Gençler toplumsal medya yaşlıların psikolojisini bozuyor

Sosyal medya kullanıcısı yaşlı bireylerin, bilhassa gençlerin eleştirel yorumları nedeniyle baskılandığı ve vakitle çeşitli ruhsal rahatsızlıklarla hatta öz hürmet yitimine varan problemlere dönüştüğü ortaya çıktı.

İstanbul Üniversitesi İrtibat Fakültesi Halkla Münasebetler ve Tanıtım Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Derya Gül Ünlü, yaşlıların toplumsal medyada uğradığı ayrımcılığı ve bunun ruhsal tesirlerini kıymetlendirdi.

YAŞA DAYALI AYRIMCILIK 

Türkiye’de örf, adet ve gelenekler gereği yaşlılara hürmetle yaklaşılmasına rağmen yaşa dayalı ayrımcılığın sıkça ortaya çıktığını belirten Ünlü, çeşitli yargı ve kalıplaşmış fikirlerin bir yaşlıyla karşılaşıldığında otomatik olarak devreye girdiğini, kişi yeterli niyetle bu davranışı sergilese de bunun bir ayrımcılık çeşidi olabileceğini kaydetti.

Doç. Dr. Ünlü, toplumda yaşlılara yönelik ayrımcı uygulamaların yeniden toplumsal yargı ve kalıplaşmış niyetlerden kaynaklandığına dikkati çekerek, “Bir yaşlıyla konuşurken sesimizi daha yükseltiyor, daha ‘patronizing speech’ dediğimiz, daha üstenci bir hal sergiliyor olabiliriz. Ya da ‘elderly speech’ dediğimiz, yaşlıya uygun konuşma halini takip ediyor da olabiliriz. Bunlar özünde ayrımcılık içeren davranışlar.” dedi.

SİBER ZORBALI VE LİNÇLERE VARAN YORUMLAR

Sosyal medyada yaşlıların daha görünür olmasına, bilhassa genç nesiller tarafından alaycı biçimde yaklaşıldığından bahseden Ünlü, “Yaşlı toplumsal medya kullanıcılarının yaptığı paylaşımlar, gençler tarafından sıkça eleştiriliyor. Hatta siber zorbalık ve linçlere varan yorumlarla maksat alınıyor.” diye konuştu.

DİJİTAL ZORBALIĞA MARUZ KALIYORLAR

Ünlü, yaşlılara çoğunlukla aile ve yakınlarınca yöneltilen acımasız tenkitlerin, bu şahısların toplumsal medya kullanım seviyelerini şekillendirdiğine değinerek, şöyle devam etti:

“Dijital platformlara entegrasyon hüneri olan kullanıcılar da farklı şeylerle karşılaşabiliyor. Yaptıkları bir yazım yanlışı, kullanım yanlışları, yanlış beğeniler, yanlış paylaşımlar zalimce eleştirilebiliyor.

Bu mevzuyla ilgili yaptığımız araştırmada bir iştirakçi ‘Kendi arkadaşlarıma, etrafımdakilere yorum yazıyordum lakin kızım yorumlarımı çok eleştirmeye başladı. Paylaşımlarımda yazım yanılgısı yapıyormuşum. Ben de gelen tenkitlere dayanamadım ve yorum yazmayı, paylaşım yapmayı bıraktım’ demişti.

Bu bile kullanımı kısıtlama davranışının göstergesidir. Literatürde buna dijital dışlama, yani platform kullanıcısı yaşlıları dışarda tutma deniyor.”

Sosyal medyada anonim hesaplar üzerinden acımasız tenkit ve lakap takmaların epey yaygın olduğunu hatırlatan Ünlü, şu sözleri kullandı:

“Sosyal medyadaki kullanıcı anonimliği, sıkıntılı bir belirleyiciliğe sahip. Beşerler, gerçek hayatta yapamayacaklarını sanal ortamda anonim formda yapabiliyor. Birini eleştirmekte özgür, kırmaktan çekinmeyen bir haldeyiz.

Sosyal medyada daha agresif, daha kırıcı içerikler paylaşabiliyor, yazabiliyoruz. Yaşlıları amaç alan bu usul içerikler bir istikametiyle ‘mizahi’ kabul ediliyor. Bu paylaşımların etkileşim oranları da makul ölçüde yüksek. Bu etkileşim sayıları, gençler ortasında teşvik edici oluyor.”

KENDİ KENDİNE YETEBİLME HİSSİ VERİYOR

Derya Gül Ünlü, yaşlıların, kendilerine yöneltilen tenkitler nedeniyle X, Instagram ya da Telegram üzere daha büyük platformlar yerine, arkadaşlık ağının mikro seviyede tutulabildiği Facebook ve WhatsApp üzere uygulamaları tercih ettiğini aktararak, şu değerlendirmede bulundu:

“Yaşlılar, genç jenerasyonlar tarafından sıkça dijital dışlanmaya uğradıkları için daha çok kendi ortalarında etkileşim kurma eğilimi gösteriyor.

Mesela yaşlı kullanıcıların en fazla kullandığı platform Facebook ve genç kullanıcılar burayı pek kullanmıyor. Temelinde bu tercih bile kendi ortalarında, etraflarında bağlantı kurmayı tercih ettiklerini gösteriyor.”

Kovid-19 salgınıyla yaşlılar ortasında toplumsal medya ve dijital platform kullanımının arttığını tabir eden Ünlü, muhakkak yaş üstü şahısların bilhassa karantina ve kapanma devirlerinde toplumsal medya üzerinden yakınlarıyla toplumsallaşmaya başladığını, dijital platformlar üzerinden de günlük işlerini yapabildiğini anımsattı.

Pandemi devrinde yaptıkları araştırmaya nazaran dijital platformların, yaşlı bireylere “kendi kendine yetebilme” hissi verdiğine değinen Ünlü, şunları lisana getirdi:

“Kendi nabzını ölçebilmek, tabibinden randevu alabilmek, market alışverişini yapabilmek, banka işlerini halledebilmek üzere günlük temel gereksinimlerini karşılayabilmek, bir yaşlı için epeyce kıymetli.

Yaşlı toplumsal medya kullanıcıları nezdinde ‘Ben kendime yetebiliyorum’ hissini de beraberinde getiriyor. Birçok yaşlı kullanıcı bu durumun kendilerini uygun hissetmelerinde tesirli olduğunu da tabir ediyor, hayata etkin iştirak sağlayabildiklerinden bahsediyor.

Yaşlılar, ‘Ben de bir bireyim ve hayatın içindeyim. Çevrim içi ortam ile hayatın modülü olabiliyorum’ diyor.”

Ünlü, ağır tenkitlerin yaşlılarda bir mühlet sonra çeşitli ruhsal rahatsızlıklara neden olabileceğine dikkati çekerek, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Siber zorbalığa bağlı olarak yaşlılarda öz hürmet yitimi, çekimserlik, depresif bozukluklar gelişebiliyor. Bu şahıslarda olumsuz isimlendirmeler, alaycı yorumlar, en çok kendi etraflarından aldıkları tenkitler ve riske çok açık olmaları nedeniyle çekimser kullanım, yetersizlik hissine yol açıyor. Gençler ortasındaki zehirli bağlantı davranışları ve akran zorbalığı kontrol altına alındığı, tartışıldığı üzere yaşlı kullanıcılara da misal ehemmiyetle yaklaşılması gerekiyor.” (AA)