Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran rastgele bir manisi olmayan 12 yaş ve üzeri çocuklar, tekrar canlandırma ve otomatik şok aygıtı eğitimini öğrenip muvaffakiyetle uygulayabilir.
TÜİK istatistiklerine nazaran Türkiye nüfusunun yaklaşık 23 milyonunu çocuklar oluşturuyor. Çocuk nüfusun yüzde 28,5’i 10-14 yaş; yüzde 17’si ise 15-17 yaş kümesinde yer alıyor. Yeniden TÜİK’in 2021’de yayınladığı en son “Türkiye’de mevt nedenleri istatistikleriöne nazaran ise birinci sırada yüzde 33 ile sirkülasyon sistemi hastalıkları geliyor ve bunun da yüzde 44’ü, yani yaklaşık yarısını iskemik kalp hastalıkları oluşturuyor.
Kalp hastalıklarına bağlı ölümlerin birçoğu ani kalp durması sonucu meydana geliyor. Hastane dışı ani kalp durması sonucu, dünyada yılda 400 bine yakın insan ömrünü yitiriyor.
Türkiye Acil Tıp Derneği İdare Heyeti Üyesi Prof. Dr. Ayhan Özhasenekler, 27-30 Nisan tarihleri ortasında Antalya’da gerçekleştirilen 19’uncu Acil Tıp Kongresi’nde ülkemizde 12 yaş üstü çocuklara temel ömür dayanağı / yine canlandırma eğitimi verilmesinin değerine değindi.
DHA’ya açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Özhasenekler, “Şahitli ani kalp durmaları dediğimiz hastane dışı gelişen kalp durmalarında, ona şahit olan kişinin birinci 10 dakika içinde müdahalede bulunması, hastanın hayatta kalma talihini 4 kat artırıyor. O nedenle tabip yahut sağlıkçı dışı tüm vatandaşlarımızın, bilhassa de çocukların temel ömür dayanağı / tekrar canlandırma uygulamalarını öğrenmesi ve uygulaması gerekiyor” dedi.
Türkiye Acil Tıp Derneği İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Ayhan Özhasenekler
“AMBULANSIN OLAY YERİNE VARMA MÜDDETİ ORTALAMA 10 DAKİKA”
Acil sıhhat hizmetlerinin olay yerine varış müddetinin yaklaşık 10 dakika olduğuna işaret eden ve bu mühletin kritik olduğuna değinen Prof. Dr. Özhasenekler, şunları söyledi:
*Özellikle şahitli ani kalp durmalarında, olaya şahit olan kişinin birinci 10 dakika içinde hakikat müdahalede bulunması, hastanın hayatta kalma talihini 4 kat artırıyor.
*O yüzden doktor yahut sağlıkçı dışı tüm vatandaşlarımızın, bilhassa de çocukların; temel hayat takviyesi eğitimi verilmesi, tekrar canlandırma uygulamalarını öğrenmesi gerekiyor.
*Maalesef Ulusal Eğitim müfredatımızda, 9’uncu sınıftan sonra birinci yardım ve iş sıhhati ve güvenliği dersleri var lakin bunların pratikte hiçbir karşılığı yok. Bu bahiste farkındalık yaratmamız gerekiyor.
YAŞAMLA BEYİN VEFATI ORTASINDAKİ İNCE ÇİZGİ: BİRİNCİ 4 DAKİKA
Acil sıhhat hizmetlerinin olay yerine gelene kadar, sağlıkçı dışında biri tarafından sürecin yönetilmesine Dünya Sıhhat Örgütü tarafından “amatör yine canlandırma zamanı” olarak tanımlandığını ve ambulans geçene kadarki müddetin “pencere aralığı” olarak vefatla hayat ortasında ince bir çizgi oluşturduğunu kaydeden Prof. Dr. Özhasenekler, şöyle konuştu:
*Bu çok değerli, zira kalp durduktan sonra rastgele bir müdahale yapılmadığında birinci 4 dakika içinde beyin mevti gerçekleşmeye başlıyor.
*Ama şahitli bir ani kalp durması olayında birinci 4 dakika içerisinde birinin aktif bir temel hayat takviyesi uygulaması yaptığını düşünürseniz, o hastanın hayatta kalma talihi 4 kat artabiliyor. Bu büyük bir oran.
*İlk 4 dakikadan sonra (hayatta kalsa bile) beyin işlevleri ziyan gören hasta hem kendisi, hem ailesi, hem de sıhhat sistemi açısından ağır, kronik bir sürece giriyor maalesef. Artık geriye dönüştürülemez hasarlara yol açıyor beyin oksijensiz kaldığı için. Siz bu hastalarla sonraki süreçlerde ne kadar uğraşsanız da bir muvaffakiyet elde edemiyorsunuz tedavisinde.
*İşte tüm bunlar nedeniyle bizim de artık 12 yaşından büyük çocukların hepsine temel hayat dayanağı eğitimini öğretmemiz, uygulatmamız gerekiyor.
“ÇOCUKLARIMIZ HAYAT KURTARAN NEFER OLABİLİRLER”
*Ülkemiz genç bir nüfusa sahip ve bu genç nüfusun birçoklarını 18 yaş altı çocuklar oluşturuyor. Aslında baktığınızda 12 yaş üstü milyonlarca çocuğumuz var.
