Et fiyatları neden yüksek? Rekabet Kurumu Lideri yanıtladı…

Rekabet Kurumu Lideri Birol Küle, AA muhabirine, Rekabet Heyeti tarafından alınan kararla kırmızı et bölümüne yönelik başlatılan inceleme hakkında bilgi verdi.

Kırmızı etin beslenmedeki kıymetli rolü nedeniyle Kurum tarafından sistemli takip edilen kesimlerden biri olduğunu belirten Küle, “Bu bahiste birinci bölüm incelememizi 2011’de tamamlamıştık ve raporumuzu yayımlamıştık lakin o periyottan günümüze kesimde ve tüm dünyada birçok değişiklik oldu.” dedi.

‘ÇOK SAYIDA ŞİKAYET ALIYORUZ’

Son devirde kırmızı et bölümündeki fiyat artışlarına yönelik çok sayıda şikayet aldıklarını aktaran Küle, “Bu yıl uzlaşma yordamıyla sonlandırılan ve resen açtığımız bir soruşturmamızda hayvan besiciliğinin yanı sıra et ve et eserlerinin üretimi ve satışı alanında faaliyet gösteren pazardaki önder bir teşebbüse, perakendecilerin raf fiyatlarını belirlediği tespiti sonucunda idari para cezası tesis edildi.” diye konuştu.

Diğer yandan son iki yılda iki başka ön araştırmayla dalda yaşanan fiyat artışlarının rekabeti kısıtlayıcı nitelikteki teşebbüsler ortası muahedeler ve/veya teşebbüs birliği kararları kaynaklı olup olmadığını incelediklerini vurgulayan Küle, şöyle devam etti:

“Bu incelemelerde görülen en temel olgu, kesimdeki fiyat artışlarının gerisinde kimi yapısal sıkıntıların olduğu tespitidir. Bu nedenle dala ait piyasa dinamiklerini derinlemesine inceleyerek, pazarda faaliyet gösteren oyuncuların karşılaştığı yapısal sıkıntıları detaylı bir formda tespit etmek istedik. Bu tespitle kelam konusu problemlere tahlil teklifleri getirmeyi ve pazardaki rekabet şartlarının güzelleştirilmesine yönelik rekabet siyaseti teklifleri geliştirmeyi hedefledik. Nihayetinde bu münasebetlerle kırmızı et piyasasına yönelik olarak bir kesim incelemesi başlatmış olduk. En temel maksadımız, tüketicilerin kırmızı eti daha ucuza tüketebilmesi ve pazarın daha rekabetçi olabilmesi için neler yapılabileceğini araştırmak.”

SALGIN VE SAVAŞ ETKİSİ

Kırmızı et piyasasının besicilikte kullanılan ham unsur fiyatlarından direkt etkilendiğine işaret eden Küle, Covid-19 salgınıyla başlayan ve sonrasında Ukrayna-Rusya Savaşı ile devam eden süreçte ham unsur ve güç fiyatlarında önemli artışlar ve arz problemleriyle karşılaşıldığını hatırlattı.

Küle, kelam konusu sıkıntıların pek çok alanda olduğu üzere kırmızı et kesiminde de fiyat artışlarını beraberinde getirdiğini tabir ederek, halihazırda yem endüstrisinin yüzde 45 ithal yem ham hususlarını kullandığını lisana getirdi.

Ukrayna-Rusya Savaşı’nın bu kaynağa erişimi güçleştirmiş olmasının, zincirleme bir tepkiyle son fiyatlarda da değerli bir yükseliş yaşanmasına yol açtığına dikkati çeken Küle, şu değerlendirmede bulundu:

“TÜİK bilgilerine bakıldığında, bilhassa 2020-2021 yıllarında kırmızı et fiyatlarındaki artış, öteki besin ürünlerindekine kıyasla düşük seyrediyordu. O periyotta çiğ süt fiyatlarının seyri de kırmızı et fiyatlarına seyrine emsal biçimdeydi. Yem maliyetlerinin artması karşısında çiğ süt fiyatlarının gereğince artış gösterememesi, büyükbaş hayvancılıkta kimi işletmelerde anaç hayvanların kısma gönderilmesiyle sonuçlandı. Bu durumun, arzın artış göstermesi nedeniyle kırmızı et fiyatları üzerinde o devirlerde baskı oluşturduğunu gözlemleyebiliyoruz lakin anaç hayvanların kesilmesi 2022’de Türkiye’de büyükbaş hayvan varlığının düşmesine yol açarak kırmızı et piyasasında arz istikametli sıkıntılar doğurmuş ve kırmızı et fiyatlarında artan talep karşısında ani yükselişler yaşanmıştır.”

‘ÜRETİCİ FİYATI BELİRLEYEN TARAF DEĞİL’

Küle, bölüm incelemesinde kelam konusu sıkıntılar üzerinde daha ayrıntılı çalışacaklarını lakin bu basamaktaki bulgularına nazaran öncelikle mevcut durumda büyükbaş ve küçükbaş hayvan besiciliği alanında faaliyet gösteren yaklaşık 200 bin işletmenin bulunduğunun tespit edildiğini bildirdi.

