Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, AYM’ye kişisel müracaatın 11. yıl dönümü münasebetiyle düzenlenen konferansta konuştu. 11 yıl içinde 555 binin üzerinde müracaat yapıldığını belirten Arslan, dikkat çeken tespitlerde bulundu:
– Ferdî müracaatın sağladığı en kıymetli kazanımlarından biri, anayasanın insanımızın hayatına girmesi olmuştur. Sanırım bu duruma anayasanın toplumsallaşması diyebiliriz.
– Ferdi müracaatla birlikte aslında bir manada Oğuz Atay’ın Tehlikeli Oyunlar isimli romanında anlatılanlar gerçekleşmiştir. Romanda Bakkal Rıza’nın anayasaya duyduğu ilgiden bahsedilir: “Anlatıldığına nazaran, kendi küçük, kararı büyük bir kitap varmış. Bütün işler oradan yönetim ediliyormuş. Bir insanın… haklarını veriyormuş.”
– Denebilir ki, ferdî müracaattan sonra anayasa yalnızca Bakkal Rıza’nın değil çabucak herkesin ilgisini çekmeye başlamış, tüm bireylerin hayatına dahil olmuştur. Bu gelişme, bir yandan toplumun hak arama şuurunun güçlenmesini öteki yandan da Anayasa Mahkemesi’nin toplumun ve insanımızın hayatına dokunan bir mahkemeye dönüşmesini beraberinde getirmiştir.
İŞÇİ, ÇİFTÇİ, LOKAL GAZETECİ, ÖĞRENCİ…
– 11 yıldır toplumun her kesitinden bireylerin beklenen hak ihlalleri karşısında Anayasa Mahkemesi’ne başvurdukları görülmektedir. Bu müracaatlarda, haksız yere işinden edilen personelden, tarlasına kamulaştırmasız el atılan çiftçiye, yazdığı yazıdan ötürü yaptırıma maruz kalan mahallî gazeteciden şova katılması nedeniyle okuldan uzaklaştırılan öğrenciye, çabucak her meslek kümesinden bireyler temel haklarının ihlal edildiğinden şikayet etmiştir.
– Hayat hakkından tabir özgürlüğüne, mülkiyet hakkından din özgürlüğüne kadar kişisel müracaat kapsamındaki tüm anayasal hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği teziyle çok sayıda müracaat yapılmıştır. Sözgelimi Sevim Hanım evlendikten sonra kızlık soyadını tek başına kullanamadığı, Tuğba Hanım ise başörtülü olarak duruşma salonunda avukatlık misyonunu yapamadığı için haklarının ihlal edildiğini ileri sürdüler.
YAPISAL SIKINTILAR DA TESPİT EDİLDİ
– Binali Beyefendi atık suların arıtım yapılmaksızın meskeninin yanındaki akarsuya dökülmesi, Ahmet Beyefendi ve öbürleri ise taşınmazlarının kadastro çalışması sonucu üçüncü şahıslar ismine tescil edilmesi nedeniyle hak ihlali argümanlarında bulundular. Anayasa Mahkemesi bu ve gibisi binlerce, hatta on binlerce müracaatta hak ihlali bularak müracaatçıların mağduriyetlerini giderecek kararlar vermiştir. Mahkememiz bu kararlarda anayasal hak ve özgürlüklere ait temel prensipleri ortaya koymuş ve ihlale yol açan yapısal problemleri da tespit etmiştir.
– Geride bıraktığımız 11 yıl içinde 555 binin üzerinde müracaat yapılmıştır. Mahkememiz, bu müracaatlardan 425 bin kadarını, yani yaklaşık yüzde 77’si karara bağlanmıştır. Anayasa Mahkemesi’nin önünde hala maalesef 130 bin kadar kişisel müracaat bulunmaktadır.
AİHM’NİN 46 ÜLKEDEN ALDIĞI MÜRACAATIN İKİ KATI
– Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bugün itibariyle önünde 46 ülkeden 74 bin müracaat derdest halde. Anayasa Mahkemesi’nin önündeki müracaat neredeyse AİHM’in 46 ülkeden aldığı müracaatın iki katı kadar.
– Anayasa Mahkemesi’nin verdiği bir ihlal kararından sonra, ihlalin kaynağına nazaran yasama, yönetim yahut mahkemelerin bir yandan somut ihlali ortadan kaldırmaya başka yandan da gibisi yeni ihlallerin engellenmesine yönelik önlemler alması hayati derecede değerlidir. Bu yapılmadığında, tahlile bağlanmış tıpkı anayasal probleme ait tüm uyuşmazlıkların tekrar tekrar Anayasa Mahkemesi’nin önüne taşınması kelam konusu olmaktadır.
