Avrupa’da çiftçiler neden yürüyor?

1- GREVLERİN ART PLANI NEDİR?

Avrupa’da birçok kentte, tarım protestoları yapılıyor. Bu kentlerden biri olan Brüksel’de, çiftçiler Avrupa Parlamentosunun (AP) önünde seslerini duyurmak için kamu binalarını basıyor. Tıpkı halde Fransa’daki protestolarda 79 kişi gözaltına alındı. Çiftçiler, ulusal hükümetlerin ve Avrupa Birliği’nin (AB) ekonomik zorluklara faal tahliller getirememesinden ötürü hayli öfkeli.

Bu öfke Ukrayna savaşıyla birlikte daha da karmaşık hale geldi. Ukrayna-Rusya savaşının akabinde yükselen güç fiyatları ve mazot fiyatları nakliye maliyetlerinin artmasına neden oldu. AB’nin Ukrayna’dan gelen tarım eserlerine gümrüksüz müsaade vermesi evvel Doğu Avrupa ülkelerinde, akabinde başka üye devletlerde çiftçileri sıkıntı durumda bıraktı.

Geçen yıl, bu durumu protesto eden Polonyalı çiftçiler sokağa dökülerek hudut geçişlerini engellemeye çalıştı ve bu şovlar Almanya, Fransa, Belçika ve İtalya üzere ülkelere de yayıldı.

Arjantin, Brezilya, Paraguay ve Uruguay tarafından oluşturulan ekonomik ve siyasi bir blok Güney Amerika Ortak Pazarı (MERCOSUR) ile AB’nin imzaladığı mutabakat, ziraî ve hayvansal eserlerin bu ülkelerden daha ucuza gelmesine neden oldu. Bu durum ise AB çiftçilerini olumsuz etkiledi.

Çiftçiler, AB’nin çok seviyedeki yönetmeliklerinin kendilerini ithalata karşı zayıf bıraktığını, her alanda var olan vergilerden ve karmaşık bürokratik kurallardan bıktıklarını tabir ediyor.

AB, çiftçilerden daha sürdürülebilir bir tarım yapmalarını ve iklim kriziyle uğraşta adım atmalarını isterken, öteki yandan daha ucuz eserler üretmelerini de talep ediyor. Bu durum, çiftçileri daha kuvvetli ve karmaşık bir pozisyonda bırakıyor.

Öbür taraftan tarımdaki her türlü kimyevi ve ziyanlı unsurlar içeren pestisit kullanımıyla ilgili artan tasalara karşın dev kimya şirketlerinin liderliğindeki pestisit lobisi AB siyasetlerini etkilemek için ağır bir lobi faaliyeti yürütüyor.

Çiftçiler, borç içinde olmalarına karşın, Brüksel merkezli çiftçi birliği Copa-Cogeca lobisinin AB’nin tarım siyasetinde tesirli olması, büyük tarım şirketlerini temsil eden kurumların bu siyasetleri şekillendirmede daha aktif olduğunu gösteriyor.

2 – AB NE REAKSİYON VERDİ?

AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, çiftçilerin Brüksel’deki protestolarından sonra acil bir toplantı düzenleyerek Avrupa çiftçilerine takviye olacaklarını, işbirliği yaparak idari yükü azaltacaklarını ve kesimin yapısal zorluklarını ele alacaklarını belirtti.

Brüksel’de düzenlenen protestoların akabinde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise Avrupa’nın tarım bölümünün büyük bir krizle karşı karşıya olduğunu kabul etti. Amaçta olan besin devleri ile süpermarketlerin çiftçilere adil fiyatlar ödemesini sağlamak için AB’nin “köklü” bir tarım ıslahatı yapması gerektiğini vurguladı.

Fransa’nın yeni seçilen Başbakanı Gabriel Attal ise protestoların bitmesi halinde yaklaşık 100 milyon Euro’luk bir fonu çiftçilere vereceğini söylese de bunun çok yetersiz olduğu biliniyor. Bununla bir arada Attal hem çiftçi hem de tüm Fransızların hayat kalitesini düşüren bürokrasiyi azaltmak için ıslahat yapılması gerektiğini belirterek “Günlük hayatımızdaki prosedürler ve karmaşıklıklar nedeniyle her yıl 60 milyar Euro kaybettiğimiz iddia ediliyor” sözlerini kullandı.

