Hicri takvime nazaran birinci ay olan Muharrem’in 10. günü aşure günüdür. Aşure yüzlerce yıldır paylaşmanın, dayanışmanın, birlikteliğin ve sevginin tabiri, bolluk ve rahmetin simgesi sayılıyor.
AŞURE GÜNÜ NE VAKİT?
Aşure günü her yıl hicri takvime nazaran belirlenirken, miladi takvime nazaran değişkenlik gösteriyor. Aşure günü 28 Temmuz 2023 Cuma günü idrak edilecek.
MUHARREM AYINDA ORUÇ TUTULUR MU?
“Muharrem” hürmet edilen manasındadır. Bu ay, Hz. Peygamber (s.a.s.) tarafından Allah’ın ayı diye nitelendirilmiştir (Müslim, Sıyâm, 202; Ebû Dâvûd, Savm 55; Tirmizî, Savm, 40). Bu niteleme Muharrem ayının faziletine, ilahî feyz ve rahmetinin bolluğuna işarettir.
Resûlullah (s.a.s.) bir hadisinde şöyle buyurmuştur: “Ramazan’dan sonra en faziletli oruç, Allah’ın ayı olan Muharrem’de tutulan oruçtur. Farz namazlardan sonra en faziletli namaz da gece namazıdır.” (Müslim, Sıyâm, 202-203; Ebû Dâvûd, Savm, 55; Tirmizî, Savm, 40)
Muharrem’in onuncu günü âşûrâ günüdür. Bu gün oruç tutmak da birtakım âlimlere nazaran sünnettir (Serahsî, el-Mebsût, III, 92). Çünkü Resûlullah (s.a.s.), âşûrâ gününde oruç tutmuş ve bunu müslümanlara tavsiye etmiştir (Buhârî, Savm, 69). Hz. Peygamber (s.a.s.) Medine’ye gelince, musevilerin âşûrâ gününde oruç tuttuklarını görmüş ve “Bu gün niye oruç tutuyorsunuz?” diye sormuştu. “Bu, iyi bir gündür. Allah, o günde Benî İsrâil’i düşmanlarından kurtardı. (Şükür olarak) Hz. Mûsâ o gün oruç tuttu.” dediklerinde Resûlullah da (s.a.s.) “Ben Mûsâ’ya sizden daha layığım (yakınım).” buyurup o gün oruç tuttu ve müslümanlara da tutmalarını tavsiye etti (Buhârî, Savm, 69; Müslim, Sıyâm, 127-128). Hz. Peygamberin (s.a.s.) bu günde oruç tutulmasını teşvik eden diğer hadisleri de vardır. Bir hadiste, “Âşûrâ günü orucunun evvelki yılın günahlarına keffâret olacağını zannederim.” (Tirmizî, Savm, 48) buyurmuştur. Öbür bir hadiste de âşûrâ orucuna işaret ederek “Ramazan orucundan sonra en fazîletli oruç Allah’ın ayı olan Muharrem ayında tutulan oruçtur.” (Tirmizî, Savm, 40) buyurmuştur.
Hz. Peygamberin (s.a.s.) musevilere muhalefet için sonraki sene âşûrâ orucunu Muharrem’in dokuzuncu günü de tutacağını söylemesi (Ebû Dâvûd, Savm, 66); bu orucun Muharrem ayının dokuzuncu ve onuncu yahut onuncu ve on birinci günlerinde tutulmasının daha yanlışsız olacağına işaret etmektedir (Bkz. Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, IV, 52; Abdürrezzâk, el-Musannef, IV, 287).
Şu da bilinmelidir ki, Ramazan orucu farz kılınınca Hz. Peygamber (s.a.s.), isteyenlerin âşûrâ orucu tutup isteyenlerin tutmayabileceğini belirtmiştir (Buhârî, Savm, 69; Müslim, Sıyâm, 113-126).
AŞURE ORUCU İÇİN NASIL NİYET EDİLİR?
