Taban fiyat ne kadar olacak, ne vakit muhakkak olacak?
Asgari fiyatla çalışan milyonlarca kişinin yanı sıra tüm çalışanların maaşının belirlenmesinde değerli bir etken olan minimum fiyat için kritik görüşmeler geçtiğimiz günlerde başladı. Minimum fiyat için 2024 yılında bir defa artırım yapılacağının açıklanmasının akabinde çalışanlar yüksek bir oran artırım bekliyor.
ASGARİ FİYAT NE KADAR OLACAK
Bugün başlayacak görüşmelerde minimum fiyat için pazarlığın 15.700 liradan açılması bekleniyor.
5 aylık enflasyon yüzde 33.66 gerçekleşti. Aralık enflasyonu aylık yüzde 3 civarında olursa 6 aylık enflasyon en az yüzde 37.3 olabilir. Enflasyon kaybı telafi edilirse minimum fiyat en az 15.700 liraya çıkarılabilir. Bu tabloda refah hissesi verilmezse taban fiyatın, yılın birinci aylarında, açlık hududunun altına düşmesi yeniden kaçınılmaz olacak.
Farklı senaryolara bakıldığında ise taban fiyat, yüzde 30 artırılırsa 14.822 TL, yüzde 40 artırılırsa 15.962 TL, yüzde 50 artırılırsa 17.103 TL, yüzde 60 artırılırsa 18.243 TL olacak.
ASGARİ FİYATTA İKİNCİ RANDEVU GERÇEKLEŞTİ
Toplantıya Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, Türkiye Patron Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) İdare Konseyi Lideri Özgür Burak Akkol ve Türk-İş Genel Lider Yardımcısı Ramazan Ağar katıldı.
Toplantının akabinde açıklama yapan Türk-İş Genel Lider Yardımcısı Ramazan Ağar şunları söyledi:
“Rakam muhakkak olmadığından ötürü bir şey söyleme imkanımız yok. Geçim kuralları aşikâr. Taban fiyatla çalışan insanların geçinemediği belirli. Özellikle büyükşehirlerde 10 bin TL’den aşağıya mesken kirası yok. Bunları uygun kıymetlendirmek lazım. Bu insanların alım gücünü düşünerek hareket etmek gerekir.
Bu hafta içi tekrar bir ortaya gelerek bu işin sona erdirilmesini istiyoruz. Taban fiyatın insanımızı keyifli edecek bir formda sonuçlanmasını biliyoruz.
İşveren tarafından ya da hükümet tarafından sayı gelecek ki biz de ‘evet’ ya da ‘hayır’ diyelim.”
YÖNETMELİKTE “ASGARİ FİYATA TEK ZAM” YAZIYOR MU?
Hükümet, yüksek enflasyonun faturasını çalışanlara kesmekte ve 2024’te taban fiyata tek artırım yapmakta kararlı görünüyor.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, dün taban fiyat artırımıyla ilgili yaptığı açıklamada “Tek artırım olacak, zira yönetmeliğimizde de öyle” dedi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da hafta başında yaptığı açıklamada “Asgari fiyat artışı yıl içinde bir defadır. Bir sefer verilecek artırımla bu iş biter” demişti.
Ancak mevzuatta yılda tek artırım yapılmasına dair rastgele bir ibare bulunmuyor.
YÖNETMELİKTE NE YAZIYOR?
Yürürlükte olan Minimum Fiyat Yönetmeliği’nin yedinci unsurunda “Ücret en geç iki yılda bir olmak üzere belirlenir” tabiri yer alıyor. Bu husus, minimum fiyata yılda birden fazla artırım yapılması önünde yasal hiçbir mahzur olmadığını gösteriyor. Kaldı ki, yasal mani olsa bile yasa ya da yönetmeliğin değiştirilmesi sıkıntı değil.