AB ise etraf emisyonu konusunda çiftçiler için belirlenen uygulamaları gevşetebileceğini açıklayarak, 400 milyon Euro’luk bir paket ile desteklenmelerini öngördü. Bununla birlikte AB’nin 2021-2027 devrini kapsayan bütçesinin üçte biri, yani vergi mükelleflerinin ödediği 386,7 milyar Euro, çiftçilere ayrılsa da sübvansiyonlarda hektar başına ödeme yapılıyor ve bu nedenle AB tarım bütçesinin yaklaşık yüzde 80’i, en büyük ve en varlıklı şirket yahut ailelere gidiyor. Bu durum da çiftçi sayısını azaltıyor. Örneğin 1946’da Fransa’da nüfusunun yüzde 46’sı çiftçiyken, bugün bu oran yalnızca yüzde 2.

AB’nin Ortak Tarım Siyaseti (OTP), AB çiftçilerini korumak hedefiyle kurulmasına karşın, küçük çiftliklerin azalmasının temel nedenlerinden biri haline geldi. 2005 ile 2020 yılları ortasında AB’deki çiftçi sayısı neredeyse yüzde 40 oranında azaldı ve yaklaşık 5,3 milyon çiftçi işsiz kaldı.

AB Kurulu, çiftçilere AB tarım takviye ödemelerinin devam edeceğini, çevresel nedenlerle yerlerinin bir kısmını nadasa bırakma zorunluluğundan 2024 yılı için muaf tutulacaklarını fakat bu alanlarda çiftçilerin pestisit kullanmadan eser yetiştirmeleri gerekeceğini belirtti.

Almanya ve Fransa üzere Avrupa’nın en büyük iki tarım ülkesinde çiftçilerin protestolarının akabinde mazota yönelik sübvansiyonların ve vergi indirimlerinin sona erdirilmesi planının askıya alınması gündemde. Avrupa Komitesi protestolardan sonra kümes hayvanları, yumurta ve şeker için bir ithalat kısıtlaması ve Ukrayna’dan ziraî ithalata sınırlamayı önerse de çiftçiler kısıtlamanın kâfi olamayacağı görüşündeler.

3 – PROTESTOLAR BÜYÜR MÜ?

İklim değişikliği, çiftçiler üzerinde en çok tesir yapan faktörlerden biridir. Çiftçiler, su kıtlığı, toprak erozyonu ve çok hava olayları üzere zorluklarla gayret etmek zorundadır. Lakin tarım, yalnızca bir ekonomik kesim olmaktan öte ulusal yeterlilik ve sürdürülebilirlik maksatlarına katkı sağlayan bir bölümdür. Besin ve beslenme güvenliği, ekosistem sıhhati, etraf müdafaası ve su idaresi üzere bahisleri kapsayan bütüncül bir yaklaşımla hareket edilmelidir.

Hem Covid-19 salgını hem de Ukrayna-Rusya savaşı; jeopolitik durumların, besin güvenliği, tarımda sürdürülebilirlik ve direnç üzere stratejik mevzuların ulusal güvenlik problemlerine dönüşebileceğini gösterdi. Ukrayna savaşı, başta tahıl olmak üzere yem ve tarım için değerli olan güç tedarikini riske atabilecek bir potansiyeli ortaya koydu.

Protestolar haziranda yapılacak AP seçimlerinde daha fazla vaatlerde bulunan çok milliyetçi partilerin sıçrama yapmasına katkı sağlayabilir. Muhafazakar ve çok sağcı siyasetçiler çiftçilerin güvenliğini ve istikrarını tekrar tesis etme kelamı veriyorlar. Lakin, Ukrayna-Rusya savaşıyla birlikte ortaya çıkan jeopolitik gelişmeler ve artan güç fiyatları, Brüksel’deki lobilerin tesiri, artan bürokratik prosedürler ortadan kalkmadan protestolar son bulmayacak üzere gözüküyor.