Soykırım davasında Rusya’nın itirazlarına ret
Birleşmiş Milletler yargı organı olan Memleketler arası Adalet Divanı’nın (UAD) kamuya açık yapılan oturumda, Ukrayna’nın, Rusya aleyhine açtığı “soykırım” davasında “yargı yetkisi” ve “kabul edilebilirlik” kurallarına ait karar açıklandı.
Kararın açıklandığı oturumda, Ukrayna tarafını Büyükelçi Anton Korineviç ve Dışişleri Bakanlığı Milletlerarası Hukuk Genel Yöneticisi Oksana Zolotaryova temsil ederken Rusya tarafını, Dışişleri Bakanlığından Büyükelçi Gennady Kuzmin, Dışişleri Bakanlığı Hukuk Dairesi Genel Tüzel Hususlar Kısım Lideri Konstantin A. Kosorukov ve avukat Kirill Udovichenko temsil etti.
Divan, Rusya’nın yaptığı 6 itirazın 5’ini reddederek bu ülkenin 1948 tarihli BM Soykırım Mukavelesi’ni ihlal ettiğine ait Ukrayna tarafından açılan davaya bakmaya yetkisi olduğuna hükmetti.
UAD, Ukrayna’nın açtığı davanın “kabul edilebilirlik” koşullarını da sağladığını ve davanın aslına ait inceleme yapacağını belirtti.
Divan, bu davada, Rusya’nın Ukrayna’da soykırım yapıp yapmadığına ait bir karar vermeyecek olup yalnızca Rusya’nın, Kiev idaresini soykırım yapmakla itham etmesinin BM Soykırım Mukavelesi’nin ihlali manasına gelip gelmediğini araştıracak.
Divan’ın kararı Ukrayna ve Rusya için bağlayıcı ve kesin olurken taraflarca temyize götürülemiyor.
UKRAYNA’NIN BAŞVURUSU
Ukrayna, “Donetsk ve Luhansk bölgelerinde soykırım yapıldığı” biçimindeki Rus tezlerine karşı çıkarak 26 Şubat 2022’de Rusya aleyhine UAD’ye dava açtı.
Ukrayna davada, Rusya’nın kamuoyuna yaptığı açıklamalarda Ukrayna’ya haksız halde soykırım ithamlarında bulunduğunu ve bunun, 1948 tarihli BM Soykırım Mukavelesi’nin ihlali manasına geldiğini savundu.
Ukrayna, Rusya’nın kendisini haksızca soykırım yapmakla suçladığını kaydederek Divan’dan Ukrayna’nın soykırım yapmadığını ilan etmesini istedi.
Ukrayna, Divan’dan, telafisi mümkün olmayan ziyanların engellenmesi ve hak ihlallerinin önüne geçilmesi için acil “tedbir kararı”na hükmetmesi talebinde bulundu.
UAD, 16 Mart 2022 tarihli önlem kararında, Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna topraklarında başlattığı “askeri operasyonu” derhal durdurmasını istedi.
RUSYA İTİRAZ ETMİŞTİ
Rusya, 6 başlık altında topladığı itirazların sonucunda UAD’nin davayı düşürmesini talep etti.
İlk olarak Rusya, Ukrayna ile ortasında Soykırım Mukavelesi kapsamında “uyuşmazlık” olmadığını ileri sürdü. Divan bu itirazı reddetti.
İkinci olarak Rusya, uyuşmazlığın BM Mukavelesi kapsamındaki kuvvet kullanma yasağının istisnalarına ait olduğunu, bu sebeple “konu bakımından” Soykırım Kontratı dışında olduğunu ve davanın yetkisizlik sebebiyle reddedilmesini istedi. Divan, Rusya’nın bu itirazını kabul etti.
Üçüncü olarak Rusya, Ukrayna’nın davayı açtıktan sonra tezlerini genişleterek davayı Soykırım Mukavelesi’nin, konusu dışına çıkardığını ve UAD’nin Soykırım Sözleşmesi’ne dayanarak tüm memleketler arası kurallar hakkında karar verme yetkisi olmadığını savundu. Divan, bu itirazı reddetti.
Dördüncü olarak Rusya, Ukrayna’nın Divan’dan, “Donetsk ve Luhansk bölgelerinde soykırım yapmadığını tespit etmesini” istemesinin pratik bir yararı olmadığını belirterek davanın düşürülmesini istedi. Divan, bu itirazı reddetti.
Beşinci olarak Rusya, Ukrayna’nın, Divan’dan, soykırım yapmadığına dair bir beyan talep edemeyeceğini kaydetti. Divan bu itirazı reddetti.
Son olarak Rusya, Ukrayna’nın UAD’ye dava açarak yargı sürecini emelini dışında kullandığı ve suistimal ettiği gerekçesiyle davanın düşürülmesini savundu. Divan bu itirazı reddetti.
32 DEVLET MÜDAHİL OLDU
Batılı ülkelerin birçoğu, Ukrayna’nın Rusya’ya karşı açtığı soykırım davasına, UAD Statüsü’nün 63. unsuru kapsamında müdahillik talebinde bulunmuştu.
UAD, 9 Haziran 2023’teki kararında, Ukrayna’nın, Rusya’ya karşı açtığı soykırım davasına müdahil olmak isteyen 33 ülkeden ABD hariç öbür 32’sinin talebini kabul etmişti.
Müdahillik talepleri kabul edilen devletler ortasında AB üyesi ülkeler başta olmak üzere Birleşik Krallık, Avustralya, Yeni Zelanda ve Norveç bulunurken bu devletlerin kimileri 18-27 Eylül 2023 tarihlerindeki duruşmalarda kelamlı beyanlarda bulunmuştu.
RUSYA DA “SOYKIRIM” DEMİŞTİ
Rusya, Ukrayna’da Rus etnik kökene sahip nüfusun ağır yaşadığı Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki halka soykırım yapıldığını sav etmiş ve Ukrayna topraklarında askeri operasyona başlamıştı.
Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki ayrılıkçılar kelamda idareler ilan etmiş, Rusya da bu idareleri tanımıştı.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, gayelerinin, “Kiev tarafından soykırıma maruz kalan insanları korumak, Ukrayna’yı Nazizm ve militarizmden arındırmak” olduğunu belirtmişti.
