Yalnızlık ve gerilim beyni küçültüyor

Bilimsel araştırmalar çağın hastalığı gerilim ile toplumsal izolasyonun yani yalnızlığın beyin sıhhati için de iki kıymetli tehdit olduğunu gösteriyor. Nöroloji Uzmanı ve Beyin Sıhhati Derneği (BEYİNDER) Lideri Prof. Dr. Derya Uludüz. 22 Temmuz Dünya Beyin Günü kapsamında gerilim ve yalnızlığın beyne tesirlerine şöyle dikkat çekti:

Sosyal izolasyon nelere yol açıyor?

Yıllar içinde pandemi sürecinin de tesiriyle yanlızlığın ve sosyalleşmemenin beyinde tesiri olarak unutkanlık, odaklanmada zahmet yakınmalarını daha sık görmeye başladık. Klinik çalışmalara nazaran toplumsallaşamayan insanlarda yüzde 20 oranında unutkanlık hastalığı görülebileceği bilakis memnun toplumsal bir hayat sürenlerde demans üzere unutkanlık tablolarından yüzde  31 koruyabileceği vurgulanıyor. Çok yeni bir çalışma bu bilgilerimizi güçlendirdi. Japonya’da 8 bin 896 kişi üzerinde yapılan çalışmada 65 yaş üstü şahıslarda yalnızlığın beyne tesirlerini anlamak için beyin MR görüntülemeleri incelendi. Düşük toplumsal temas ve yalnız insanların beyinlerinde bilhassa hipokampüs hafıza bölgelerinde bariz küçülme olduğu gösterildi. Böylelikle daha evvel klinik olarak gözlemlediğimiz bu sorun beyin görüntülemelerinde de ortaya koyulmuş oldu. Toplumsal izolasyon bilhassa 65 yaş üzeri şahıslar için önemli sorun oluşturuyor. Doğal bunun zıddını de düşünmek lazım; kendinizi mecbur hissettiğiniz için kesimi olduğunuz bir topluluk yalnızlık hissinizi hafifletmeyeceği üzere size kalabalıklar içinde daha büyük bir yalnızlık getirecektir. Özetle mecburen mutsuz kalabalıklarda olmaktansa, keyifli olduğunuz yalnızlıklarda kalmayı tercih edebilirsiniz ya da etrafınızı daha az sayıda lakin daha nitelikli bağlantılar kuracağınız küçük kalabalıklarla doldurabilirsiniz. Toplumsal kontağın sıhhatimiz üzerindeki tesirleri üzerine yapılan araştırmalarda, memnun ve güçlü toplumsal irtibatlar kurmanın; l Daha sağlıklı bir uzun ömür sürme bahtını yüzde  50 artırdığı l Bağışıklık sistemini güçlendirdiği  Hastalıkların güzelleşme suratını artırdığı görüldü.

Stres hangi sıkıntıları tetikliyor?

■ Yüz yüze temas beyinde, dopamin, oksitosin ve serotonin üzere bir dizi nörotransmiter kokteylini açığa çıkarır. Bunlar kendinizi inançta, huzurlu ve keyifli hissetmenizi sağlar; gerilim hormonu kortizol düzeyinizi düşürür; motivasyonu arttırır; ağrınızı dindirir, bir araştırma duygusal dokunuşların hastalarda fizikî ağrıyı dindirdiğini göstermiştir.

■ Yüksek gerilimle alakalı kortizol ve neden olduğu kronik iltihaplanma bir dizi hastalığın oluşmasına neden olur.  Gerilimin ve yalnızlığın bağışıklık üzerindeki tesirleri çok güçlüdür. Sarılmayla, yüzyüze konuşmayla artan dopamin, epinefrin ve oksitosin üzere hormonlar kortizolü düşürür, beynimizin potansiyel gerilim faktörlerine reaksiyon verme halini, bağışıklık karşılığını değiştirir ve hatta yeni beyin hücrelerinin büyümesini teşvik eder.

■ Gerilim hormonu kortizol, beynin hipokampüs olarak tabir edilen kısmındaki nöronları imha edip küçültebilir ve yenilerinin oluşumunu durdurabilir. Hipokampüs öğrenme, hafıza, duygusal regülasyon ve gerilimli bir olay sonrası gerilim yansısının durdurulması süreçleri için kritik ehemmiyete sahiptir. Birebir vakitte kronik gerilim de mediyal prefrontal korteksi küçültebilmektedir. Bu durum karar almayı, hafızanın çalışmasını ve dürtüsel davranışın denetim altına alınmasını olumsuz tesirler. Bu değişimler de bunama riskini artırır.

Sosyal olmak beyin yapısını nasıl etkiliyor?

Demans, günlük hayatın faaliyetlerini engelleyen bilişsel bozulma olarak tanımlanıyor. Bu bilişsel bozulma günlük ömür aktivitelerinde zorlanmaya yol açarken, lisan, algı, marifet, pratik, dikkat, muhakeme işlevlerini da zayıflatıyor. İnsanın tek başına olması, paylaşmaması, konuşmaması, toplumsal faaliyetlerde bulunmaması ve içe dönük yaşaması, hudut hücreleri ortasındaki bağlantısı bozuyor. Aksine arkadaş-partner edinme, toplumsal hayatın içinde olma ve paylaşma hastalık riskini azaltıyor. Konuşma, sohbet etme ve içe dönük hayattan kurtulma beyinde nöronlar ortasındaki ilişkiyi artırıyor.