştı. Şirket, haziran sonunda Avusturya’daki tesisini kapatacağını ve 300 kişinin bu durumdan etkileneceğini duyurdu.

İsveçli küme Volvo martta Avrupa’daki otobüs üretim operasyonunu yine yapılandırarak 1600 kişinin işine son verileceğini açıkladı. Volvo Cars ise bu ay başında İsveç’te 1300 kişilik ek işten çıkarma kararı aldığını duyurdu. Bu sayı, firmanın ana vatanındaki iş gücünün yüzde 6’sını oluştururken, şirket Kanada ve ABD’deki iş gücünün de yüzde 10’unu azaltmaya karar verdi.

Otomotiv tedarikçisi Bosch’un araba kesimindeki değişen talep ve teknolojilere ahenk sağlamak için 2025 sonuna kadar Almanya’daki iki tesisinde en fazla 1500 kişiyi işten çıkarmaya hazırlandığı bildirildi.

Elektrikli kamyon üreticisi Volta Trucks, tedarik zinciri ve finansmana erişimde yaşanan problemler nedeniyle iflas müracaatında bulunmaya karar verirken, 850 çalışanın iş kaybına uğrayacağı açıklandı.

İngiliz elektrikli araç üreticisi Arrival, maliyetlerini azaltmak için istihdamının yarısını oluşturan 800 kişinin işine son verilmesini kararlaştırdı. ABD’li elektrikli araba üreticisi Lucid Motors da tekrar yapılanma kapsamında iş gücünü yüzde 18 oranında azaltacağını açıkladı.

Elektrikli araba üreticisi Rivian, maliyetleri azaltmak için iş gücünü yüzde 6 azalttı. ABD merkezli elektrikli araç üreticisi Nikola ise maliyetleri düşürme ve Kuzey Amerika pazarına odaklanma çalışmaları nedeniyle toplam 270 çalışanı işten çıkaracağını duyurdu.

Alman menşeli lastik ve araba kesimleri üreticisi Continental, 2025’ten itibaren yılda 400 milyon avro tasarruf etme planı kapsamında otomotiv kısmında binlerce kişiyi işten çıkaracağını bildirdi.

PERAKENDE SEKTÖRÜ

ABD’nin büyük perakende şirketlerinden Walmart’ın ülkedeki 5 deposunda 2 binde fazla kişinin işine son vereceği bildirildi.

ABD’li eczane zinciri CVS Health’in ağustos ayındaki işten çıkarmaları, şirketin 300 binden fazla çalışanının yaklaşık 5 binini etkiledi. İşine son verilenlerin öncelikli olarak kurumsal takımlarda yer aldığı bildirilirken, “müşteriye dönük” konumların durumdan etkilenmediği kaydedildi.

CVS’in akabinde ABD’deki en büyük ikinci eczane zinciri olan Walgreens’in de 500’den fazla kişiyi işten çıkarmayı planladığı belirtildi.

ABD’de elektronik eserler satan perakende zinciri Best Buy’ın maliyetleri kısmak ve işlerini daha çok e-ticarete kaydırmak hedefiyle ABD genelindeki mağazalarında işten çıkarmaya gideceği bildirildi.

Fransız perakende firması Carrefour 979 çalışanını ve İngiliz süpermarket kümesi Sainsbury’s 300 kişiyi işten çıkaracağını duyurdu.

ABD’de gelinlik ve ağabeye elbiseler satan perakende şirketi David’s Bridal, ülke genelinde 9000’den fazla çalışanını işten çıkaracağını açıkladı. Giysi eserleri satan GAP ise maliyetleri düşürmek gayesiyle 1800 çalışanını işten çıkarma kararı aldı.

MEDYA VE EĞLENCE

ABD cümbüş sanayisinin en büyük şirketlerinden Walt Disney, mart ayında 7 bin çalışanını işten çıkarma ve 5,5 milyar dolarlık maliyeti ortadan kaldırma planını duyurdu. Disney, nisan ayında ise işten çıkarmalarda ikinci tipe giderek 4 bin çalışanının işine son verdi. Şirketin mayıs ayında da 2 bin 500’den fazla çalışanını işten çıkaracağı bildirildi.

ABD merkezli medya şirketi Paramount da MTV News’ü kapatacağını ve çalışanlarının yüzde 25’ini işten çıkaracağını duyurdu. Kitle bağlantı ve yayıncılık şirketi News Corp da 1250 kişiyi işten çıkarma kararı aldı.

Fortnite oyununun imalcisi Epic Games, iş gücünün yüzde 16’sına karşılık gelen yaklaşık 830 çalışanını işten çıkaracağını bildirdi.

TikTok’un ana şirketi ByteDance’in oyun ünitesinde yüzlerce çalışanının işine son vereceği açıklandı.

Yayın aygıtları ve akıllı TV’ler üretip satan California merkezli Roku, 3 bin 600 çalışanının yüzde 10’unu işten çıkaracağını ilan etti.

Fotoğraf devi Shutterfly’ın ekim ayından itibaren bir üretim tesisini kapatacağı ve yaklaşık 250 çalışanını işten çıkaracağı belirtildi.

ABD merkezli oyuncak şirketi Hasbro, global çapta iş gücünü yaklaşık yüzde 15 azaltma kararı alırken, görüntü oyunu odaklı canlı manzara akışı platformu Twitch 400’ün üzerinde çalışanının işine son verdi.