*Bu çocuklarımız, âlâ bir planlamayla temel hayat dayanağı eğitimi vermemiz halinde tekrar canlandırma uygulamalarında, bilhassa acil sıhhat hizmetleri olay yerine gelene kadar birer nefer üzere olacaklar. Birinin annesinin, babasının, çocuğunun hayatını kurtaracaklar tahminen de.
*Temel hayat takviyesi dediğimiz şey, ilaçsız uygulanan bir yol. O yüzden her vatandaş bunun eğitimini alabilir ve uygulayabilir.
*Burada yalnızca bir aygıt devreye girebiliyor ekstra. Buna da otomatik şok aygıtı (AED yahut OED) diyoruz. Aslında kalabalık yerlerde bulundurulması gereken, ani kalp durması hastası tanındığında erken bir biçimde hastanın yanına getirilip kullanılması gereken aygıtlar bunlar.
*Kapağını açtığınız anda size komutlar veriyor, hastanın üzerini çıkar, aygıt pedlerini göğsüne yerleştir, hastaya dokunma, ritim tahlili yapıyorum vs üzere direktifler veriyor. Kimileri tam otomatik, hastaya kendisi şok veriyor; kimileri da yarı otomatik, şok lambası yandığında vatandaşa ‘Şok düğmesine basın’ talimatı veriyor.
“OTOMATİK ŞOK AYGITIYLA BİRLİKTE HAYATTA KALMA TALİHİ 8 KAT ARTIYOR”
Prof. Dr. Özhasenekler, otomatik şok aygıtlarının ani kalp durması sırasında kalp masajıyla kombine bir formda kullanılmasının, hastanın hayatta kalma talihini 8 kat artırdığını da vurgulayarak, bu aygıtların da ülkemizde artık yaygınlaştırılması ve kullanımına teşvik edilmesi gerektiğini kaydetti. Prof. Dr. Özhasenekler, şöyle devam etti:
*Şu anda Japonya’da 500 binin üzerinde otomatik şok aygıtı ülkede vatandaşın erişebileceği ve kullanabileceği binlerce noktada duruyor. Hatta otomatların altlarına koyarak insanların dikkatini buralara çekiyorlar. Okulların hepsinde bu aygıtların bulunması mecburilik.
*Japonya diyor ki ’12 yaşın üstündeki çocuklara yalnızca temel hayat dayanağı öğretmek yetmez, hatta otomatik şok aygıtını okula koymak da yetmez. Bu çocukların AED’ye ulaşım mühleti ve aygıt sayısının yeterliliği de önemli’.
*Yaptıkları çalışmalarda AED aygıtlarının sayısının artırılması ile birlikte ani kalp durması yaşayan birinin hayatta kalma bahtının daha yüksek olduğunu ve aygıtın olay yerine erken ulaşmasının da bunu etkilediğini ortaya koydular ve buna dayanarak da bu aygıtların daha da yaygınlaştırılmasını sağladılar. Bunu bir devlet siyaseti haline getirdiler.
“BİZDE BU AYGITLAR KİLİTLİ DOLAPLARDA TUTULUYOR”
Türkiye’de ise bilhassa uçaklarda girişte ya da AVM’ler ile birtakım kamu kuruluşlarında bu aygıtlardan bulunduğunu ancak birçoklarının yerinin bile bilinmediğine dikkat çeken Prof. Dr. Özhasenekler, kelamlarını şöyle tamamladı:
*Erişimi sıkıntı yerlerde tutuluyor genelde. Meğer muhtaçlık halinde çekiçle camın kırılıp ivedilikle çıkartılması gereken bir aygıt. Bunlar GPS ile de takip edilebiliyor lokal sıhhat otoriteleri tarafından, aygıtların çalınması üzere bir durum da aslında çok kolay değil. Lakin biz maalesef genel olarak her türlü gerekli şeyi, ulaşması güç, kilitli bir dolapta tutuyoruz.
*Japonya’da okulların içine koydukları üzere, okul kapılarına da koymuşlar. Zira yoldan geçenlerin ani kalp durması sebebiyle bir müdahale gereksinimi olabileceği düşünülmüş.
*Bu aygıtların da nasıl kullanılması gerektiğini, ne işe yaradığını çocuklarımızdan başlayarak halkımıza öğretmemiz, göstermemiz gerekiyor. Çocuklara 12 yaşından itibaren hem temel hayat takviyesi, hem de şok aygıtları konusunda eğitim vererek yılda 400 bin beklenen vefat oranının yüzde 25’ini azaltmak mümkün.
*Bu eğitimler vakte yayılarak yapılmalı. Bölgesel pilot uygulamalarla başlanıp, her bölgeden seçilen vilayetlere öncelik verilebilir. Akabinde da oradan dalga halinde tüm bölgeleri kapsayacak halde genişletilir. Bunu öğrettiğimiz çocukların akran eğitiminde tekrar yeniden bir eğitici olarak kullanılması da temel ömür takviyesinin yaygınlaşmasına katkı sağlar.
*Derneğimiz olarak Türkiye’de lise öğrencilerine temel hayat dayanağı eğitimi vermek üzere 4 yıllık bir proje yürütüyoruz. ‘İlk yardıma sen koş’ projesi ile 2 yılda 11 vilayette 27 bin öğrenciye bu halde eğitim verdik. Şu anda 27 bin tane hayat kurtaracak gencimiz var” (DHA)
