Ekonomist Murat Kubilay ekonomide IMF döneminden daha kötü olan tabloyu açıkladı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) net rezervleri 21 yılın dibini görürken kur korumalı mevduat (KKM) yatırımlarında ‘rekor serisi’ devam ediyor. KKM büyüklüğü seçimlerden önce 119 milyar dolara ulaşırken Merkez Bankası’nın net rezervleri 4.5 milyar dolar azalarak 2.33 milyar dolara geriledi.

Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu da yaptığı açıklamada “liralaşma stratejisi”nin süreceği mesajını verdi.

İktisatçı ve finans uzmanı Dr. Murat Kubilay ise ekonomide yaşanan son gelişmeleri Twitter hesabından 28 maddede özetleyerek şöyle aktardı:

“1- Seçimlerde ilk tur geride kaldı. Rezervler tarihi dipte. Döviz alımında kısıtlamalar mevcut. Ancak Kapalıçarşı ve bankalararası piyasa arasındaki döviz kur farkı da azaldı. Dolar kuru resmi olarak sadece 19,80.

Öyleyse neler oluyor? Herkesin anlayacağı şekilde açıklayalım.

2- Uzun hikayenin merkezinde yine rezervler ve örtülü döviz satışları var. Ancak bu sefer başrolde KKM var. KKM’ye hem dövizden hem de TL’den geçiş olabiliyor. Ancak son dönemdeki artış çok büyük ölçüde dövizden. Veriler açıklanmıyor ama döviz mevduat hacmindeki düşüş ima ediyor.

3- 6 Ocak 2023 kapanışı itibarıyla toplam KKM 73,2 milyar dolardı. 12 Mayıs kapanışı itibarıyla toplam hacim 119,9 milyar dolara ulaştı. Yani yaklaşık 4 ayda 46,7 milyar dolar yükseldi. KKM ile döviz bozanların dövizi swap ve zorunlu karşılıklarla TCMB’ye geçti.

4- Böylece TCMB elindeki yeni kurşunları da sonuna kadar kullandı. Başka kaynaklar da vardı, ancak uzun süredir başrol KKM’de ve bu eğilim ivmesini sürdürüyor. İhracatçıdan toplanan dövizler ise etkisiz. Hacmi fazla ama ithalat çıktısının çok gerisinde.

‘SEBEBİ BİLİNMEYEN BİR KIYAK VAR’

5- İhracattaki döviz geliri karşılığı sağlanan reeskont kredilerinin de önemi ihmal edilebilir düzeye düştü. İkinci ana faktörse Rusya. Yani Türkiye’deki seçimlere hala dolaylı müdahale söz konusu. Hatırlayalım, önce Akkuyu için önden para gelmiş ardından oligark paraları akmıştı.

6- Bu seferki ise BOTAŞ ile Gazprom arasındaki doğalgaz sözleşmesiyle ilintili. Resmi veri yok, çünkü Rusya bize kıyak geçmiş ve bunun karşılığında hangi ulusal çıkardan feragat ettiğimizi açıklamak istemiyorlar. İddia edilen miktar 24 milyar dolar. Bu kadar borcumuz ötelenmiş.

7- Geride kalan kış ılık geçti ancak yine doğalgaz yaktık ve alımlarda Rusya ana oyuncu oldu. Elektrik santralleri ve sanayi de doğalgaz yakıyor. Peki bu sürede BOTAŞ’a TCMB’den satılan döviz ne kadar? Tamı tamına 0. Hemen söyleyeyim, Kapalıçarşı BOTAŞ’ın dişinin kovuğuna yetmez.

‘REZERVLER EN SON BU SEVİYEYE İNDİĞİNDE IMF İLE ANLAŞMA İMZALANMIŞTI’

8- Sırada rezervler var. Brüt altın ve döviz toplam rezerv 105,1 milyar dolar. Net rezervler sadece 2,3 milyar dolar. En son bu düzeye düştüğünde 21 yıl önce IMF anlaşması imzalamıştık. Şimdi farklı mı? Katar’dan 15, BAE’den 5, Çin’den 6 ve G. Kore’den 2 milyar dolar swap aldık.

