Dunning Kruger Etkisi: Cahil Cesareti… Ortalamanın Altında Olup da Kendinin Muhteşem Olduğunu Sanmak!
Herkes zeki ve yetenekli görünmek ister. Daha doğrusu hiç kimse aptal gibi görünmek istemez ama bazen öyle insanlarla karşılaşırız ki zekâ seviyesi ve yetenekleri konusunda açıkça ortalamanın altında olmalarına rağmen kendilerini çok zeki, çok yetenekli bulur ve bunu gizlemeye de gerek görmezler. (Hatta bazıları bu bariz gerçeğin gizlenemeyeceğine inanır.)
Bunun bir de tam tersi var… Bir konuda gerçekten iyi olan ama yeteneğini ısrarla inkâr edenler! Peki bu neden oluyor? Başka bir deyişle neden bazen insanların kendi yetkinlikleri ile ilgili algıları gerçeklerden çok uzak oluyor? İnsanın kendisi ile ilgili algısının gerçekle çelişmesi az ya da çok olsun bu yanılgıya yol açan şey, bilişsel bir önyargıdır.
Dunning-Kruger Etkisi
Dunning-Kruger etkisi, insanın kendi zekâ düzeyi ve yetenekleri konusundaki değerlendirmesinin gerçekte olduğundan daha üstün bulunması sonucuna yol açan bilişsel bir önyargıdır. Bu etkiden muzdarip olan birey sergilediği performansın eksikliğini fark etme yeterliliğinden yoksundur.
Bu bilişsel önyargı; David Dunning ve Justin Kruger tarafından 2000 yılında kaleme alınan “Yetersizliğini farkında olmama: Öz değerlendirme yanılgısını tespit etmenin güçlükleri” başlıklı makalede tanımlanmıştır. Bu nedenle bu bilişsel önyargıya, Dunning-Kruger Etkisi adı verilmiştir
Örneğin arkadaşınızla yeni bir dil öğrenmeye karar verdiğinizi varsayın. Birkaç gün içinde sınırlı sayıda cümle kurabildiniz. Ancak bunu herkesin yapabileceğini farz ettiğiniz için bu gelişmeyi yetersiz bulabilirsiniz. Gruptaki arkadaşlarınızdan biri de aynı süre içerisinde birkaç kelime öğrense de cümle kurmada ve telaffuzda başarısız oldu. Bu arkadaşınız grupta en az öğrenen kişi olsa dahi, bilgi eksikliği kendi hatalarını fark etmesini engelleyebilir. Özellikle gruptaki diğer kişiler ile karşılaştırma yapma fırsatı yoksa bu durum göreceli olarak yeteneğini abartmasına yol açabilir.
Dunning-Kruger etkisi genellikle onu tecrübe edenler tarafından fark edilmez. Bu nedenle David Dunning ve Justin Kruger, bu etkiyi ilk defa tanımladıklarında makalelerinin başlığını bu durumu vurgulayacak şekilde seçmişlerdi: “Yetersizler ve Bunun Farkında Değiller”.
Ortalamanın Altında Olup Muhteşem Olduğunu Sanmak!
Dunning ve Kruger makalelerinde, bu bilişsel önyargıdan muzdarip insanların yeteneklerini ve zekâ düzeylerini abartma eğilimi gösterdiklerini öne sürmüşlerdir. Bu kişiler, performanslarının iyi olmadığını fark etseler de ne kadar kötü oldukları yani ortalamanın ne kadar altında olduklarını fark edemezler.
Bu etki, bundan muzdarip olan insanların çilesini ikiye katlar. Bunlar sadece yanlış seçimler yapmak ve yanlış sonuçlara varmakla kalmaz; beceriksizlik ve yeteneksizlik düzeylerini farkında olmamanın ortaya çıkardığı olumsuzluklarla da mücadele etmek zorunda kalırlar. Başka bir deyişle yetersizlikleri öylesine ileridir ki kendi yetersizliklerini fark edemeyecek kadar yetersizlerdir!
Kaynak: tubitak.gov.tr
