Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Etraf Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, 5 Haziran 2023 Ekolojik Yıkımla Uğraş Haftası hasebiyle hazırladığı ‘2023 İstanbul Etraf Durumu Raporu’nu açıkladı. Raporda, Yale Üniversitesi tarafından yayınlanan 2022 yılı datalarına nazaran, Türkiye, Çevresel Performans Endeksi’nde, 180 ülke ortasında 172’nci, Ekosistem Canlılığı’nda 176’ncı ve İklim Değişikliği Azaltılması’nda 166’ncı sırada yer aldığı hatırlatıldı. Raporda, 10 yıllık değişim trendinin de olumsuz istikamette devam ettiği vurgulandı.
“BARAJLARDA SU DÜZEYLERİ AZALDI”
Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İdare Şurası Sekreteri Zeynep Karamanlı, İstanbul’da başlatılan ve bir kısmı tamamlanan mega projelerin kentin ekolojik sistemde tahribata yol açtığını vurgularken raporla ortaya konan bulgulara ait özetle şunları söyledi:
* “2023 yılında Melen su sisteminden yaklaşık 300 milyon metreküp, Yeşilçay Regülatörü’nden 54 milyon metreküp su temin edilirken, yağışsız geçen aylarda kent içi barajlarda su düzeyleri azalmıştır. 2023 yılı başından itibaren günlük su gereksiniminin neredeyse tamamı Melen ve Yeşilçay su sisteminden sağlanmakta olup bu ölçü 352 milyon metreküp mertebesindedir, yani 2022 yılının tamamında kente iletilen su ölçüsünden daha yüksek ölçüdedir.
“İSKİ’NİN TÜKETTİĞİ ELEKTRİK GÜCÜNÜN YÜZDE 75’İ SU ARITMA TESİSLERİNDE KULLANILIYOR”
* İSKİ tarafından tüketilen elektrik gücünün yaklaşık yüzde 75’lik kısmı (1 milyar 159 milyon 574 bin 811 kw/yıl) içme suyu tesislerinde (ham su, arıtma tesisleri ve pak su terfileri) kullanılmaktadır. Kente uzak havzalardan su temini, güç tüketimini ötürü ile maliyeti artırmaktadır. Kent içi havzaların yapılaşmaya açılması, İstanbul’u öteki kentlerin su havzalarına muhtaç hale getirdiği üzere ömür hakkı, suyun yüksek maliyeti, kent halkına yüklenmektedir. Melen Barajı’ndaki gecikme ise kentin su riskini dahada arttırmaktadır.
“İNSAN VE ETRAF SIHHATİNİ TEHDİT ETMEKTEDİR”
* 2022 yılı bilgileri ile İstanbul; Kömürcüoda Sistemli Depolama Sahası’nda 2,1 milyon ton Seymen Sistemli Depolama Sahası’nda 2,1 milyon ton, Odayeri Nizamlı Depolama Sahası’nda 371 bin ton depolanmıştır. Kent içinde toplanan 4,5 ton evsel nitelikli katı atık, ortalama 65-70 km yol kat ederek depolama alanına iletilmektedir, bu durum maliyeti yükselttiği üzere yakıt tüketiminden kaynaklanan kirleticiler de insan ve etraf sıhhatini tehdit etmektedir. İstanbul’da 2022 yılında 31 bin 441 ton tıbbi atık toplanmıştır. Kompost Üretim Tesisi’nde 14 bin 971 ton kompost üretimi gerçekleştirilmiştir.
“İSTANBUL’DA ARAZİ İDARESİNE GEREKSİNİM VAR”
* Toprak kaynaklı etraf kirliliğinin önlenmesi, insan sıhhatine mümkün ziyanlarının önüne geçilmesi, çölleşmenin önlenmesi ve tarım alanlarının sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için toprağın rehabilitasyonu ve sürdürülebilirliği ile arazi idaresine muhtaçlık bulunmaktadır. İstanbul’da etraf sıkıntıları sıralaması yapıldığında su kirlenmesi birinci sırada yer alırken, toprak kirliliği altıncı sırada yer almaktadır. İstanbul’da endüstrinin ağır olduğu Organize Sanayi Bölgeleri dahil birçok tesis ve fabrika toprak kirliliği açısından faaliyet gereği potansiyel kuşkulu saha durumundadır. Ayrıyeten Organize Sanayi Bölgeleri’nde işletmelerin iç içe olması kirlenen toprağın komşu işletmelere taşınması mümkünlüğünü artırmaktadır. 2020 yılında yapılan kontrollerde kuşkulu saha kontrolü sayısı 129, 2021 yılında ise 113’tür.
