İstihbarat cephesinin gizli kahramanları

AYDIN HASAN – Türkiye’de istihbaratın yakın tarihine bakıldığında akla gelen birinci yapı, Teşkilat-ı Mahsusa oluyor. Teşkilat-ı Mahsusa, Osmanlı’nın son periyodunda Birinci Dünya Savaşı’na neden olacak dünyadaki büyük paylaşım hengamesi sürecinde, periyodun Harbiye Nazı Enver Paşa tarafından 1913 yılında kuruldu. Kısa müddet içinde Avrupa içlerinden Kafkasya’ya ve Arap diyarlarına kadar uzanan geniş bir coğrafyada faaliyette bulundu. Askeri bir yapı içinde oluşturulan teşkilat, 1918 yılında Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasının akabinde lağvedildi.

‘Mustafa Kemal’i öldürecektim!’

Ancak bu teşkilatın içinden çıkan kümeler, 19 Mayıs 1919’da başlatılan ulusal çabada rol oynayacaktı. Teşkilatın içindeki vatansever takımlar, Anadolu’nun safında yer almışlardı. Bunun  yanı sıra Osmanlı ordusu ile polisi içinde yetişmiş çok sayıda kişi de, ulusal uğraşın istihbaratçı takımlarını oluşturacaktı. Zeki ve vatansever Türk istihbaratçısı, periyodun bir numarası olan İngiliz istihbaratının entrikalarına karşı bugün bile az bilinen bir destan yazacaktı. 1920’den itibaren kara bulut üzere İzmir ve Bursa çizgisi üzerinden Anadolu’ya yürüyen Yunan kuvvetlerine karşı verilen ulusal gayret, hem siyasi hem askeri olarak Ankara’dan yönetiliyordu. Mustafa Kemal dişli çıkmıştı ve emperyalist güçlerin Sevr planları riske girmişti. 1920 yılının Aralık ayında Hint Hilafet Cemiyeti üyesi kisvesi altında Hint kökenli bir İngiliz casusu İnebolu – Kastamonu sınırı üzerinden Ankara’ya geldi. Bu kişi İngiliz casusu Mustafa Sagir’di. Ulusal gayretin en zahmetli günlerinde Türk istihbaratçıların çalışmaları sonucunda yakalanacak ve Ankara polisi tarafından alınan sözünde, özetle şunları diyecekti:

“Albay Lawrens, Osmanlı İmparatorluğu’nu altınlarla yıkmıştı. İngilizler, beni de silahla ulusal hükümeti ortadan kaldırmakla görevlendirdiler. Maksadım Mustafa Kemal’i vurmaktı. Bununla Türklerin kurtuluş savaşı duracak ve ulusal hükümet yıkılacaktı. Ancak başaramadık, cürüm kimsenin değildir benimdir. Arkadaşlarım her şeyden haberi olmayan yeterli niyetli saf insanlardır. Mustafa Kemal Paşa’yı da Afgan Kralı’nı vurduğum üzere öldürecektim.”

Karaoğlan Çarşısı’nda asıldı

Sagir tutuklandı. 23 Mayıs 1921’de idama mahkum edildi. 24 Mayıs’ta Ankara Karaoğlan Çarşısı’nda büyük bir kalabalık önünde mahkeme kararı okunduktan sonra asılarak idam edildi.

Milli gayret devrinde öne çıkan istihbarat kümeleri, Karakol Cemiyeti, Zabitan Kümesi ve Hamza Kümesi üzere yapılardı. Lakin bunların Ankara Hükümeti’ne kurumsal bir bağlılığı yoktu. Bu kümeler, İstanbul’dan Ankara’ya bilinmeyen silah ve cephane sevkiyatında kıymetli rol üslendi. Ulusal çaba sürerken, istihbarat yapılanmasında değerli adımlardan biri 1921’in güç periyodu içinde atıldı. Ulusal gayretin en kıymetli bâtın örgütlerinden Müsellah Müdafaa-i Ulusala (MM yahut MİM) Kümesi, 1921 yılının başlarında Genelkurmay Lideri Fevzi Çakmak Paşa’nın direktifiyle Teşkilatı Mahsusa’nın son Lideri Süleyman Ertürk tarafından İstanbul’da kuruldu. Samih Nafiz Tansu’nun “Teşkilatı Mahsusa – İki Dönemin Perde Arkası” isimli kitabında, teşkilatı kurmak için kapalı yollarla İstanbul’dan Ankara’ya gelen Ertürk’ün bir anısı şöyle aktarılır:

