Birinci Dünya Savaşı’nda Bakü dolaylarında savaşmış, Kafkas İslam ordusu komutanı Nuri Killigil, ölümünün ardından 67 yıl sonra cenaze namazının kılınmasıyla gündem olmuştur.
Nuri Killigil pek bilinmese de tarihin önemli şahsiyetlerinden Enver Paşa’nın kardeşidir. Nuri Bey de Enver Paşa gibi Turancılık fikrini benimsiyordu. Birinci Dünya Savaşı’nda Azerbaycan ve Kafkaslarda bulunmuş, burada Rusların desteklediği Ermeni Taşnak çetelerinin Mart olayları adı verilen olaylar neticesinde Müslüman katliamı yapması üzerine bölge halkını örgütleyerek Bakü’nün kurtulmasını sağlamıştır.
Tarihi Bakü Fatihi olarak geçen Nuri Killigil, Azerbaycan ve Kafkasya’da savaşmış ve kendisine destek bulmuştur. Savaşın sonlarına doğru İngilizlerin de ufak bir birlik göz görmesine rağmen onları da yenmiş ve Azerbaycan’ı Ermeni zulmünden kurtarmıştır.
Savaşın ardından Nuri Killigil, Almanya’ya yerleşmiş ve 1938 e kadar orada kalmıştır. 1938 de Türkiye’ye dönmüş ve bir silah fabrikası açmıştır. Bu silah fabrikasında Savaş malzemeleri ve silahlar üretmiş, bu silahları özellikle Yahudilere karşı direnişte bulunan Filistinlilere ve diğer Arap coğrafyasındaki ülkelere göndermiştir. Bunların yanısıra Kafkaslar ve pakistan’a da silah satan Nuri Killigil turancılık fikrini hiçbir zaman kaybetmemiştir.
Almanya’da kaldığı süreçte Nazilerden çok etkilendiği görülmektedir. Nuri Paşa’ya göre Türkler kafkaslarda Birlik olmalı, oluşturulacak bu Kafkas İslam Cephesi ile Sovyetlere karşı savaşılmalı ve Almanların da desteğiyle Sovyetler saf dışı bırakılmalıdır. Bu düşüncesinden hiçbir zaman vazgeçmemiş ve 1941 de Alman Büyükelçisi ile yaptığı görüşmeler sonucunda bu düşüncelerini kabul ettirmiştir. Bu sayede SS Doğu Türkistan Birlikleri’nin kurulmasının sağlamıştır.
İkinci Dünya Savaşının sonlarına doğru Almanya’nın yenileceği belli olunca İsmet İnönü, ülkedeki Alman Nazi rejimini destekleyen kişilere karşı sert tedbirler almaya başlamış, Nuri paşa da bu süreçte fabrikasında silah yapımını durdurduğunu açıklamıştır.
Ancak el altından silah ürettiği bilinmektedir.
1949 yılı Türkiye’de gerek uçak sanayinin gerekse de savunma sanayinin köküne kibrit suyu ekilmesinden dolayı ilginç bir yıldır! Patlama, Sütlüce’deki fabrikanın kimyahanesinde olmuştur. Alevler cephane deposuna sıçrar, mermiler, yani Türk ordusuna, Mısır ve Ürdün’e gidecek piyade havan mermileri yanmaya ardından da patlamaya başlar. Nuri Killigil fabrikadadır. Ve feci bir biçimde, 26 arkadaşıyla birlikte yanarak ölür. Patlamalar sabaha kadar sürer. Ertesi gün kara dumanlar Galata’dan görülmektedir. Polis yanmış fabrikanın çevresini kordon altına alır. İçişleri Bakanı Ankara’dan gelir apar topar ve soruşturmanın başına geçer. Ama hiçbir sonuca ulaşılamaz ve bu patlama sonucunda Nuri killigil ve fabrikada çalışan 28 kişi feci şekilde Can vermiştir.
Bu fabrika patlaması Sabotaj olduğu yönünde oldukça büyük iddialar bulunmaktadır. Dönemin milletvekillerinin tezlerine göre bu patlamanın siyasi bir Sabotaj ve bu olayın üstü örtülmeye çalışılmaktadır. Patlamanın kaza mı yoksa Sabotaj mi olduğu hala bir sır olarak kalmaktadır.
Patlamadan 10 gün sonra Nuri Killigil’in cenazesi parçalanmış şekilde Haliç’te bulunmuş, dönemin İstanbul müftüsü Ömer Nasuhi Bilmen’in ceset parçalanmış ve bütünlüğü bozulmuş ise cenaze namazı kılınmaz şeklinde bir fetva verince Nuri Killigil’in cenazesi namaz kılınmadan toprağa verilmiştir.
Nuri Killigil in Bakü Fatihi olması ve hayatını konu alan kitabın (Atilla Oral) basılması ile birlikte Nuri Killigil tekrar tarihin tozlu raflarından çıkarılmıştır. Azerbaycan’ın desteği ile birlikte Geçtiğimiz günlerde cenaze namazı 67 yıl sonra kılınmıştır.
