Faiz indiriminin anatomisi

TCMB, enflasyondaki artışa rağmen Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın uzun süredir istediği faiz indirimlerine 23 Eylül 2021’de ile başladı ve bu tarih itibarıyla da TL’nin dolar karşısındaki değer kayıpları hızlandı.

‘İLK HAZIRLIĞI EYLÜL’DE YAPMIŞTI’

Erken faiz indirimi mesajı ilk olarak TCMB’nin Eylül başındaki yatırımcı toplantısında enflasyon oranı üzerinde faiz uygulayacağı taahhüdüne atıf yapmaması ile başlamıştı. Böylece Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın uzun zamandır istediği faiz indirimi için ilk hazırlık Eylül 2021’deki yatırımcı sunumunda oluşturuldu.

İlk faiz indiriminin ardından enflasyonun yüzde 80’in üzerine çıkmasına rağmen TCMB, iktisadi faaliyette yaşanan ivme kaybını telafi etmek ve istihdam ile sanayi üretimini desteklemek için politika faizini 18 Ağustos’ta beklenmedik şekilde 100 baz puan daha indirerek %13’e düşürdü.

Bu ekonomi bileşimi, cari fazla oluşturma hedefi kapsamında ihracatı ve ekonomik büyümeyi canlandırmak için ucuz kredi sağlamayı amaçlıyor ve bu gayeyle de ortodoks olmayan bir politikayı destekliyor.

Aşağıda parasal gevşemenin ve ardından TL’de yaşanan değer kaybının etkilerini gösteren beş grafik yer alıyor:

TL’DEKİ DEĞER KAYBI

TL’deki değer kaybı ve enflasyondaki artış uzun süredir Türkiye ekonomisinin başını ağrıtıyor ve böyle bir ortamda TCMB’nin yükselen enflasyona rağmen politika faizini düşürmeye devam etmesi büyümeyi desteklese de bu adımın enflasyondan risk primine kadar bir çok alanda etkisi hissediliyor. Yabancı yatırımcılar ise tahvil başta olmak üzere para piyasalarından uzaklaşıyor.

Yabancı yatırımcının uzaklaşmasının da etkisiyle TL, TCMB’nin geçen yıl Eylül ayında gevşeme döngüsüne başlamasından bu yana dolar karşısında %54 değer kaybetti ve gelişmekte olan ülke para birimleri arasında en kötü performansı gösteren para birimi oldu.

GIDA FİYATLARI CAN YAKICI

Salgın kaynaklı karantina uygulamaları nedeniyle yükselen enflasyon, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle daha fazla artış kaydetti. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali enerji ve gıda fiyatlarının artmasına neden oldu.

Bu durum, Türkiye gibi pek çok tahıl ve diğer gıda maddelerini büyük oranda Rusya’dan ithal eden ülkelerde oldukça ciddi şekilde hissedildi.

Tüketici fiyatları Ağustos’ta aylık yüzde 1.46, yıllık yüzde 80.21 ile beklentilerin altında artış gösterse de, yıllık enflasyon 1998 sonundan beri yeni en yüksek seviyesine geldi. Yıllık artış gıdada yüzde 90.25 seviyesinde gerçekleşti.

TÜFE geçen yıl Ağustos’ta yüzde 19.25 seviyesinde açıklanmıştı.

ENERJİ FİYATLARI FIRLADI

Petrol fiyatlarındaki düşüş ve yükselişler, Türkiye’nin geçen yılki 50 milyar dolarlık enerji faturasını bu yıl 100 milyar dolara çıkaracak.

Enerji maliyetinin önümüzdeki dönemde hangi seviyede oluşacağı, mevcut politikada döviz dengesi üzerinde belirleyici olduğu için takip ediliyor.

Türkiye enerji ihtiyacının neredeyse tamamını ithal ettiği için dış ticaret dengesi ve ithalat kaynaklı enflasyon oranı petrol fiyatlarındaki düşüş ve yükselişlere oldukça duyarlı.

Brent ham petrol vadeli kontratları, geçen yıl Eylül ayından bu yana neredeyse dörtte bir oranında arttı, ancak petrol fiyatları TL cinsinden hesaplandığında bu yüzde 170’lik bir artışa karşılık geliyor.

DIŞ TİCARET AÇIĞINDA ARTIŞ

Hükümet geçen yıl açıkladığı ekonomik program kapsamında düşük faiz ile üretim ve ihracatı destekleyerek kronik cari açığı fazlaya çevirmeyi hedefliyor. Ancak yükselen küresel enerji ve emtia fiyatları nedeniyle bu hedef tutturulmakta zorlanılıyor.

Dış ticaret açığı Temmuz’da bir önceki yılın aynı döneme göre %147 artışla 10.69 milyar dolar oldu. İhracat Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %13.4 artarak 18.55 milyar dolar, ithalat %41.4 artarak 29.24 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Goldman Sachs, öncü verilerin bu trendi doğruladığını açıkladı.

Ticaret Bakanlığı’nın açıkladığı Ağustos ayına ilişkin dış ticaret verilerine göre, dış ticaret açığı Ağustos’ta %161.8 artışla 11.28 milyar dolar oldu. Dış ticaret açığı geçen yıl Ağustos ayında 4.3 milyar dolar seviyesinde bulunuyordu.

Analistler, küresel ekonomik yavaşlamanın ve Avrupa’da beklenen resesyonun dış ticaret açığının düşürülmesinde yeterli olmayacağını ifade ediyorlar.

ARTAN CDS VE RİSKLER

Türkiye’nin beş yıl vadeli borcunu iflasa karşı sigortalamanın maliyetini gösteren CDS’ler, yüksek enflasyon, TL’deki değer kaybı ve negatif reel faiz oranına yönelik endişelere ek olarak küresel piyasada yaşanan sorunlar ve riskten kaçınmanın da etkisiyle son 12 ayda sert yükseliş kaydetti.

S&P Global Market Intelligence verilerine göre, Türkiye’nin beş yıllık CDS’leri 1 Eylül 2021’den bu yana iki katından fazla artarak 742 baz puana ulaştı. CDS arada 900 baz puana kadar yükselmişti.