Türkiye’de çiğ süt üretim işletmelerinin sayısıyla birlikte toplam hayvancılık işletmesi sayısının yaklaşık 1 milyon olduğunu ve bu işletmelerin birçoklarının küçük ölçekli aile işletmesi niteliği taşıdığını belirten Küle, “Bir öbür tabirle işletmeler kâfi ölçeğe gelemedikleri, besin ve hayvancılık bakımından biyolojik etkenler geçerli olduğu için üretici eserlerini pazarlarken zayıf pozisyonda ve aracıya ya da kesimhaneye satış yaparken fiyatı belirleyen taraf değil. Ayrıyeten üretici örgütlerinin pazarda yeteri kadar faal olmadığını gözlemledik.” sözlerini kullandı.

‘YAPISAL MESELELERDEN KAYNAKLI’

Küle, dala yönelik yürüttükleri incelemelere ait de şunları kaydetti:

“Ülkemizde kırmızı et fiyatlarında son devirde meydana gelen fiyat artışlarının rekabet zıddı aksiyonlardan çok, besicilik dalında ve kesimin gelişiminde karşılaşılan yapısal meselelerden ve maliyet artışlarından kaynakladığını tespit ettik. Bunun yanı sıra mevcut durumda büyükbaş ve küçükbaş hayvan besiciliği alanında faaliyet gösteren işletmelerin birçoğunun küçük ölçekli aile işletmesinden ibaret olduğu ve işletme başına düşen büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısının hayli düşük kaldığı, dalda yaşanan meseleler nedeniyle hem besicilik faaliyetiyle iştigal eden işletme sayısının hem de artan nüfus karşısında büyükbaş hayvan varlığının gün geçtikçe azaldığı istikametinde tespitlerimiz de oldu.”

Türkiye’deki meraların vasıfsız olmasından kaynaklı çoğunlukla ahır besiciliği yapıldığına işaret eden Küle, “Bu durumların yem maliyetlerini kıymetli ölçüde artırdığı, dalda kullanılan girdilerin büyük bir kısmının ithal edilmesinden kaynaklı olarak global düzeyde yaşanan olumsuz gelişmelere ve dövizdeki hareketlere karşı kesimin hayli kırılgan hale geldiği konuları da tespitlerimiz ortasında yer aldı.” dedi.

Küle, meselelere ve tahliline yönelik daha ayrıntılı incelemeler yapacaklarına dikkati çekerek, şunları söyledi:

“Sektördeki tüm paydaşlarla görüşmeler gerçekleştireceğiz lakin bu kademede tahlil için temelde üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve küçük ölçekli işletmelerin üretimde aktif bir ölçeğe ulaşmalarına katkı sağlayacak uygulamaların hayata geçirilmesinin yararlı olacağını düşünüyoruz. Bu çerçevede üretici örgütlerinin ve kooperatiflerin pazarda aktif bir rol oynaması değer arz etmektedir. Üreticilerin kooperatifler aracılığıyla daha avantajlı fiyatlarla girdiye ulaşabilmesinin tüketicilerin daha uygun fiyatlarla eserlere ulaşmasına direkt katkı sağlayacağına inanıyoruz. Öteki taraftan küçük ölçekli işletmelerin teşvikler yoluyla desteklenmesi sadece son fiyatlar için değil, kesimdeki istihdamın korunması için de ehemmiyet arz ediyor. Bizim burada yapacağımız çalışmanın, kesimde sürdürülebilir arz ve tüketicinin besine erişim bahislerinde yol gösterici olmasını ve pazarın daha rekabetçi bir pozisyona gelmesini hedefliyoruz.”

İNCELEME KISA MÜDDETTE TAMAMLANACAK

Arz zincirinin tüm halkalarını kesin tüketiciye kadar incelemeyi planladıklarını vurgulayan Küle, ziraî nüfusun korunması için oluşturulacak toplumsal takviye düzeneklerinden şuurlu üretimin gerçekleştirilmesine hizmet edecek sektörel eğitimlere ve finansman imkanlarının artırılmasına kadar epeyce geniş uygulama alanı olduğu dikkate alındığında, kesimin problemlerinin tahlilinde birçok kısma değerli misyonlar düşeceğini öngörebildiklerini lisana getirdi.

Küle, şunları kaydetti:

“Örnek vermek gerekirse teknik bilgi ve vasıflı insan kaynağı için üniversitelerin, üretim maliyetlerinin düşürülmesi ismine üretici örgütlerinin, finansman imkanların artırılması için tarım kredi kooperatiflerinin ve finansal kurumların tahlile katkı sağlayabileceğini düşünüyoruz. Ayrıyeten üretici örgütlerinin dalda daha faal biçimde yer alması sıkıntıların tahliline katkı sağlayacaktır. Kısa müddette tamamlamayı düşündüğümüz kesim incelememizde, sıkıntılara yönelik tahlil tekliflerine tüm detaylarıyla yer vermeyi planlıyoruz.”