İran Cumhurbaşkanı Reisi, Türkiye’ye geliyor

İran ile Türkiye ortasındaki üst seviye diyaloğun devamı bakımından İran Cumhurbaşkanı Reisi’nin ziyareti değerli bir evreyi ve ortak gündemde yer alan sorunları ele almak için uygun bir vesileyi oluşturuyor.

Ziyarette ikili alakalara ek olarak, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın İranlı mevkidaşlarıyla ağır bir temas içinde olduğu Gazze konusundaki son gelişmeler dahil bölgesel problemler de ele alınacak.

Irak, Suriye, Güney Kafkasya, Afganistan üzere bölgesel hususların ziyaret kapsamında ele alınması beklenirken, Türkiye’nin İran’dan somut beklentilerinden biri olarak terörle uğraşta somut işbirliği ön plana çıkıyor.

Türkiye ve İran 560 kilometrelik uzun bir hudut paylaşıyor. Bu bağlamda başta PKK ve terör örgütü PKK’nın İran kanadı PJAK olmak üzere tüm terör örgütlerine karşı ortak uğraşın aktif halde sürdürülmesi bekleniyor.

İki ülkenin içişleri bakanlıkları ortasında diyalog düzenekleri mevcut. Diplomatik kaynaklara nazaran, ortak bir anlayış olmasına karşın Türkiye, İran’dan ek adımlar atmasını da bekliyor.

30 MİLYAR DOLAR TİCARET HACMİ HEDEFİ

İki ülkenin toplam nüfusu 170 milyonu aşarken, kayda paha bir potansiyel mevcut ve bu bağlamda iki ülkenin ticaret hacmi için 30 milyar dolar gayesi ortaya konuldu.

İki ülke ortasındaki yeni ticaret hacmi yaklaşık 6 milyar dolar seviyesinde. Öte yandan, 2012’de 22 milyar dolara ulaşan ticaret hacmi, yaptırımlar ve salgın nedeniyle düştü.

Türkiye, İran’da yaptırımlara yol açan nükleer mutabakatın yine yürürlüğe girmesi tarafındaki eforları destekliyor.

İran ile Türkiye ortasında Tercihli Ticaret Mutabakatı kapsamında birtakım eserlerde kolaylık sağlanıyor. İran’ın Türkiye’nin 68 eserini mutabakat kapsamından çıkarmasının akabinde bunların tekrar muahedeye dahil edilmesi ve mutabakatın da genişletilmesi bekleniyor.

Ayrıca Türkiye, İran halkı için en çok tercih edilen turizm destinasyonu. Türkiye’nin datalarına nazaran, geçen yıl 2,3 milyon İranlı turist Türkiye’yi ziyaret ederken, Türkiye’den İran’a giden turist sayısı da 357 bindi.

2 HUDUT KAPISI DAHA AÇILABİLİR

Türkiye’nin İran hudut çizgisi boyunca ticaret merkezleri kurulmasıyla hudut ticaret havzası oluşturulması önerisi üzerinde de çalışılıyor.

Ocak ayının sonuna hakikat Tahran’da Karma Ekonomik Komite Toplantısı’nda iki ülke ortasındaki ticaretin geliştirilmesine yönelik çalışılacak.

İki ülke hududunda Gürbulak, Kapıköy ve Esendere hudut kapıları bulunuyor. 2021’de Gürbulak’ın modernizasyon çalışmasının başlamasıyla iki ülke ortasındaki nakliyat ve yolcu geçişleri 2 kapıda ağırlaştı. Lakin bu yıl içinde Gürbulak’taki çalışmalarının tamamlanmasıyla geçişlerin olağana dönmesi bekleniyor.

Öte yandan, İran ve Türkiye, 2 hudut kapısının açılması için çalışıyor. İran tarafının da onay vermesiyle Van’dan bu kapıların açılması kelam konusu.

Ticaret Bakanlığı datalarına nazaran, İran’daki Türk müteahhitlik firmaları toplam 4,6 milyar dolarlık 56 proje üstlendi. Türk Hava Yolları’nın (THY) da İran ile frekans artırımı talepleriyle ilgileniliyor.

ULAŞIM ALANINDA GELİŞMELER YAŞANABİLİR

Tahran ile Van ortasında Covid-19 salgını nedeniyle sekteye uğrayan tren yolcu çizgisi seferlerinin tekrar başlatılması da Türkiye’nin beklentileri ortasında.

Türkiye, yaklaşık 2 yıldır Orta Asya’dan gelerek İran’dan transit geçen Türk taşımacılardan alınan akaryakıt fiyat farkının kaldırılmasını bekliyor, bu mevzuda müzakereler devam ediyor. Türkiye, Nisan 2023’ten bu yana bu bahiste mütekabiliyet prensibini de kullandı.

Akaryakıt uygulamasının kaldırılmasının akabinde iki ülke tarafından Kara Ulaştırması Karma Komitesi’nin da toplanması isteniyor.

Türkiye’nin değerli doğal gaz tedarikçilerinden İran’la güç alanında bahisler da görüşmelerde ele alınacak.

Zenzegur Koridoru dahil bölgede ulaştırma ve bağlantısallığı güçlendirecek ortak gayretlerin da gündeme gelmesi bekleniyor.

YAKLAŞIK 10 MUTABAKAT İMZALANACAK

Reisi’nin Türkiye ziyareti kapsamında kültür, bilim, medya, içişleri, nakliyecilik, ticaret ve iktisat üzere alanlarda yaklaşık 10 muahedesinin imzalanması öngörülüyor.

Cumhurbaşkanı Reisi’yle Türkiye’ye gelecek heyette dışişleri, yol ve şehircilik, ticaret, petrol, elektrik ve güç, içişleri ve savunma bakanlarının olacağı iddia ediliyor.

Resmi görüşmelerin akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve mevkidaşı Reisi’nin İran’da iş yapan Türk yatırımcı ve iş insanlarıyla bir ortaya gelmesi de öngörülüyor.

İRAN İLE BAĞLAR ARTIYOR

Diplomatik kaynaklara nazaran, İran ve Türkiye, ikili bağlantılarını içişlerine karışmama, karşılıklı hürmet, düzgün komşuluk prensipleri temelinde yürütüyor. Halklar ortasında derin, tarihi ve kültürel bağlar da mevcut.

İki ülke ortasındaki bağlar, bölgesel istikrar ve refah açısından da kıymet arz ediyor. Cumhurbaşkanı Reisi’nin komşu ve bölge ülkeleriyle bağlara kıymet veren bir dış siyaset benimsemesi Türkiye açısından memnuniyet verici.

İki ülke ortasındaki Yüksek Seviyeli İşbirliği Kurulu (YDİK), 2014’te kuruldu ve son toplantısı 19 Temmuz 2022’de Tahran’da yapıldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve mevkidaşı Reisi, son olarak 8 Kasım 2023’te Taşkent’te düzenlenen Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 16. Doruğu’nda bir ortaya geldi. Dışişleri Bakanı Fidan 3 Eylül 2023’te Tahran’ı ziyaret etti ve İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan, 1 Kasım 2023’te Türkiye’ye gelerek Gazze’deki gelişmeleri ele aldı.

Dışişleri Bakanlığı, 11 Aralık 2023’te Tahran’da protokol istişareleri yürütürken 20 Aralık’ta bakan yardımcısı düzeyinde Tahran’da siyasi istişareler yapıldı.