Zaten son iki yılda minimum fiyata yıl içinde orta artırım yapıldı. AKP’nin iktidarda olduğu 21 yılın 12’sinde minimum fiyat yılda iki kere, 9’unda ise bir sefer zamlandı.
Yönetmelikte ayrıyeten minimum fiyat, “İşçilere olağan bir çalışma günü karşılığı ödenen ve personelin besin, konut, giysi, sıhhat, ulaşım ve kültür üzere zarurî muhtaçlıklarını günün fiyatları üzerinden minimum seviyede karşılamaya yetecek ücret” olarak tanımlanıyor.
Yönetmelikte Taban Fiyat Komitesi için de “Komisyon, fiyatın belirlenmesinde; ülkenin içinde bulunduğu toplumsal ve ekonomik durumu, ücretliler geçinme indekslerini, bu indeksler yoksa geçinme indekslerini, fiilen ödenmekte olan fiyatların genel durumunu ve geçim koşullarını göz önünde bulundurur” deniliyor.
İŞÇİ VE PATRON VERGİ İNDİRİMİNDE MUTABIK
Bu yılki görüşmelerde evvelki yıllardan farklı olarak, 5 kişilik TÜRK-İŞ heyetinde birinci sefer 4 emekçi birden yer alacak. Kasiyer, sıhhat çalışanı, güç çalışanı ve karayollarında çalışan bir taşeron personel, bu yıl yeni taban fiyatın belirlenmesi sürecine katkı verecek.
Yeni taban fiyat için talebini kamuoyuyla şimdi paylaşmayan Türk-İş, “İnsan onuruna yakışır” seviyede bir taban fiyat talep ediyor.
Yeni taban fiyatın bu yıl emekçi, patron ve hükümetin üçlü mutabakatıyla belirlenmesini isteyen TİSK ise fiyatın istikrarlı, istihdamı ve rekabet gücünü hami bir düzeyde olması gerektiği görüşünde. TİSK’in taban fiyat patron dayanağının artırılarak devam ettirilmesi konusundaki ısrarı da sürüyor.
İşçi ve patron tarafı minimum fiyattaki görüş farklılığına karşın vergi indirimi konusunda mutabık. Her iki taraf, fiyatlar üzerindeki vergilerin kademeli olarak azaltılmasında hemfikir.
ASGARİ FİYAT NE VAKİT BELİRLİ OLACAK?
Vedat Işıkhan, “Temmuz ayında minimum fiyat görüşmelerinin çabuk bitirilmesi için gayret gösterilmişti. Bu görüşmelerde de ay sonuna kalmadan sonuç açıklanır mı?” sorusu üzerine, şunları kaydetti:
“Komisyonun çalışmasına bağlı. Teknik çalışmalar yapılıyor. Biliyorsunuz bakanlıklardan temsilciler geliyor, erken bitirilmesi konusunda onların çalışmaları bize hal verecek. Ocak ayından itibaren geçerli olacak minimum fiyatı, 31 Aralık’a kadar Resmi Gazete’de yayımlamak zorundayız.
Komisyonlar ne kadar süratli çalışırlarsa biz de sonucu o kadar süratli açıklayacağız. Şu an tüm göstergeler olumlu gidiyor. Pazartesi Türk-İş ve TİSK liderimizle bir açılışımız olacak. Süreci, Sayın Cumhurbaşkanımıza arz ettim. Prensibimiz, her zamanki üzere siz de biliyorsunuz, çalışanlarımızı enflasyona ezdirmemek.”
2024 SONUNDA AÇLIK HUDUDU 21 BİNİ AŞACAK
Asgari fiyat şu an prestijiyle 11 bin 402 TL. Türk-İş’in araştırmasına nazaran, kasım ayı prestijiyle bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ aylık 18 bin 239,8 TL’ye ulaşmış durumda.
Kasım ayında dört kişilik bir aile için açlık hududu 14 bin 25 TL, yoksulluk hududu 45 bin 686 TL’ye ulaştı.
