Filistin’e yönelik akınlar İsrail’in iktisadını zayıflatıyor

Filistin’e yönelik devam eden hücumlarını finanse edebilmek için geçen yıl milyarlarca dolar borç alan İsrail’in bu yıl da neredeyse rekor düzeylerde tahvil ihracı yapmak zorunda kalması bekleniyor.

İsrail’in Filistin atakları sürerken bu akınların ülke iktisadına maliyeti de artıyor.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları yayımladıkları raporlarda, Filistin’e karşı işgal başlatan İsrail’in iktisadının makroekonomik riskler karşı karşıya olduğuna dikkati çekti.

İLK NOT İNDİRİMİ MOODY’S’TEN

Fitch Ratings, geçen yıl ekim ayında Filistin çatışmasından kaynaklanan jeopolitik riskler nedeniyle İsrail’in “A+” olan kredi notunu negatif izlemeye aldı. Tıpkı devirde İsrail’in “A1” olan kredi notunu muhtemel bir düşüş için incelemeye alan Moody’s de geçen hafta ülkenin notunu “A2″ye indirdi. Moody’s ülkenin kredi notu görünümünü negatifte tutması da çatışmaların devam etmesi durumunda daha fazla not indiriminin mümkün olabileceğine işaret etti.

Kredi derecelendirme kuruluşundan yapılan açıklamada, not indiriminin temel nedeni olarak devam eden askeri çatışma ve bunun daha geniş sonuçları gösterilirken bu durumun İsrail’in yürütme ve yasama kurumlarıyla mali gücünü zayıflatma riskini artırdığı kaydedildi.

Moody’s ayrıyeten, İsrail’in borç yükünün, Filistin’e karşı acımasız savaş başlamadan evvel varsayım edilenden daha yüksek olacağını bildirdi. Kuruluşun değerlendirmesinde ülkenin kamu borcunun GSYH’ye oranının 2025’te yüzde 67’ye ulaşmasının beklendiği belirtildi.

Not indirimi sonrasında İsrail hala “yatırım yapılabilir ülkeler” kategorisinde yer alsa da taarruzların finansmanı için uygun kaynak bulunması zorlaştı.

BÜTÇE AÇIĞINDA ARTIŞ BEKLENTİSİ

Gazze’ye yönelik taarruzları nedeniyle yapılan kamu harcamalarındaki artış, 2022’de Gayrisafi Yurt İçi Hasılasının (GSYH) yüzde 0,6’sı kadar bütçe fazlası veren İsrail’in geçen yıl açık vermesine neden oldu.

Ekim ayından bu yana gelirlerinde keskin düşüş yaşayan ülkede, geçen yıl genelinde bütçe açığı GSYH’nin yüzde 4,2’si olarak hesaplandı. Akınlardan evvel ülkenin eylülde bütçe açığı GSYH’nin yüzde 1,5’ine karşılık gelmişti.

İsrail’in son onay bekleyen 2024 bütçesinde de GSYH’nin yüzde 6,6’sı kadar mali açık iddia edildi. Gazze’ye atakların uzaması ve çatışmalarının artması halinde bu açığın daha da yükselebileceği öngörüldü.

İsrail Merkez Bankası Lideri Amir Yaron, hükümete mali disipline bağlı kalması ve planlanan harcamaları mecburî olmayan alanlarda kesinti yaparak dengelemesi ve birtakım vergileri artırması istikametinde davette bulunmuştu.

TAHVİL İHRAÇLARININ ARTMASI BEKLENİYOR

İsrail, Gazze’deki operasyonlarını durdurması ve Filistin’de soykırımın son bulması için dünya genelindeki baskı ve protestolara karşın geri adım atmadı.

Geçen yıl 7 Ekim’den bu yana özel olarak müzakere edilen muahedeler yoluyla milyarlarca dolar borç alan İsrail, çatışmanın getirdiği riskler hasebiyle tahvil ihraçlarında yüksek borçlanma maliyetleriyle karşı karşıya kalmıştı.

Analistler, yüksek maliyetlere karşın akınlarının finansmanı için borçlanma kanallarını kullanmaya devam eden İsrail’in rekor düzeylere yakın bütçe açığı vermesinin varsayım edildiğini bildirdi.

İsrail’in pandeminin tesirlerini hafifletmek hedefiyle salgın periyodunda aldığı yüksek borçları hatırlatan analistler, ülkenin 2024 yılında da pandemi düzeylerine yakın seviyede borçlanmasının beklendiğini, İsrail’in tahvil ihracının geçen yıla kıyasla yüzde 30 artacağını aktardı.