“İSTANBUL’UN HAVA KALİTESİ İÇİN BİR ÇALIŞMA YAPILMAMIŞ”
* 2022 yılında İstanbul hava kalitesinin güzelleştirilmesi tarafında çalışmaların yapılmadığı anlaşılmaktadır. İstanbul’daki mevcut hava kirliliğini tanımlayacak pek çok parametreye ilişkin datalar bulunmamaktadır. Yorum yapacak kâfi bilgiye sahip olamasak da en genel manası ile eldeki ölçümler İstanbul’da sağlıklı bir ömür için solunamayacak bir havanın var olduğunu göstermektedir.
“GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ PLANSIZ KENTLEŞMENİN GETİRDİĞİ KIYMETLİ PROBLEMLERDEN BİRİ”
* İstanbul’da gürültü ölçümleri bilgileri incelendiğinde nüfusunun kıymetli bir kısmının sanayi ve ulaşımdan kaynaklanan gürültü kirliliğinin baskısı altında yaşadığı anlaşılmaktadır. Bilhassa son yıllarda artan inşaat çalışmalarından kaynaklanan gürültü kentin çabucak her noktasında kendisini göstermektedir. Gürültü kirliliği, plansız kentleşmenin getirmiş olduğu problemlerin en değerli sonuçlarından birisi olarak ortaya çıkmaktadır. Başta İstanbul olmak üzere ülkenin büyük kentleri denetimsiz göç almış, bu durum plansız kentleşmeye yol açmıştır.
“MEGA PROJELERİN TESİRİ ALTINDA EKOLOJİK TAHRİBAT MEYDANA GELDİ”
* İstanbul’da 2013 yılından itibaren 3. Köprü, Kuzey Marmara Oto Yolu, 3. Havalimanı üzere kamu-özel iş birliği ismi altında 31 adet ekolojik yıkım projesine başlandı. Bu projelerin bir kısmı tamamlandı, bir kısmı ise yenileri ek edilerek devam etmektedir. Kentin su havzalarında, ormanlarında denizlerinde mega projelerin tesiri altında ekolojik tahribat meydana gelmiş, bir kısmı geri dönüşü olmayan yıkıma uğramıştır. Kentin son ömür alanlarının korunması için bu yıkım projelerinden vazgeçilmelidir.
İSTANBUL SARSINTISINDA ALTYAPI İDARELERİNİN PLANLANMASI
* Türkiye’nin 11 vilayetinde meydana gelen 13 milyondan fazla insanın hayatını etkileyen 6 Şubat 2023 tarihli 7,7 büyüklüğündeki Pazarcık ve 7,6 büyüklüğündeki Elbistan sarsıntıları altyapı idaresinin kıymetini ortaya çıkarmıştır. Muhtemel İstanbul sarsıntısında yaklaşık 90 bin konutun yıkılacağı ve oluşacak atık ölçüsünün 50-100 milyon ton ortasında olması beklenmektedir, bu atıkların bertarafı için ise 30-50 milyon metreküp boyutunda depolama alanına gereksinim duyulacaktır
“DEPREM PLANLAMASI YAPILMALI”
* İstanbul’da meydana gelecek mümkün bir sarsıntının, en az can kaybı ile afete dönüşmeden yönetilmesi bilimsel teknik planlamalar ile mümkündür. Afet yönetmeliklerinde belirtilenler ve dünyadaki başka ülke tecrübeleri de dikkat alınarak kamu idareleri tarafından zelzele planlaması yapılmalıdır.” ANKA