Merkez Bankası’nın (TCMB) enflasyon kestirimlerinin tutması durumunda açlık sonu Temmuz 2024’te 18 bin 500 TL’yi, Aralık 2024’te ise 21 bin TL’yi aşacak.
TCMB 2024 sonunda resmi enflasyonun yüzde 36 olmasını bekliyor. Taban fiyata tek artırım olması durumunda yıl sonuna kadar minimum fiyatta en az yüzde 36’lık kayıp olacak.
ASGARİ FİYAT NASIL BELİRLENİYOR?
Milyonlarca çalışanı, dolaylı olarak ise tüm vatandaşları ilgilendiren yeni taban fiyatı belirleme çalışmalarında süreç Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığındaki birinci toplantıyla başlayacak.
Asgari fiyatı, yasa gereği emekçi, patron ve hükümetten beşer temsilci olmak üzere 15 şahıstan oluşan Taban Fiyat Tespit Kurulu belirliyor.
Komisyon, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı tarafından toplantıya çağrılıyor ve yeni taban fiyatı belirleme çalışmaları kapsamında teamül üzerine aralık ayında dört kere toplanıyor.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının belirlediği üyelerden birinin başkanlık ettiği komite, en az 10 üyenin iştirakiyle toplanıp oy çokluğuyla karar veriyor.
Oyların eşitliği halinde Komite liderin bulunduğu tarafın çoğunluğu sağladığı kabul ediliyor.
Işıkhan, SSK (4a) statüsünde 16,4 milyon çalışan bulunurken bunun yüzde 40’ına denk gelen 6,6 milyonunun taban fiyatlı olduğunu belirtmişti.
Asgari fiyat, en son temmuz ayında yapılan yüzde 34 artırım ile net 11 bin 402 liraya yükseltilmişti.
Asgari fiyatın Taban Fiyat Tespit Komitesi tarafından belirlendiğini anımsatan Işıkhan, şöyle konuştu:
“Asgari fiyatın tespiti sırasında, komitedeki emekçi, patron ve devlet temsilcilerinin görüşlerinin alınması ve toplumsal diyalog anlayışı içinde adil bir sürecin işletilmesi kıymetlidir. Tüm bu süreçlerin milletlerarası standartlara uyumlu olmasını sağlamak, bizim için kıymetli bir sorumluluktur. Alışılmış şunu da belirtmem gerekir ki taban fiyat, yasal olarak ödenmesi gereken en düşük fiyat düzeyidir. Minimum fiyatın, toplumsal refaha olumlu katkıda bulunma potansiyelinin yanı sıra, taban fiyat seviyesinin belirlenmesine yönelik çalışmalarımızda; çalışanları korumak ve sürdürülebilir bir ekonomiyi desteklemek ortasında hakikat dengeyi kurmak için potansiyel seçenekleri de dikkatle kıymetlendiriyoruz. Bu bakımdan, fiyatlı bölümün hayat standartları ve enflasyon seviyesi kadar işletmelerimizin sürdürülebilirliği bizim için değerlidir. Münasebetiyle belirlenecek minimum fiyatın tesiri yalnızca bu fiyat seviyesinde çalışan personellerimizle sonlu değildir. Yapılacak artış, öbür gelir kümelerinin da fiyatlarında olumlu tesir yapmaktadır.”
Asgari fiyat seviyesinin genel fiyat seviyesine de etki ettiğini vurgulayan Işıkhan, “Asgari fiyattaki artış kimi personellerimizin fiyatlarını direkt birtakım personellerimizin fiyatlarını de dolaylı etkilemekte. Öteki bir deyişle, taban fiyattaki artışın birçok ekonomik göstergeyi değiştirdiğini ve etkilediğini söyleyebiliriz. Belirleyeceğimiz bu fiyat, istihdam, gelir dağılımı, fiyatlar genel seviyesi ve büyümenin üzerinde yarattığı tesirler ile iktisat siyasetleri açısından da değerlidir.” dedi.
