Bilim insanlarından muhtemel Marmara zelzelesiyle ilgili arka arda açıklama ve ikazlar gelirken, Prof. Dr. Celal Şengör’ün beklenen büyük Marmara zelzelesi sonrası İstanbul’da yaşanacaklara ait ortaya attığı görüşler, gözlerin bir defa daha mega kente çevrilmesine yol açtı.
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, beklenen Marmara zelzelesi hakkında son gelişmeleri kıymetlendirdi.
“MARMARA’DA HER YIL ORTALAMA 900 CİVARI SARSINTI OLUYOR”
6 Ağustos’ta Marmara Denizi’nde olan 3.6 büyüklüğündeki zelzelesi, Marmara’nın olağan sismik aktivitesi olarak pahalandıran Özener, şöyle dedi:
“Ülkemizin bir sarsıntı bölgesi olduğu gerçeği hepimiz tarafından biliniyor. Marmara’ya baktığımız vakit, Kandilli Rasathanesi Sarsıntı Araştırma Enstitüsü kayıtlarına baktığımız vakit, zati Marmara’da her yıl ortalama 900 civarı sarsıntı oluyor.
Bu sarsıntıların bir kısmı da 4’ten büyük sarsıntılar. Şu ana kadar eski yıllara baktığımız vakit, yılda ortalama 4-5 tane 4’ün üzerinde zelzele oluyor. Yani Marmara Bölgesini de sarsıntı aktivitesinin olduğu bir yer olarak düşünürsek, olan 3.6’lık sarsıntısında aslında Marmara’nın olağan sismik aktivitesine bağlayabiliriz.
Ama bu şu demek değildir. ‘Bu 3.6’lık sarsıntı büyük bir zelzelesi tetikleyecek’ bunu söyleme bahtımız yok lakin bunu söylerken de ‘Marmara’da 7’den büyük sarsıntı olmayacaktır’ demek de hakikat değil.
Dolayısıyla olan sarsıntılar, Marmara’nın olağan sismik aktivitesi. Birçok bilim beşerinin kabul ettiği üzere Marmara Denizi içerisinde olabilecek büyük bir sarsıntı beklentisi bütün bilim insanlarında var lakin her vakit olduğu üzere şunu belirtmek istiyorum. Bunula ilgili bir vakit söyleme bahtımız yok.”
“FAY ÇİZGİSİNİN DENİZDEN GEÇMESİ BİR AVANTAJ”
Siyaset üstü bir hareket olması gereken kentsel dönüşümün, öncelik sırasına nazaran süratlice tamamlanması gerektiğini vurgulayan Haluk Özener, şöylşe konuştu:
“İstanbul’a 15-18 kilometre uzaklıktan geçen fay çizgileri var. Bu da bilinmeyen bir şey değil, bir avantaj olarak nitelendirilebilir. Yani Türkiye’nin birçok yerinden, kentlerin içinden fay geçerken Marmara Denizinin içinden geçen bir faydan bahsediyoruz.
O da en yakın yerleşim alanına 15-18 kilometre uzaklık var. Natürel ki bu bir avantaj olarak kabul edilebilir. Faya ne kadar yakınsanız, yeriniz ne kadar makûs bir yerse daha fazla etkileniyorsunuz.
Binanızın yapısı, binanızın kalitesi burada çok etkiliyor. Münasebetiyle birçok farklı parametreye bağlı. Tabanınız sağlamsa, faydan uzaktaysanız, binanız sağlamsa doğal olarak daha az etkileneceksiniz.”
“DEPREM OLMAZ DENİLEN YERLERDE BİLE SARSINTI OLUYOR”
Türkiye’de zelzele kaygısıyla kent değiştirmenin anlamsız olduğunu söyleyen Özener, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Tabii herkesin şahsî görüşü, şahsî değerlendirmesi farklı bu bahiste yorum yapmak çok yanlışsız olmaz. Lakin her insanın endişe eşiği yahut dert eşiği farklı olabiliyor. Lakin şu gerçeği bilmek lazım, ülkemizin neredeyse tamamına yakını zelzele kırılganlığı taşıyor.
Yani sarsıntıdan etkilenebilecek, sarsıntı tehlikesi olan bir yerden bahsediyoruz. Kimine nazaran yüzde 80’i, kimine nazaran yüzde 90’ı lakin dediğim üzere Türkiye’de 500’e yakın canlı fay bulunmakta.
