İmtihan korkusuyla nasıl başa çıkılır?

17-18 Haziran’da gerçekleştirilecek YKS öncesi öğrenciler gergin bir bekleyiş içinde… Lakin imtihan başarısına tesir edebilen bu durumun üstesinden gelmenin çeşitli yolları var. Bilhassa son yılların en bilimsel ispat temelli yaklaşımı olan Kabul ve Adanmışlık Terapisi’nin (ACT) bu dertlere yönelik tesirli yaklaşım yolları sunduğunu belirten Uzman Psikolog Levent Doğan, “Söz konusu teknikteki maksat, tasayı denetim etmek ya da ondan kurtulmaya çalışmak değil bu duyguyu doğal bir durum olarak kabul etmektir. Böylece hislerin imtihana olan tesiri yönetilebilir” dedi ve öğrencilerle ebeveynlere şu tekliflerde bulundu:

Levent Doğan

Öğrenciler için öneriler

Sınava hangi pahalarla gireceğinizi düşünün

Sınavdan çabucak evvel, sürdürdüğünüz bu hareketin hangi değerlerinizle ilgili olduğunu keşfedin. Başarılı olmak, kabul görmek, onay almak, hürmet görmek üzere baskı ögesi olan öğrenilmiş amaçlarınız yerine imtihana hangi kıymetlerle gireceğinizi düşünün. Öğrenen, gelişen, katkı sağlayan, yetkinleşen ve bağımsız bir birey olma üzere kıymetleriniz varsa tespit edin ve bu imtihana girmenin bu bedellere yönelik adanmış bir aksiyon olduğunu kendinize hatırlatın. Ek olarak, en az bir yıldır verdiğiniz emeği de takdir edin. Zira tüm bu hazırlık süreci, tıpkı bu imtihana girmek üzere, değerlerinize yönelik kararlı ve adanmış davranışlarınızı kapsar.

Kaygıyı olağan karşılayın

Kaygı ve gerilim, imtihanlar üzere yüksek baskılı yaşantılara verdiğimiz doğal reaksiyonlardır. Telaşınızı yönetmek yerine, bu duyguyu olağan karşılayın. Araştırmalara nazaran hisler, onları yönetmeye ve azaltmaya çalıştıkça kalıcı hale gelir. Onları olağan karşılar ve istekli bir halde yaşanmasına alan açarsak, yapmakta olduğumuz şeyler üzerine tesirleri azalır. Olağan ve doğal karşılanmadığında, tasanız panik haline dönüşebilir; karar verme, sorun çözme ve odaklanma üzere en çok gereksinim duyduğunuz bilişsel maharetleri ketleyebilir. İstekli bir formda onu tanımlayıp olağanlığını kabul ettiğinizde ise, duygunuzla münasebetiniz yapılanır ve daha şuurlu bir formda sınavınızı sürdürebilirsiniz.

Ebeveynler ne yapmalı?

Güvenli bir bağlantı şart

Öğrenciler için kuvvetli ve telaşlı geçen bu süreç birebir vakitte ebeveynler için de epey zorlayıcıydı. Çocuğunuzun potansiyelini yaşamasını sağlamak ismine fedakarlıklar yapan bir ebeveyn olarak, bu son günlerde ve hatta imtihanın akabinde şöyle bir yol izlemelisiniz.

Önce çocuğunuzun hislerini inançla tabir edebilmesine alan açın. Onlara nasıl hissettiklerini, yargısız ve şartsız bir yaklaşımla sorarak hisleri hakkında konuşmalarını sağlayın. Onları karşınızda, “çok korkuyorum; acayip gerginim” üzere hisleri tabir ederken gördüğünüzde telaşlanmayın. Bu hisleri hafifletmek için telkinler ve tavsiyeler vermek yerine onları faal bir formda yalnızca dinleyin, hislerinin doğallığına ve olağanlığına vurgular yapın. Ayrıyeten bu yaşadıklarının, değerli bir tecrübe olduğunu hatırlatın. Bu noktada kıyaslamalardan da uzak durun. “Bak öbürleri nasıl rahat sen niçin bu kadar kafana takıyorsun. Halledeceksin merak etme.” üzere tabirleriniz uygun niyetli olsa da olumlu yahut olumsuz kıyaslama çocuğunuzu bağlantıya ve hislerine kapatabilir. Ek olarak, şimdiye kadar önüne bir rol model koyduysanız, onunla kıyaslamayı da sonlandırın. Örneğin, “bak kuzenin şu imtihan günü bu türlü böyle yapmış rahat geçmiş sınavı” üzere telaffuzlar de çocuğa yeniden “bir şeyler yap ve bu duygunu azalt” bildirisi iletmekte ve bu tüm bahsettiğim yaklaşımı yıkmaktadır.

Çabası için takdir edin

Çocuğunuzun imtihan sonucu sizin ne kadar başarılı bir ebeveyn olup olmadığınızı göstermeyecek. Çocuğunuzun ne kadar kıymetli biri olup olmadığını da… İmtihandan önceki konuşmalarınızda, sonuçtan beklentilerinizi ve başarıyı önemseyişinizi vurgularsanız imtihan anındaki tasaları artırırsınız. Bu nedenle, çocuğunuzu imtihandan çabucak evvel tüm süreç ve gayreti için takdir edin. Bunu bir kural olarak değil nitekim içtenlikle ve âlâ niyetle yapın. Sonuçtan bağımsız onu sevdiğinizi ve şartsız bir formda kabul ettiğinizi tabir edin. Zihniniz size “tabii ki o denli evet lakin bunu yaparsam gevşeyip sorumsuzlaşır. İmtihana verdiği değer azalır” diyor olabilir. Buna karşın onu şartsız kabul eden yaklaşımınızın aslında imtihan performansına katkı sağlayacağından emin olabilirsiniz. Bunun ayrıyeten aranızdaki tüm bağlantının kalitesine de katkısı olacaktır. Bununla birlikte, kendinizi de takdir etmeyi unutmayın. Sizler de gerek ferdî vaktinizden ve masraflarınızdan kısıp evladınızın eğitimine yatırım yaptınız. Sonuçla ilgilenmeniz yeniden doğal fakat bu noktada sizler de bu yaklaşımınızın altındaki aile ve eğitim değerlerinize yönelirseniz, daha esnek ve kaliteli sonuçlar alabilirsiniz.