Uzmanlardan zelzele sonrasına ait yol haritası: Müteahhitlik sistemi baştan sona yenilenmeli

Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi Lideri Yusuf Ekici, 10 ili etkileyen Kahramanmaraş merkezli zelzele felaketlerinin akabinde yapılması gerekenleri anlattı. Ekici, oda idaresindeki uzmanlar ile birlikte hazırladığı yol haritasını 18 hususta sıraladı:

GEÇİCİ BARINMA ALANLARI İNANÇLI HALE GETİRİLMELİ

1-Deprem sonrası Osmaniye’de oluşturulan süreksiz barınma alanında yangın çıktığı görülmüş, Diyarbakır’da kurulan süreksiz barınma alanının ise taşkın alanına kurulduğu tespit edilmiştir. Vatandaşlarımızın sağlıklı ve inançlı bir biçimde hayatlarını sürdürebilmeleri için kamu yönetimlerince oluşturulan süreksiz barınma alanları, yeni felaketlere kapı aralamadan, memleketler arası standartlara ve meslek odalarımızın yayınladığı kılavuzlara uygun bir formda planlanmalıdır.

DELİL TOPLANMADAN ENKAZLAR KALDIRILMAMALI, EVRAKLAR KORUNMALI

2-Yıkım yaşanan bölgede hasar tespit çalışmaları mevzuatın öngördüğü biçimde eksiksiz bir halde tamamlanmalıdır. Enkaz kaldırma çalışmaları başlamadan evvel savcı ve uzman eksperler tarafından binalardan örnekler alınmalı, tespit ve belgelemeler rastgele bir tereddüde yer bırakmadan yapılmalıdır.

3-Yıkılmış bulunan kamu kurumlarına ilişkin evrak (özellikle belediye ve laboratuvar) muhafaza altına alınmalı, yıkılmamış kamu binalarındaki evrak mümkün tahrifat ve imha edilmeye karşı müdafaa altına alınmalıdır.

ASBESTE KARŞI ÖNLEM ALINMALI

4-.Bölgede yıkım kaynaklı asbest ve öteki toksik kimyasal gazları içeren tozun solunması ile kanser başta olmak üzere önemli sıhhat sorunları oluşacaktır. Yürütülen çalışmalarda bu nedenle bölgede toza karşı yüksek hami özelliği bulunan FFP2 ve FFP3 çeşidi maskelerin kullanılması, enkaz kaldırma ve yıkım sürecinde gerekli tedbirlerin acilen alınması, çalışana ve bölgede yaşayanlara gözetici ekipmanların sağlanması gerekmektedir.

5-Enkaz çalışmaları ile alandan kaldırılan hafriyatın içerdiği asbest ve tehlikeli atıklardan uygun şartlarda arındırılması, gerekli önlemlerin alınması, hafriyat içerisindeki geri dönüşebilen materyallerin mevzuata uygun geri dönüşümü sağlanması, hafriyatın depolanacağı alanların yer seçimi ve depolama şartlarının etraf ve halk sıhhati sıkıntılarına yol açmayacak biçimde yönetilmesi, depolama alanları ve şartları ile ilgili kamuoyunun bilgilendirilmesi gerekmektedir.

SİSMİK İZOLATÖR MECBURÎ OLMALI

6-Bu zelzele, bir sefer daha göstermiştir ki, ovalar, sulak alanlar yerleşim açısından riskli alanlardır. Kahramanmaraş zelzelesinde, 400 kilometre yüzey kırığı olan fay üzerinde yer alan binalar ya yıkılmış, ya da ağır hasar görmüştür. Zelzelede büyük hasar alan vilayetlerimizin dışında onlarca ilimiz ve yüzlerce yerleşim merkezimiz, her an yıkıcı zelzele üretecek canlı fayların üzerindedir. Yeni yerleşim alanlarının belirlenmesinde, geometrisi ve tehlike seviyesi paleosismolojik çalışmalarla belirlenen canlı faylar, sakınım bantları ile her ölçekteki imar planlarına işlenerek plan kararlarına yansıtılmalıdır. Bunun yanında kelam konusu çalışmalarla belirlenecek risk haritası ulusal data tabanına işlenerek özel yerler için alanında uzman mühendislerce proje ve kontrolü yapılmalı, birtakım taban ve imar durumu zorunluluklarına nazaran sismik izolatör zarurî hale getirilmelidir.

