Muğla’nın Bodrum ilçesine 1940’lı yılların başında İtalya’dan getirilen ve 1950’li yıllarda yıllık üretimi 25-30 bin tonlara çıkarak yurtdışına 2 dolara satılan Bodrum mandalini turizm ilçesinde süratle artan ranta yenildi.
Yüzlerce mandalin bahçesi betona yenik düştü. Üretim 3 bin tonlara kadar geriledi. Yüzlerce ton mandalin ya ağaçların kollarında ya da toplanmadığı için yerlerde çürümeye ve mukadderatına terk edildi. Mandalina kasaları boş kaldı.
Dededen, babadan kalma üretimi devam ettiren Bodrum Mandalin Hareketi Öncüsü ve Bodrum Kent Kurulu Coğrafik İşaretler Çalışma Kümesi Kolaylaştırıcısı Erman Aras hususla iligili şunları söyledi:
“Tarihi Bodrum mandalinin hikayesi 350 yıl geriye dayanır. Bugüne kadar koruduk ve çabayı sürdürüyoruz. Fakat yıllık üretim 3 bin tonların altına kadar düştü. Mandalini korumak için coğrafik marka unvanı aldık.
Mandalinden gazoz, lokum, kolonya, sirke, dondurma, reçel olmak üzere 25 çeşit markalı eser yarattık. Kooperatif kuralım, birlik olalım dedik, olmadı, mandalin ya kısmında kaldı, ya da düştüğü yerde. Bodrum mandalinini korumak için herkes elini taşın altına koymalı.
Dedelerimizden miras bu eseri yitirirsek yerine koyacağımız ne yazık ki bu türlü bir eser yok.”
HERKES ELİNİ TAŞIN ALTINA KOYMALI MANDALİN KORUNMALI
Aras açıklamasının devamında ise şunları kaydetti:
“Bu nedenle bu ilçede yaşayan bu ilçeden para kazanan her işletme, her tüketici, sofrasında ve işyerinde Bodrum mandalini ve eserlerini kullanmalı, üreticiyi muhafazalı. Binlerce işletme oldu, binlerce villa yapıldı.
Şimdi bunların sahipleri mandalin bahçeleri ile Bodrum yeşil kalsın istiyor, yeşil kalsın demekle Bodrum yeşil kalıyor mu hayır. Mandalini üreteci satamıyor satsa da para etmiyor. Bahçede elinden 5-6 TL. ye satıyor, tıpkı mandalin büyükşehirlerde 50- 60TL. ediyor.
Bu nedenle mandalin bahçesi sahipleri bize de imar gelse biz de bina yapsak diye bekliyor. Biz ulusal marka coğrafik eser dediğimiz Bodrum mandalinini göz nazaran nasıl yok ediyoruz.
Sorulması gereken bu. Dermanı ise ilçedeki işletmelerin menülerini bunu koymaları, suyundan reçeline tatlısından lokumuna kadar eserleri kıymetlendirmeli.”
Erman Aras
AĞAÇLARIMIZI SÖKÜYORLAR BİNALARI DİKİYORLAR
Eşi Hatice Uzun ile birlikte üretim yapan ve Ortakent Mahallesi’ndeki bahçenin önünde mandalinleri satmaya çalışan Alibey Uzun yaptığı açıklamada tarihi Bodrum mandalinin yok olmaya başladığını belirterek “Ağaçlarımızı söküyorlar, binaları dikiyorlar. Bu türlü giderse 5-10 yıl içinde yiyecek mandalin bulamayız. Çok acı Bodrum mandalinini bulamayacağız. Eser para etmiyor. Bir karış toprak para ediyor, bir kilogram mandalin para etmiyor” dedi.
Can Pulak
MANDALİNİ YAŞATMAK İÇİN AĞAÇLARI TEK TEK KİRALAYACAĞIZ
8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın danışmanı olan ve hala turistik ilçede yaşayan Bodrum Mandalini Platformu üyesi Can Pulak ise şunları söyledi:
“Bu kadar pahalı bir eserin bu türlü heder olması, üretim masraflarının artması ve üreticiyi bezdirir hale gelmesi yürek burkucu. Mandalini evvel ranttan kurtarmak lazım.
Bu nedenle onlarca bahçe ranta kurban gitti, fakat geride kalan mandalin bahçelerini kurtarabiliriz. Üretimde direnenlere nasıl takviye olabiliriz.
Her mandalin ağacını yıllık 100 TL. yi kiralayarak altına kişi ismini plaketi çakılsın ve eserin toplasın, yani isteyen herkesin dikili bir mandalin ağacı olsun.
Mandalin yerlerde çürümesin ve kesilmesini değerli ölçüde önlemiş oluruz. Dünyada eşi gibisi, lezzeti kokusu olmayan Bodrum mandalinini yaşatmış oluruz”