Herkesin çok sağlam olarak gözlediği, Anadolu’nun ortası Konya’da bile, sarsıntı olmaz denilen yerlerde bile sarsıntı oluyor. Faal canlı faylar, haritada gözüken faylar olduğu üzere örtülü fay dediğimiz fizikî olarak toprakta tespit edilemeyen ancak zelzele üretebilen faylar var.
Bulunduğunuz yeri terk etmek değil, bence zelzeleye hazırlıklı olmak lazım. Münasebetiyle sağlam binalar, kentsel dönüşümün hızlanması ve zelzele inançlı konutlarda oturuyor olmamız, yalnızca konutlar değil alışılmış ki iş yerlerimizin, kamu binalarımızın çok çok sağlam olması lazım.”
“AFET RİSK AZALTMA PLANI’NA GEÇTİK”
Prof. Dr. Celal Şengör’ün sarsıntı sonrası İstanbul’da bir kaos ortamı oluşacağı savlarının sorulması üzerine Özener, şunları söyledi:
“Kişiler üzerinden gitmeyelim fakat edindiğimiz deneyimlerden gideyim. 6 Şubat sarsıntıları, 17 Ağustos zelzelesi bizim için çok kıymetli bir göstergeydi. 6 Şubat sarsıntılarında aslında 11 farklı ili etkileyen sarsıntılardan bahsediyoruz.
Aslında peş peşe olan iki tane 7’nin üzerinde zelzeleler, bunun bir deneyim olduğunu düşünüyorum. Bu deneyimlerden de ders çıkarılması gerektiğini düşünüyorum. Hasebiyle yaşadıklarımızdan ders çıkarırsak geleceğe daha uygun bakabiliriz.
Ümit ediyorum ders çıkarabiliyoruzdur. Türkiye Afet Müdahale Planı’ndan (TAMP), Vilayet Risk Azaltma Planı’na (İRAP) ve Türkiye Afet Risk Azaltma Planı’na (TARAP) geçtik. Yani zelzele olduktan sonra müdahale etmektense zelzeleden evvel riskleri azaltma tarafında teşebbüslerimiz var.
Tüm Türkiye, 81 vilayet için, İçişleri Bakanlığı AFAD tarafından yapılan çalışmalar var. Yapılacak işler aşikâr aslında. Kıymetli olan yetkili ve sorumlu kuruluşların yapılacak planlamaları harfiyen uygulayıp riskleri azaltması gerekiyor. Riskler azaltıldığı vakit zelzeleden sonraki süreçlerde çok çok rahat edebilecek duruma geleceğiz”
CELAL ŞENGÖR NE DEMİŞTİ?
Gazeteci Fatih Altaylı, bir operasyon geçiren Celal Şengör’ü hastanede ziyaret etmiş, sarsıntı hakkındaki diyaloglarını köşesine taşımıştı. İstanbul’dan taşınmayı düşündüğünü belirten Şengör, oturduğu yerin sağlam olmasına karşın kararının münasebetini şöyle anlatmıştı: “Çünkü zelzeleden sonra İstanbul’un ne hale geleceğini biliyorum. Natürel ki, bütün İstanbul yerle bir olmayacak. 60-70 bin bina büsbütün çökmese de yıkılacak. Kurtarma çalışmaları için sokaklara girilemeyecek. Kente giren çıkan yolların değerli bir kısmı kullanılamaz hale gelecek, ortaya çıkacak kaos ortamında sağ kalanlar da günlerce tahminen haftalarca bloke olacak. Kentin elektrik, su, kanalizasyon ve doğalgaz alt yapısı da bitecek. Birinci gün her yerde yangınlar olacak. İtfaiye enkaz altında kaldığı için, itfaiyeciler enkaz altında olduğu için, ya da enkaz altındaki araçlarına ulaşamadığı için yangınlara müdahale edilemeyecek. Kent dışından yardım gelemeyecek. Bugün zelzele bölgelerine giden yardım ve kurtarma takımlarının yüzde 60’ı İstanbul’dan gidiyor. İstanbul yıkılınca İstanbul’a aslında çok az takım gelebilecek, gelenler de kente giremeyecek. Yeni havalimanı dolgu tabana yapıldığı için muhtemelen hasar alacak ve bir mühlet kullanılamayacak. Birkaç gün içinde kentte açlık başlayacak. Yağmalar başlayacak. Bunu salgın hastalıklar takip edecek. Enkazlar uzun müddet kaldırılamayacak. Kenti ağır bir koku saracak, nefes alınmaz hale gelecek.”
(DHA)