YAPI KONTROL SİSTEMİ YİNE YAPILANDIRILMALI

7-Kahramanmaraş zelzelesi, bir sefer daha yapı kontrol sisteminin problemli olduğunu ortaya koymuştur. Yapı kontrolü, yer ve temel etütleri saha çalışmalarının ve taban iyileştirmelerinin yerinde denetleneceği, meslek odalarının da sorumluluk üstleneceği yeni bir yapılanma ile ilgili tüm meslek disiplinlerinin içinde yer alacağı dönüşümü kesinlikle gerçekleştirmelidir.

BÜTÜNLÜKLÜ BİR AFET SAKINIM PLANI HAZIRLANMALI

8-Hasar tespit çalışmaları, yerbilimsel etütler, doğal ve yapay eşikler, kültürel ve doğal varlıklar, çevresel, sosyo-ekonomik ve gibisi konulara ait detaylı tahlil ve sentez çalışmaları yapılmalıdır.

9-Deprem başta olmak üzere bölgelerde yaşanması mümkün tüm tabiat ve insan faktörlü risklere ait hazırlanacak imar planlarıyla bağlantılı bütünlüklü bir afet sakınım planı hazırlanmalıdır.

10-Üst ölçekten alt ölçeğe gerçek mevcut durumda yer alan bütün plan kararları kelam konusu tahliller doğrultusunda etraf nizamı planı ve nazım imar planları hazırlanmalıdır.

İMAR AFLARI ANAYASAL CÜRÜM OLMALI

11-İmar afları bir daha gündeme getirilmeyecek halde anayasaya hata olarak eklenmelidir.

12-Deprem sonrasında hasar gören kültürel ve doğal varlıklarımız müdafaa altına alınmalı, tekrar inşa sürecinde müdafaa mevzuatına uyulmalıdır.

13-Yeniden inşa sürecinde yeni eşitsizlikler yaratmadan vatandaşlarımızın sağlıklı ve inançlı konutlarda yaşamasını sağlayacak, çevresel, toplumsal ve teknik altyapı alanları sürdürülebilir, kalıcı tahliller üreten yasalar ve yönetmelikler kapsamında uygun biçimde kurgulanmalıdır.

BİLİM VE TEKNİK DİKKATE ALINMALI

14-Gelecekte olması mümkün yeni sarsıntılarda riskin minimize edilmesi için yapılacak tüm çalışmalarda kamu faydasının merkezde olduğu, bilimsel ve teknik münasebetler dikkate alınmalıdır.

15-Mühendislik programlarına akreditasyon zaruriliği getirilmeli ve proje denetimlerinde misyon alanların yetkinlikleri sağlanmalıdır.

MÜTEAHHİT SİSTEMİ BÜSBÜTÜN YENİLENMELİ

16-Müteahhitlik sistemi baştan sona yenilenerek firma yaptığı yapının hem projesinden hem imalatından sorumlu olmalı, ilgili meslek odalarınca kontrolü yapılmalıdır.

BARINMA HAKKI TEMEL İNSAN HAKKIDIR

17-Barınma hakkının temel bir insan hakkı olduğundan hareketle ülkemizde uygulanan kentsel siyasetler nedeniyle konutu yatırım aracına dönüştüren kredi teşvikleri, kamu mülklerinin satışı, yabancı konut satışı, kira ve konut fiyatlarının denetlenmemesi, vergilendirmenin adil yapılmaması ve gibisi tüm iş ve süreçlerden vazgeçilmelidir. Anayasanın 56 ve 57. hususlarında de açıkça belirtildiği üzere tüm vatandaşlarımız için sağlıklı ve inançlı konut alanları planlanmalıdır.

18-Yapılacak tüm çalışmalarda meslek odalarımızın bilgi birikiminden faydalanılmalı, mesleksel kontrolü konusunda yetkili kurumun TMMOB olduğuna ait gerekli yasal düzenlemeler acilen hayata geçirilmelidir.