Gazi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü’nde öğretim üyesi Prof. Dr. Sabahattin Aykaç, Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki zelzelelerin büyük yıkıma yol açtığı Kahramanmaraş ve Hatay’da incelemelerde bulundu.
Depremde yıkılan ve hasar gören binalarda inceleme yapan Prof. Dr. Aykaç, “Bir yapı yıkılmadıysa ‘Bu sağlamdır’ deniliyor. Hayır, bunu katiyen söyleyemezsiniz. Bu evet tahminen güzel bir göstergedir. Lakin bilhassa zelzelenin dayanımı düşük yapılar üzerindeki tesiri biraz daha rastgele bir olaydır. Bu talih bir daha verilmeyebilir. Yeni binalarda ise biz göçme olmadıysa ‘bina misyonunu yerine getirmiş’ olarak kıymetlendiririz. Zira biz binaları tasarlarken binaları göçmeyecek formda tasarlarız. Fakat konut yapılarında ağır hasarları göze alırız. Yani 500 yılda bir gelecek en büyük sarsıntıda biz binanın ağır hasar almasını göze alırız, kâfi ki göçmesin. Bu, şu demek zelzele olduktan sonra beşerler içinden canlı çıksın” diye konuştu.
‘ÖLÜMCÜL HATA’
Sağlam yapının dizaynının, üretiminin ve kontrolünün düzgün olması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Aykaç, “Sizin projeniz istediği kadar yeterli olsun üretim etabında birtakım ayrıntılara uyulmuyorsa bunlar ölümcül sonuçlar oluşturabiliyor. Örnek vermek istersem bizim taşıyıcı elemanlarda kullandığımız etriyeler (betonarme yapılarda kolon, kiriş üzere taşıyıcı sistem elemanlarının uzunluğuna donatılarını saran, inşaat çeliğinin bükülmesiyle elde edilen bir sargı donatısıdır) var. Bu etriyelerin de kancaları vardır. Siz bu kancaları halk lisanı ile 45 derece değil de 90 derece yaptığınız anda o etriyeyi istediğiniz kadar sık yapın hiçbir yararı olmayacaktır ve ölümcül bir kusurdur. Zira artık o etriye o kolonu sargılayamaz, parçalanmanın önüne geçilemez” dedi.
Aykaç, tıpkı vakitte beton harcının içine karıştırılan çok ölçüde suyun da tehlike arz ettiğine dikkat çekti.
‘TOKİ’NİN TÜNEL KALIP BİNALARI YIKILMADI’
Depremlerde çok sayıda binanın yıkılmasına karşın TOKİ binalarının yıkılmamasını ise inşaatların tünel kalıp sistemlerine uygun yapılmasından kaynaklı olduğunu vurgulayan Aykaç, “Evet yıkılmayan TOKİ’nin meskenleriydi; ancak TOKİ’nin konutlarından tünel kalıp olan binalar yıkılmadı. Tünel kalıp bina şu demek; bizim binalarımız binlerce ton ağırlığındadır. 5 bin ton yükündeki bir binaya yandan gelecek zelzelenin tartısı da bin ton civarındadır. Siz 5 bin ton tartısındaki bir kütleyi kürdan üzere sıska kolonlara oturtursanız ve bu esnada yandan da bin ton üzere büyük kuvvet verirseniz o binanın ayakta durmasını bekleyemezsiniz. Çökme neredeyse kaçınılmazdır. Bunun önüne geçmenin yolu ise yapılarda bol ölçüde perde kullanmaktır. Betonarme perde şu demek; kolonun uzun kenarı, dar kenarının en az 6 katı ise biz ona betonarme perde diyoruz. Bunların yatay yüklere yani sarsıntı yüküne karşı direnimi son derece düzgün. Tünel kalıp sistemlerde ise hepsi perdedir. Orada kolon denen bir şey yok. Kapı üstlerinde oluşan kirişciklerde oluşan hasarları biz esasen biliyoruz. Münasebetiyle kapı üzerindeki kirişin parçalanmasının hiçbir kıymeti yok. Çok rahat yerine konabilir. Mesken alırken hiçbir şey bilmiyorsanız tünel kalıp sistemi ile inşa edilen meskenleri tercih edin” diye konuştu.
‘TAŞIYICI SİSTEM MALİYETİ YÜZDE 30’
Prof. Dr. Aykaç, bu sistemin maliyet açısından da çok ekonomik olduğuna dikkat çekerek, “Benim artık kuvvetli inancım şu; biz konutlarımızı da hastaneler üzere çabucak kullanacak halde tasarlamalıyız ki bu türlü bir zelzele olduğunda vatandaş binasını tekrar kullanabilsin. Hasebiyle böylelikle çok büyük bir krizin de önüne geçebiliriz. Burada şu denilebilir, ‘Siz bunu yaptığınızda ekonomik açıdan sıkıntı değil mi?’. Emin olun ki hala çok ekonomiktir. Bakın, sıradan konut tipi yapılarda, bir konutun toplam maliyeti içindeki taşıyıcı sistemin maliyetinin oranı yüzde 30 civarındadır. Temel parayı biz fayansa, boyaya yani manzaraya harcıyoruz. Esasen taşıyıcı sistem toplamda çok bir şey oluşturmadığında biz o yüzde 30’luk kısmı yüzde 31 yaparak bunu çok rahat sağlayabiliriz. Münasebetiyle burada kimse ‘Bu ekonomik değil’ üzere bir argümanda bulunamaz” dedi. (DHA)
