Bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran, Tarsus 1. Sulh Hukuk Mahkemesi, mahpus cezasına mahkum edilen yetişkinlere vasi atanmasını öngören kelam konusu unsurların, anayasaya alışılmamış olduğu gerekçesiyle iptal isteminde bulundu.
Başvuruda, bir yıl ve daha fazla mühlet mahpusla cezalandırılanların yardıma gereksinimi olmadığı durumlarda da kendilerine vasi atandığı, mahpus halinin sona ermesiyle bu durumun resen kalktığı lakin “hapis halinin sona ermesinden” sözünün belirsizliğe neden olduğu söz edildi.
Bundan ötürü kısıtlanan mahkumun mülkiyet hakkının etkilendiği, akıl sıhhati yerinde olmasına karşın tüzel süreçlerinin uzun sürdüğü belirtilerek, uygulamanın Anayasa’nın 35, 48 ve 49. unsurlarına alışılmamış olduğu ileri sürüldü.
Talebi karara bağlayan yüksek mahkeme, kelam konusu uygulamanın, mahallî mahkemenin gösterdiği anayasa hususlarına ters olduğu gerekçesiyle Türk Uygar Kanunu’nun 407 ve 471. hususlarının iptaline karar verdi.
MÜLKİYET VE ÖZEL HAYAT HAKKINI SINIRLIYOR
Oy birliğiyle alınan kararda, özel hayatın korunması ve diğerleri tarafından ihlal edilmesinin önüne geçmek için anayasal garanti sağlandığı hatırlatılarak, bireylerin yeniden yasa gereği mülkiyet edinme hakkına sahip olduğu belirtildi.
Kararda, yetişkin ve ayrıt etme gücüne sahip şahısların, 1 yıl yahut daha uzun mühlet mahpus cezasına mahkum edilmeleri halinde, mutlak suretle vesayet altına alınmalarının (vasi atanması), özel hayat ile mülkiyet hakkını sonlandırdığı tabir edildi.
Anayasa’nın 13. unsurunda “temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın sırf anayasanın ilgili hususlarında belirtilen sebeplere bağlı olarak ve lakin kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, anayasanın kelamına ve ruhuna, demokratik toplum nizamının ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük prensibine muhalif olamaz.” kararına işaret edilen kararda, özel hayata hürmet ve mülkiyet hakkına yönelik yasal düzenlemenin şeklen var olmasının kâfi olmayacağı, kuralların, keyfiliğe müsaade vermeyecek formda açık ve öngörülebilir nitelikte olmasının mecburî olduğuna işaret edildi.
VASİNİN İSTEĞİ OLMADIKÇA…
Mal varlığına ait birtakım tüzel süreçleri yapamayacağı için mahkuma kanun mucibince vasi atanması, kişiyi müdafaaya yönelik bir uygulama olduğu hatırlatılan kararda, lakin bu şahısların ayırt etme gücüne haiz ve rastgele bir vasi atanmaksızın kendi süreçlerini yürütebilecek durumda oldukları, münasebetiyle mahkumun, süreçlerini görebilecek durumda olup olmadığı değerlendirilmeksizin vasi atanmasının sınırlayıcı bir uygulamayı beraberinde getireceği aktarıldı.
Bu nedenle vasinin isteği olmadıkça mahkumun kendi süreçleriyle borç altına giremeyeceği, mal varlığına yönelik süreçlerde müsaade almadan hareket edemeyeceği, nişanlanma ve evlenme üzere süreçler için dahi öncelikle vasinin isteği aranacağı, böylelikle mahkumun özel hayatı ve mülkiyet hakkına büyük ölçüde sınırlama getirileceği vurgulanan kararda, şu değerlendirmeye yer verildi:
“Bu bağlamda kuralla mahkumun sahiden korunmasını gerektiren durumların bulunup bulunmadığının araştırılıp lakin bu türlü bir durumun varlığı halinde vesayet kararı verilmesi konusunda mahkemeye takdir hakkı tanınmamakta ya da gereksinimleri dikkate alınarak, mahkumun ergin ve ayırt etme gücünün bulunması nedeniyle vesayete nazaran kişinin ehliyetini daha az sınırlayan ve daha dar muhafaza sağlayan yasal danışmanlık ve kayyımlık atamasına imkan sağlanmamaktadır. Hasebiyle kuralın ulaşılmak istenen maksat bakımından sınırlamanın mecburî olmadığını, başka bir sözle tıpkı gayeye daha hafif bir sınırlama ile ulaşılmasının mümkün olduğunu göstermektedir. Bu nedenle kuralla mahkuma zarurî olarak vasi atanmasının mahkumun korunması hedefi bakımından gerekli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 13, 20 ve 35. hususlarına karşıttır, iptali gerekir.”
