Çin’in nükleer atılımı yeni silahlanma yarışı endişelerini artırdı
Dünyanın en yakından izlenen nükleer tesislerinden biri olan Çin’in Changbiao Adası’nda geliştirilen üretken reaktör ABD’yi korkuttu. ABD istihbarat yetkilileri, bu yıl çalışmaya başlayacak CFR-600 aracılığı ile Pekin’in nükleer silahta kullanılacak plütonyum geliştirebileceğini düşünüyor.
CFR-600, Çin’in önümüzdeki yıllarda dünyanın en büyük nükleer güç sağlayıcısı olan ABD’yi geride bırakmaya yönelik tezli 440 milyar dolarlık nükleer programının bir modülü. Bu reaktörler, klasik hafif su reaktörlerinden farklı olarak, silahlarda kullanılabilen zenginleştirilmiş uranyum ve plütonyum üretebiliyor.
Çin ayrıyeten Gansu eyaletinde, CFR-600’ün kullanılmış yakıtından plütonyum çıkarmak için tasarlanmış bir tesis inşa ediyor. Ayrıyeten Pekin’in 2017’den beri plütonyum stoklarını Milletlerarası Güç Ajansı’na bildirmeyi bırakması da uzmanları korkutuyor.
RUSYA’DAN BÜYÜK İHRACAT
Bloomberg’in aktardığına nazaran, Rusya ve Çin ortasında genişleyen nükleer paydaşlık da nükleer silahlanma yarışında kıymetli bir tesire sahip olabilir. Datalar, eylül ve aralık ayları ortasında, Rusya’nın CFR-600 için Çin’e, ABD ve IAEA himayesinde son otuz yılda çıkarılan tüm materyalden neredeyse yedi kat daha fazla zenginleştirilmiş uranyum ihraç ettiğini gösteriyor.
İstihbaratçılar geliştirilecek teknikle önümüzdeki 12 yıl içinde Çin’in nükleer savaş başlığı stokunu dört katına kadar artırabileceğini düşünüyor. Pekin’in bu üretimi yapması halinde Çin devletinin nükleer envanteri ABD ve Rusya tarafından konuşlandırılan nükleer cephaneliklerle eşitlenecek.
ÇİN ABD İLGİLERİ GERİLDİ
Bu yarışın Çin ve ABD ilgilerinin gerildiği periyoda denk gelmesi ise dikkat cazibeli. Geçtiğimiz haftalarda ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Çin ve ABD ortasındaki ticaret savaşında tansiyonu düşürme gayretlerinin bir modülü olarak resmi ziyarete bulunacaktı.
Ancak, ABD hava alanı üzerindeki Çin gözetleme balonunun bir savaş uçağı tarafından düşürülmesi sonucu Blinken’in gezisi iptal edildi. Bu durum iki ülke ortasındaki tansiyonu daha da yükseltti. Çin ABD’nin balonları düşürme atılımını “histerik” olarak nitelendirirken Blinken Pekin’i Rusya’ya ölümcül silahlar sağlamaması konusunda uyardı.
Ayrıca geçtiğimiz hafta Rusya ile ABD ortasında imzalanan ve kıtalararası nükleer balistik füze kabiliyetlerinin sonlandırılmasını öngören Yeni Stratejik Silahların Azaltılması Muahedesi’nin (Yeni START) geçtiğimiz günlerde Rusya tarafından askıya alındığı açıklanmıştı
ÇİN, RUSYA VE ABD’Yİ YAKALAMAYA ÇALIŞIYOR
Bir Rus silah denetim uzmanı olan Alexei Arbatov, Kremlin’in kurduğu Rusya Memleketler arası Münasebetler Kurulu ismine yaptığı yorumda, “Daha evvel Çin, kendisini ‘minimum nükleer caydırıcılık’ dediği kavramla sınırlamıştı. Bu potansiyel, Amerika’nınkinden çok daha düşüktü. Görünüşe nazaran Çinliler nükleer kuvvetlerin sayısı ve kalitesi açısından ABD’yi ve Rusya’yı yakalamaya karar verdi” dedi.
Birleşmiş Milletler Silahsızlanma Araştırma Enstitüsü’nün nükleer analisti Pavel Podvig ise “Bu yetiştirme programının büsbütün sivil olması da muhtemel. Beni endişelendiren şey; Çin’in plütonyum stoklarını bildirmeyi bırakması. Bu direkt silahlanma manasına gelmiyor lakin mutlaka düzgüne işaret değil” dedi.
Pentagon yetkilileri ise Rus devletine ilişkin Rosatom şirketinin 12 Aralık’ta 6,5 ton uranyum tedarik etmesinin, tansiyonların arttığı Asya’da askeri istikrarları istikrarsızlaştıracak bir nükleer programı beslediği görüşünde.
