TÜRKONFED’den sarsıntı raporu: Mali hasar 84 milyar dolara çıkabilir
İş örgütü Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED), 6 şubat 2023 tarihinde meydana gelen, Kahramanmaraş merkez üslü sarsıntının yarattığı hasarla ilgili bir ön rapor hazırladı.
Raporda Kahramanmaraş sarsıntılarının 84,1 milyar dolarlık mali hasar yaratacağı hesaplandı. Zelzele bölgesinde meyyit sayısının 72 bin 663’e kadar çıkabileceği belirtildi.
1999 VE 2023 KIYASLANDI
1999 Marmara ve 2023 Kahramanmaraş sarsıntılarının kıyaslanması konusunda ise şu tabirler yer aldı:
“1999 Marmara ve 2023 Kahramanmaraş sarsıntılarının gerçekleştiği periyottaki datalara 2021 dolar verisiyle bakarsak, farklılıkları ve benzerlikleri vurgulama, toplam can kaybı ve mali hasar açısından bir karşılaştırma yapma imkânımız olacaktır.
* Marmara Zelzelesinde can kaybı 18.373 kişi, mali hasar 1999 dolar verisiyle 17,1 milyar dolar hesap ediliyor. Marmara Sarsıntısı, 2021 yılında gerçekleşseydi, can kaybı 26.451 kişi ve 51,1 milyar dolar mali hasar yaratacağı iddia edilmiştir.
* Marmara Sarsıntısı bilgilerinin kullanıldığı metodoloji ile Kahramanmaraş Depremi’ni 2021 yılı dolar bilgileriyle sınarsak 72 bin 663 can kaybı, 84,1 milyar dolar mali hasar hesaplanmaktadır.
* Şu basamakta elimizde bulunan bilgilere nazaran 193 bin 399 kişi yaralanırken 72 bin 663 kişinin can kaybına uğrayacağı kestirim edilmiştir.
BÜTÇE AÇIĞI 1 TRİLYONUN ÜZERİNE ÇIKABİLİR
Raporda ayrıyeten Kahramanmaraş zelzelesinin tesirlerine ait raporda şu öngörülere yer verdi:
* Başka yandan 2023 Kahramanmaraş Depremi’nin 70,75 milyar doları konut ziyanı, 10,4 milyar doları ulusal gelir kaybı ve 2,91 milyar doları işgünü kaybı olmak üzere toplamda 84,06 milyar dolar hasara neden olması beklenmektedir.
* Vilayetlerin ulusal gelire katkılarındaki azalmaya paralel olarak afete maruz kalan 10 ilin ihracatının, ihracatı göğüsleyen liman altyapısının bozulmasının da tesiriyle, 15 milyar dolar seviyesinin altına düşebileceği kestirim edilebilir.
* Sarsıntının doğal bir sonucu olarak büyük bir göç dalgasının Adana’dan, İstanbul’a kadar geniş coğrafyaya gerçek gerçekleşeceği iddia edilmektedir. Şu an için rastgele bir data yahut resmî açıklama mevcut olmasa da önümüzdeki süreçte vilayetlerin demografik yapısının değişmiş olacağına dair uzman görüşleri geliyor.
* 2023 yılı bütçe açığı 659,6 milyar TL olarak hedefleniyordu. Bloomberg iktisat kısmı zelzeleye ait kamu harcamalarının GSYH’nin yüzde 5,5’ine muadil olabileceğini iddia etmektedir. Mevcut koşullar altında bütçe açığının en azından 1 trilyon TL’nin üzerine çıkması beklenebilir. 2023’te nominal ulusal gelirin 18 trilyon TL’yi aşması beklendiğini düşündüğümüzde bütçe açığının ulusal gelire oranının yüzde 5,4’ün üzerinde gerçekleşmesi epeyce mümkündür.