9- Suudi Arabistan’dan 5, Azerbaycan’dan 2 ve Libya’dan 1 milyar dolarlık mevduatı da unutmayalım. Yaklaşık 36 milyar dolarlık swap ve mevduat anlaşması var. Bir de Rusya’dan 24 milyar dolarlık doğalgaz limiti. Hepsi büyük ölçüde kullanılmış. Yani ülke zaten IMF’lik halden beter.

10- Hadi bunları düşelim. Sizin ticari bankalarda durduğunu sandığınız döviz mevduat hesaplarının da bu bankalarca yine TCMB’ye swapla ödünç verildiğini hatırlatalım. Hazine’nin dış borç ve döviz ödemeler için ayırdığını düşelim. Kalan bakiye EKSİ 72 milyar dolar.

11- Şimdi tam da burada kendi kendime iktidar trollüğü veya muhalif kanat aşağılık kompleksi yapayım. “Abi, ülke battı diyorsunuz ama batmıyor, boş konuşuyorsunuz, bırakın bu CEHAPE ağızlarını, Reis bu işi biliyor, herkesin işi tıkırında, biraz objektif olun, sizden akıllılar!”

‘KUR FARKI, ALTINLA KAPATILDI’

12- Bu üstteki ahmaklığa yazının sonunda döneceğim. Sıra altın rezervlerinde. Çünkü Kapalıçarşı ve bankalararası piyasadaki kur farkı bu nedenle kapandı. Olağan şartlar altında yurt içindeki altın satılamaz. Çünkü işlemi yapacak platformlar Londra, New York ve İsviçre’de.

13- 2022 sonu itibarıyla rezervlerin bir kısmı Londra’da İngiltere Merkez Bankası’nda. Hala orada mı, yoksa satıldı veya ipotek mi verildi bilmiyorum. Her şey olabilir, ancak spekülasyon yapmayalım. Sorunun cevabını Mart 2024’te veya iktidar değişirse ara denetimde alacağız.

14- Şubat sonunda mal mukabili altın ithalatına engelleme geldi. Dolar alamayan altın alıyor ve bu da rekor düzeyde altın ithalatına neden oluyordu. TCMB nasıl kamu bankalarıyla piyasaya döviz satıyorsa, bu sefer de Kapalıçarşı’ya doğrudan altın satmaya başladı.

15- Bu esnada altın fiyatları da yükselince bu çok fazla dikkat çekmedi. Zaten altınlar dolar karşılığı satılıyordu. Alınan altın bankalar üzerinden piyasaya veriliyordu. Fakat Ramazan Bayramı bitince TL karşılığı altın satılmaya başlandı.

16- Yani yeni bir müdahale yöntemi geliştirilmiş oldu. Tabii bunun neticesinde altın rezervleri hızla tükenmeye başladı. TCMB kasasındaki 844 ton altın 687 tona düştü. TCMB’nin bizzat kendine düşen altınlarda ise düşüş 558 tondan 414 tona geriledi. Bu veriler 12 Mayıs kapanışı.

17- TL karşılığı altın satılınca banka ile döviz büfeleri arasındaki kur farkı epey azaldı. Tabii başka önlemler de var. Misal döviz alımlarını sözlü yönlendirme ile engelleme. Nedense TCMB yöneticileri ıslak imza ile tebliğe cesaret edemiyor. Çünkü suç işliyorlar.

18- Sadece bu mu? Bir de TCMB TL karşılığı vadeli döviz satıyor. Yılbaşında 700 milyon dolar olan açık pozisyon, şu anda 8 milyar dolar. Bu taahhüt KKM’ye benzer. Kur artarsa TCMB aradaki farkı aynen ödüyor. Fakat KKM’deki döviz olarak geri ödeme yok, TL cinsi veriliyor.

