Türk devletlerinin enerjisi ve Avrupa’nın ilgisi: Kazakistan

ASTANA (AA) – Petrol ve doğal gaz, kömür ve uranyum gibi enerji kaynaklarının büyük rezervlerine sahip Kazakistan, son iki yılda dünyadaki jeopolitik durumun istikrarsızlaşmasıyla Avrupa ülkelerinin özellikle petrol tedarikinde “güvencesine” ilgi duyduğu kilit ülke haline geldi.

AA’nın “Türk devletlerinin enerjisi ve Avrupa’nın ilgisi” başlıklı dosya haberinin ikinci bölümünde AA muhabiri, Kazakistan’ın petrol sektörü potansiyeli ve Avrupa ile enerji alanındaki işbirliklerini derledi.

Avrasya kıtasının kanıtlanmış en büyük ikinci petrol rezervine sahip Kazakistan, şu anda çıkardığı petrolün yaklaşık yüzde 70’ini Avrupa Birliği (AB) ülkelerine ihraç ediyor.

Bu bağlamda AB liderleri, enerji güvenliği alanında önemli ülkelerden Kazakistan ile işbirliğini genişletmek için çaba sarf ediyor. 2022’de Kazakistan’a ilk resmi ziyaretini gerçekleştiren AB Konseyi Başkanı Charles Michel, Orta Asya’daki önemli ticaret ortağı olarak nitelendirdiği Kazakistan ile ilişkileri derinleştirmek istediklerini söyledi.

Astana’ya ilk resmi ziyaretini 2023’te gerçekleştiren Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da Kazakistan ile enerji sektöründe işbirliğini geliştirmek istediklerini belirtti.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev de aynı yıl ülkesine resmi ziyaret gerçekleştiren Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ile görüşmesinde “Kazakistan, içinde bulunduğumuz zor jeopolitik ve jeoekonomik dönemde Alman ekonomisine gerekli enerji ve ham maddeleri sağlamaya hazır.” ifadesini kullandı.

Kazakistan, topraklarında bulunan 4,4 milyar ton petrol rezerviyle AB’nin “Genişletilmiş Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması” imzaladığı Orta Asya’daki tek ülke olmasıyla da dikkati çekiyor.

Rusya-Ukrayna Savaşı öncesi Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı bazı üretici ülkelerden oluşan OPEC+ grubu ülkeleri arasında Rusya ve Norveç’ten sonra Avrupa’ya enerji kaynağı tedarik eden en büyük üçüncü ülke olan Kazakistan, bu konumunu son iki yılda daha da pekiştirdi.

Kazakistan, Avrupa’ya sevk ettiği petrolün büyük kısmını Rusya sınırlarından geçen Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (CPC) üzerinden taşısa da AB’nin yaptırımları altında olmayan Kazak petrolü, Avrupa pazarı için Rus ham maddesi yerine önemli seçenek haline geldi.

Kazakistan, Almanya’ya geçen yıl 993 bin ton petrol sevk etti

AB’de Kazak petrolünün tüketicileri olarak Avusturya, Çekya, Fransa, Hollanda, İspanya, İtalya, Romanya ve Yunanistan ön plana çıkıyor. İtalya, Kazak petrolünün Avrupa’daki en büyük tedarikçisi konumunda. Kazakistan, İtalya’ya Ocak-Ağustos 2023 döneminde 9,2 milyar dolara 15,7 milyon ton petrol ihraç etti.

Kazakistan, geçen yıl Druzhba boru hattı üzerinden Almanya’ya petrol sevkiyatına başlayarak Avrupa pazarındaki konumunu güçlendirdi.

Almanya’nın doğusundaki Schwedt petrol rafinerisine 2023’te 993 bin ton petrol sevk eden Kazakistan ile Alman hükümetleri arasında sağlanan anlaşma çerçevesinde bu rakamın 2024’te 1,2 milyon tona çıkarılması planlanıyor.

Geçen yıl yaklaşık 90 milyon ton petrol üreterek 70,5 milyon tonunu yurt dışına gönderen Kazakistan, 2024’te 95,4 milyon ton petrol çıkarmayı hedefliyor.

Daha yeni iki büyük kaya petrolü yatağının keşfedildiği Kazakistan’a gelecekte de enerji sektöründe küresel yatırımcıların ilgisini çeken ülkelerden biri olmaya devam edeceği gözüyle bakılıyor.

Petrol taşımacılığında alternatif rotalar geliştiriliyor

Kazakistan’dan yurt dışına taşınan petrolün yüzde 80’inin pompalandığı CTC boru hattındaki sevkiyatın Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasıyla çeşitli nedenlerle zaman zaman sekteye uğraması Kazak hükümetini endişelendiriyor.

Bu nedenle Avrupa ülkelerine petrol sevkiyatında alternatif güzergahlar oluşturan Kazakistan, Hazar Denizi’nden komşusu Azerbaycan ile petrol taşımacılığına yönelik anlaşma imzalayarak geçen yıl Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattı üzerinden nakliyata başladı.

Cumhurbaşkanı Tokayev de BTC hattının yer aldığı Trans Hazar Uluslararası Ulaşım Güzergahı’nda (orta koridor) petrol taşıma hacmini yılda 20 milyon tona çıkarmayı planladıklarını duyurdu.

“Avrupa, petrolün istikrarlı şekilde sevk edilmesine ilişkin Kazakistan’ın güvencesini aldı”

Kazak Teknoloji ve İşletme Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi ve Ekonomi Uzmanı Saparbay Jubayev, dünyadaki enerji kaynaklarının yüzde 3,5’inin Kazakistan’da bulunduğunu belirtti.

Jubayev, son dönemde AB liderlerinin Kazakistan’a artan ilgisiyle ziyaretlerine işaret ederek, “Dünyada yaşanan jeopolitik olaylardan sonra Avrupa Birliği liderleri, enerji kaynaklarının, özellikle petrolün kendilerine istikrarlı bir şekilde sevk edilmesine ilişkin Kazakistan’ın güvencesini aldı.” dedi.

Jubayev, dünyanın en büyük petrol üretilen bölgelerindeki çatışma ve krizlerden endişe duyan Avrupa’nın bu alanda Kazakistan’ı “güvenli ortak” gördüğünü sözlerine ekledi.

“Ulagat” Ekonomik Araştırmalar Şirketi Müdürü Marat Kairlenov da Kazakistan’ın 60 ila 100 yıl kadar yetecek petrolünü yurt dışına nakledebilmesi için alternatif güzergahlar geliştirmesinin stratejik önem taşıdığını vurguladı.

Kairlenov, bu kapsamda son 20 yıldır ülke petrolünün küresel pazara erişimini sağlayan CPC boru hattına alternatif olarak Trans Hazar Uluslararası Taşıma Güzergahı’nın geliştirilmesi ve BTC boru hattının potansiyelinin yükseltilmesi gerektiğini belirtti.

Muhabir: Meiramgul Kussainova