Analistler, Gazze’ye atakların birkaç ay daha sürmesi halinde ülke içindeki yatırımcılardan finansman sağlanmasının baskı altına girebileceğini, bunun da yabancılardan daha yüksek faizlerle borç alınmasına neden olabileceğini söz etti.

ŞİRKETLERİN SATIŞLARI OLUMSUZ ETKİLEDİ

Öte yandan, Filistin’e yönelik devam eden hücumları İsrail iktisadının yanı sıra ülkeye dayanak niteliğinde açıklamalar yapan ve yardım gönderen memleketler arası firmaları da olumsuz etkiliyor.

Bu firmalar dünya genelinde boykot ve protestoların amacında yer alırken, başta Amerikalı markalar olmak üzere şirketlerin satışlarının etkilendiği ve bu durumun bilançolara yansıdığı görülüyor.

Analistler, kelam konusu boykotların spesifik tesirini “doğrulamak ya da ölçmek çok sıkıntı olsa da” yatırımcıların bu şirketlerin paylarına yatırım yaparken temkinli kaldığını belirtiyor.

İsrail’in Gazze’de başlattığı hücumlar sonrası global fast food zinciri McDonald’s’ın İsrail’deki işletmesinin İsrail Savunma Kuvvetleri işçisine parasız yemek sağlayacağını duyurması, bilhassa Müslüman nüfusun yoğunlukta olduğu birtakım ülkelerdeki şubeleri tarafından reaksiyonla karşılanmıştı.

McDonald’s’ın Suudi Arabistan, Umman, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün ve Türkiye’deki şubeleri ise kendilerini İsrail şubesinden ayırmaya ve Gazze’ye yönelik takviyelerini gösteren açıklamalar yayımlamıştı.

Orta Doğu’daki çatışmaların satışları etkilemesiyle McDonald’s’ın geliri, 2023’ün son çeyreğinde piyasa beklentilerinin altında kaldı.

BİLANÇOLARDA BOYKOT ETKİSİ

ABD’li kahve zinciri Starbucks’ın da personel sendikasının X toplumsal medya platformunda, “Filistin ile Dayanışma!” paylaşımında bulunmasının akabinde sendikayı dava etme kararı tartışmalara neden olmuştu.

Starbucks’a reaksiyon olarak boykota başlayan birtakım kullanıcılar, toplumsal medya hesaplarında şirketin eserlerine alternatif konut imali tarifler vermeye başladı.

“Siyasi bir gündemi olmadığını” belirten Starbucks, karlarını “herhangi bir yerdeki hükümet ya da askeri operasyonları finanse etmek için kullandığı” tarafındaki savları reddetti.

Buna rağmen şirket, geçen yılın son üç ayına dair bilançosunda, kısmen Orta Doğu’daki mağazalardaki satışların olumsuz etkilenmesi nedeniyle yıllık satış iddiasını düşürdü. Starbucks’ın gelirleri yüzde 8 artmasına karşın, piyasa beklentilerinin altında kaldı.

Starbucks Üst Yöneticisi (CEO) Laxman Narasimhan, bilançonun açıklanmasının akabinde düzenlediği yatırımcı telekonferansında, Orta Doğu’daki çatışma nedeniyle şirketin bölgedeki mağazalarındaki trafik ve satışlarında kıymetli bir tesir gördüklerini aktardı.

ABD’li pizza zinciri Domino’s da İsrailli askerlere fiyatsız yemek dağıttığına ait imajların, toplumsal medyada yayılmasının akabinde boykot edilen şirketler ortasına girdi.

Malezya’daki tüketicilerin reaksiyonu şirketin satışlarındaki düşüşte tesirli olurken, Domino’s Pizza Enterprises Genel Müdürü Donald Jeffrey Meij, 6 Şubat’ta düzenlenen analist telekonferansında, “Asya’daki Amerikan markalarının ve daha çok Malezya’da, şu anda Orta Doğu’da yaşananlardan etkilendiği herkesçe biliniyor.” sözünü kullandı.

KFC, Pizza Hut ve Taco Bell restoranlarının sahibi Yum! Brands’in geliri, geçen yılın son çeyreğinde Orta Doğu’daki çatışmaların da tesiriyle piyasa beklentilerinin altında kaldı, KFC ve Pizza Hut’ın Orta Doğu’daki satışlarında düşüş görüldü.

Birleşik Krallık merkezli tüketim malları şirketi Unilever’in Endonezya’daki satışları da “Orta Doğu’daki jeopolitik duruma reaksiyon olarak” çok uluslu şirketlerin markalarının boykot edilmesi nedeniyle dördüncü çeyrekte düştü.