Bu oruçlar için, “yarınki orucu tutmaya” formunda mutlak niyet kafidir. Bununla birlikte geceden niyet edilmesi ve “yarınki aşure orucuna” formunda orucun belirlenmesi daha faziletlidir. (Mevsılî, el-İhtiyâr, I, 397, 400).
Kaza, keffaret ve bir vakte bağlı olmaksızın adanan oruçlar için gün batımından itibaren en geç imsak vaktine kadar niyet edilmiş olmalıdır. Bu cins oruçlara niyet edilirken, “falanca kaza, keffaret yahut adak orucuna” formunda belirtilmesi gerekir.
MUHARREM AYININ MANASI NEDİR?
Muharrem Hicri takvime nazaran yılın birinci ayıdır. Muharrem Arapça bir söz olup, söz kökü prestijiyle “haram”dan türemiştir. Sözcük karşılığı, haram olan, yasaklanan manasındadır. Araplar, İslamiyet öncesi periyotta (Cahiliye döneminde) dahi, kabile yaşantısının bencilliklerinden kaçınarak, Arabi birinci ay olan “muharrem” ayında birbirlerine savaş açmak üzere “yasaklanan” fiillerden kaçınır ve uzaklaşırlarmış.Muharrem Matemi’nin emeli: Bu türlü acıların bir daha yaşanmaması için gerekli olan insanlık pahalarını ve Alevî öğretisini özümsemektir. Matem mühletince bıçağa ve kesici aletlere el sürülmez, kurban kesilmez ve et yenmez. Matem boyunca hiçbir canlıya eziyet edilmez.
Kimsenin kalbini kırmamak, lisanı ile kimseyi incitmemek, kimse hakkında dedikodu yapmamak Mâtem Orucu’nun temel prensibidir. Sıhhati yerinde olanlar oruç meblağlar. Matemden hedef, kendine eziyet yapmak değil, kötülük ve katliamların bir daha olmaması ismine anmak ve unutmamaktır. Kerbelâ katliamında hasta olması nedeniyle İmam Zeynel Abidin’in kurtulması ve Ali’nin soyunun devam etmesi nedeniyle de Allah’a şükredilir. Bu nedenle Muharrem mâtemi, aşûre geleneği ile biter. 12 gün orucun akabinde Aşûre Günü yapılır. 12 değişik materyalden oluşan aşûre yenilir ve dağıtılır.
AŞURE GÜNÜNÜN KIYMETİ VE ANLAMI
İbni Abbas’ın şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Hz. Peygamber Medine’ye geldiğinde, Musevilerin Aşure günü oruç tuttuklarını gördü. “Bu nedir?” diye sordu. “Bu iyi bir gündür. Bu, Allah’ın İsrail oğullarını düşmanlarından kurtardığı, bu sebeple de Musa’nın oruç tuttuğu gündür” dediler.
Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.s.), “Ben Musa’ya sizden daha lâyığım.” buyurdu ve hem kendisi bu günde oruç tuttu, hem de diğerlerine oruç tutmalarını emretti.” (Buhârî,Savm, 69; II, 251; Müslim, Savm, 127; I, 795)
“Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden evvelkilere olduğu üzere size de farz kılındı.” (Bakara, 183) âyeti inince, Aşûre orucu isteğe bağlı hâle geldi.
– Hüseyin bin Ali ve beraberindeki 72 kişi hicri 61′de Muharrem’in onuncu gününde (10 Ekim, 680) Kerbelâ’da Yezid’in ordusunca katledilmiştir,
– Hz. Âdem’in işlediği günâhtan sonra tövbesinin kabul edilmesi,
– Hz. İdris’in canlı olarak göğe yükseltilmesi,
– Hz. Nuh’un gemisinin tufandan kurtulması,
– Hz. İbrahim’in ateşte yanmaması,
– Hz. Yakup’un oğlu Yusuf’a kavuşması,
– Hz. Eyyub’un hastalıklarının uygunlaşması,
– Hz. Musa’nın Kızıldeniz’den geçip İsrailoğulları’nı firavun’dan kurtarması,
– Hz. Yunus’un balığın karnından çıkması,
– Hz. İsa’nın doğumu ve vefattan kurtarılıp göğe yükseltilmesi.