Karargahın berberi casus çıktı

“Fevzi Paşa’nın buyruk subayıyla sohbet ederek durumu anladıktan sonra biraz bekledik. Genelkurmay Lideri içeride tıraş oluyordu. Biraz sonra çıkan berberi derhal tanımıştım. Bu, İstanbullu bir  Rum’du ve zımnî işlerde İngilizler buyruğunda çalışmıştı. Resmi, bizim belgelerde bulunuyordu. Huzura kabul edilip de Fevzi Paşa Hazretlerinin iltifatına hürmetle teşekkür ettikten sonra ‘Paşam, sizi tıraş eden berberi tanıyor musunuz?’ dedim. Merhum Fevzi Paşa Hazretleri çok pak ve açık bir kalple, ‘Yoo Nereden tanıyacağım, burada buyruk subayım Ali Beyefendi, inşaattaki erler içinden seçmiş. Allah için adamın eli pek hafif, harika tıraş ediyor’ dedi. ‘Af buyurun paşa hazretleri ancak bu Rum berber, bizim saklı örgütümüzün evraklarında bulunan bir adamdır. Buraya, huzurunuza kadar girebilmesi şaşılacak bir şey. Allah korusun adamlar, suikast dahi yapabilir’ deyince Fevzi Paşa hiç unutmam yerinden kalkarak, ‘Ne diyorsun Hüsamettin Bey’ diye hayretini belirtmiş ve derhal huzuruna ikinci lider Salih Bey’i çağırtmıştı. ‘Salih Beyefendi, siz Genelkurmay İkinci Liderisiniz. Aylardan beri bir Rum berber, elini kolunu sallayarak odamıza giriyor, saçımızı, sakalımızı kesiyor. Farkında bile değilsiniz. Emekliye ayrılmış dediğiniz ve kurmay olmayan Hüsamettin Beyefendi, daha ayağını atar atmaz bu adamın kim olduğunu bulup çıkardı.’ Salih beyefendi üzücü halde şaşırmıştı. Utandı.”

İşkenceci Bennet’i vurdular

MM Kümesi, yalnızca örtülü operasyonları önlemekle kalmayacaktı. İstanbul’dan kaçırılan cephanelerle cepheye değerli dayanak sağlanacaktı. Sadrazam makamından, işgal güçleri karargahlarından en kapalı bilgiler günü gününe Gebze’deki bâtın telgraf sınırından Ankara’ya aktarılacaktı. Bu istihbaratçılar ve yiğit gençler sayesinde, işgal günlerinde bile İstanbul sokakları hiç bir vakit büsbütün teslim alınamayacaktı. İstanbul’un korkusuz ve yiğit gençleri, Kroket Oteli’ni karargah tutan İngiliz İstihbarat Yüzbaşı Bennet’e vatanseverlere yaptığı azabın cezasını, bir ayağını sakat bırakarak ödetecekti.

Namı öbür İngiliz Kemal

İngiliz Kemal, Kurtuluş Savaşı’nın yanı sıra tahminen de dünya istihbarat tarihinin en renkli simalarından biridir. Asıl ismi Ahmet Esat Tomruk idi. Babasını çocuk yaşta kaybetmişti. Dayısı tarafından Galatasaray Lisesi’ne o zamanki ismiyle Mektebi Sultani’ye kaydettirilmişti. Çocuk yaşta kaçak bindiği bir İngiliz gemisinin kaptanı tarafından evlatlık edinildi. İngiltere’de Navy College’den mezun oldu. Birebir vakitte boksördü. İstanbul dönüşünde kendini işgalin içinde bulunca vatansever cephede yerini aldı. Çok âlâ İngilizce biliyordu. İngiliz Kemal, çok düzgün İngilizcenin yanı sıra Fransızca, İtalyanca ve Rumca da biliyordu. Kurtuluş Savaşı’nda şahsen Atatürk tarafından Genelkurmay’ın istihbarat şubesine bağlı olarak görevlendirildi.

Tabanca, bayrak ve Kur’an üzerine sadakat yemini ederek misyonuna başladı. Amerikalı gazeteci Harry Willy, Trablusgarp göçmeni İtalyan vatandaşı Mehmet Sait ve Bolşevik Lui üzere kimliklere bürünerek vazife yaptı. Yunan ordusunun içine sızarak çok değerli bilgileri Ankara’ya iletti. Kut-ül Amare’nin kumandanı olan General Townshend ile birebir zindana bir planın modülü gereği atıldı. Burada general ile zindan arkadaşı olarak, çok kıymetli bilgileri elde etti.

Çamlıca’nın üç gülü

O devirdeki istihbaratçılar içinde ismi öne çıkanlar içinde, Bulgar Sadık ismi ile ünlenen Stoyan da vardı. Anadolu safında yer tuman bir diğer isim Osmanlı Bankası’nda yönetici ve Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin de ikinci lider olan Ermeni kökenli Berç Keresteciyan idi. Gazeteci ve Muharrir Hıfzı Topuz’un Çamlıca’nın Üç Gülü isimli tarihi romanında üç kızın ismi geçer. Neriman ve Perihan Amerikan Koleji’nde, Ümran ise Dame De Sion’da okudu. Babaları, Hariciye Nazırlığı yapmış Hulusi Beyefendi idi. Bu üz kız da, Türk istihbaratı için çalışmıştı.