ALTYAPI HASARLARI
Raporda altyapı hasarları ise 7 başlıkta şöyle anlatıldı:
Ulaşım
Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 8 Şubat tarihli açıklamasına nazaran trafiğe kapalı güzergâh bulunmadığını açıklasa da Hatay Havalimanı ve Hatay-Reyhanlı yolunda meseleler devam ediyor. Alandan gelen bilgi ve manzaralara nazaran birçok ilçe ve köyün yollarının ulaşıma açık olmadığı anlaşılmaktadır. Başta Gaziantep, Hatay, Gaziantep-Osmaniye, AdıyamanÇelikhan yolları olmak üzere yollarda birçok çökme meydana geldi. Tamirat çalışmaları devam etmekle bir arada, birtakım noktalarda yol altyapılarının yine inşası gerekmektedir.
Elektrik
Depremden etkilenen vilayetlerin değerli kısmında trafo noktaları yıkıldı, kimi bölgelerde elektrik
dağıtım şebekesi yok olma seviyesinde ziyan gördü. Trafo ve şebeke tesislerinin yeniden
devreye alınmasının uzun vakitte gerçekleşebileceği düşünülüyor. Ana güç iletim tesis
ve çizgilerinde sıkıntılar giderilmiş olsa da kent içi dağıtım kısımlarında birtakım ilçelerde ve il
merkezlerinde problemler devam etmektedir.
Doğalgaz
BOTAŞ’ın ana iletim sınırlarında arıza ve kopmalar meydana geldiği ve tamir yapılan yerlerde artçı sarsıntılarla hasarın yine oluştuğu bakanlık tarafından açıklandı. Adıyaman, Gaziantep ve Kahramanmaraş vilayet merkezlerine denetimli ve kısmi doğal gaz akışları başladı. 10 Şubat Cuma günü Hatay vilayet merkezi ve Kırıkhan ilçesi kent giriş istasyonlarına doğal gaz verildi.
Petrol Hatları
BOTAŞ, Pazartesi günkü birinci zelzelenin akabinde tesisi denetlemek için terminale petrol akışını durdurdu, fakat rastgele bir sızıntı yahut hasara rastlanmadığını açıkladı. BOTAŞ, Akdeniz kıyısındaki Ceyhan ihracat terminaline ham petrol akışını 7 Şubat Salı günü geç saatlerde yine başlattı. IKBY idaresi de petrol akışının devam ettiğini teyit etti.
İletişim/Ağ
11,5 milyon taşınabilir abone bulunun afet bölgesinde vilayet ve ilçelerde telekomünikasyon hizmetleri büsbütün durmasa da önemli aksaklıklar yaşanmaktadır. Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone’un üyesi olduğu Taşınabilir Telekomünikasyon Operatörleri Derneği’nin açıklamasına nazaran 2 bin 451 baz istasyonu devre dışı kaldı, 190 taşınabilir istasyon yollandı ve güç gereksiniminin karşılanması için operatörler tarafından bölgeye ivedilikle 3 bin 485 adet jeneratör sevk edildi. Aksaklıklar çoğunlukla köy ve ilçelerde devam ediyor.
Hastaneler
2012’de zelzele dayanıklılık raporu olumsuz gelen İskenderun Devlet Hastanesi’nin A Bloğu ağır bakım hizmeti için kullanılıyordu ve zelzeleyle bir arada yıkıldı. Hatay İl’inde iki devlet hastanesi yıkılırken birçok özel hastane de yıkılmış yahut kalıcı ziyan görmüştür. Yıkılan hastane sayısı resmi makamlarca şimdi paylaşılmamakla bir arada alanda sahra hastanelerine ve sıhhat çalışanlarına olan gereksinim belirtilmektedir.
Okullar
Eğitim Bakanlığı 81 vilayette tüm okulların sömestr tatili sonrası açılış tarihini erteledi. Bakanlık okulların 20 Şubat 2023 Pazartesi günü açılacağını açıkladı. Zelzeleden etkilenen 10 vilayette eğitim gören öğrencilerin istedikleri vilayetlere nakil yaptırabilecekleri duyuruldu. Yıkılan okul sayısına dair resmi bir bilgi şimdi açıklanmadı.