‘KAMU BANKALARI SİLAHINI YİNE KULLANABİLİRLER’

19- Elde bir silah daha var, kamu bankalarını açık pozisyona düşürmek. Pandeminin ilk aylarında kamu bankaları 12,2 milyar dolara kadar açığa düşürülmüştü. Hep bir ağızdan yapmayın, bankalardan kaçış başlar, aleni ihanet olur dedik. Korkup kapattılar.

20- Neyse ki bunu yeniden kullanmadılar ama deneyebilirler. Bu arada o açık pozisyonlar nasıl kapandı? Hazine’ye aktarılarak. 5 yıl vade ile o yükü de sırtımıza aldık ve 3 yılı geçti. Tabii kısa vadede piyasaya etki etmeyince umursamadık.

21- Son olarak TL likiditesi sıkıştırıldı. Yani TL’nin miktarı azaltılarak değeri artırılmak istendi. TL’nin ana kaynağı banknot değil. Kredi/mevduat döngüsüyle; bankalar ve borçlananlar arasında; TCMB desteğiyle yaratılır. Herkes dövize kaçınca TL’yi azaltmaya başladılar.

22- İşte o yüzden kredi kartı nakit avans ve KMH gibi detaylara kadar girdiler. Tabii bunun sonucu da tüketimin kısılması, iç ödeme sisteminin tıkanması ve ekonominin yavaşlaması. Yani yan etkisi olmayan tedavi güven oluşturmak harici şu anda yok.

23- Toparlayalım. TCMB’nin kendi rezervleri -72 milyar dolar. Dış çıkarlardan feragatle borç alınıyor. Bizim bankalardaki dövizlerimiz bize geri satılıyor. Altınları da doğrudan veriyorlar. 120 milyar dolarlık KKM’nin yükü Hazine ve TCMB’de. Vatandaşlık ve araziler de satışta.

‘İŞSİZLİK DE GELİYOR’

24- Gelelim kriz yok ve siz bu işten anlamıyorsunuz diyenlere. Bugün savaş çıksa silah ithal edecek dövizimiz yok. 459 milyar dolar dış borç var. Rekor. 203 milyar dolardan fazlası 1 yıldan kısa vadeli. O da rekor. Kur patlamasın diye ekonomi soğutuluyor, yani işsizlik de geliyor.

25- Ülkede neredeyse sermaye kontrolü uygulanıyor. Faizler artmasın derken konut fiyatları da dolar cinsi 2 katına çıkmış. Yani ortada bir kurnazlık veya finansal deha yok. Ülkenin geçmişi ve geleceği satılmış. Varlık fiyatları ile orta ve dar gelirli evsiz kalmış. Ama kriz yok!

26- Peki tüm bunlar nasıl mümkün oluyor? Siz susarsanız işte böyle oluyor. Paranızı KKM’ye koyarsanız, onları toplayıp size geri satarlar. Altın rezervlerini takip etmezseniz onu da kuruturlar. TL karşılığı döviz satışını anlamazsanız, milyarlarca dolar yükümlülüğü imzalarlar.

27- Rusya’nın bize neden kıyak geçtiğini sorgulamazsanız tabii ki olur. Yüksek zekaya gerek yok. varsayalım ki ülkedeki Hazine arazileri toplamı 150 milyar dolar ediyor. İktidar bunu 100 milyar dolar nakde Katar’a satsa döviz bulur mu bulur.

28- E öyleyse size soralım: siz bunlara ses çıkarmıyorsanız, onlar mı çok zeki, biz mi geri zekalı yoksa sorun başka mı? Bu soru da yakında yanıtlanacak. İktidar değişmezse, ardından gelen ilk 6 ayda gerçeği göreceğiz. Bu tvitler burada dursun. Dönüp 6 ay sonra beraber okuruz.”

1- Seçimlerde ilk tur geride kaldı. Rezervler tarihi dipte. Döviz alımında kısıtlamalar mevcut. Ancak Kapalıçarşı ve bankalararası piyasa arasındaki döviz kur farkı da azaldı. Dolar kuru resmi olarak sadece 19,80.
Öyleyse neler oluyor? Herkesin anlayacağı şekilde açıklayalım.

— Dr. M. Murat Kubilay (@mmkubilay) May 18, 2023