ABD ve Çin ortasındaki ‘çip savaşı’ tırmanıyor

Ülkelerin ekonomik güçleri, güvenliği ve rekabet alanları için epeyce değerli bir yere sahip olan çip teknolojilerindeki gelişmeler yakından izlenmeye devam edilirken ABD ve Çin ortasındaki tansiyon artarak devam ediyor.

Çin yarı iletken teknolojisinde ve çip üretiminde ana oyuncu olmayı hedeflerken ABD ise teknolojik üstünlüğünü muhafazayı ve Çin’in ekonomik ve teknolojik gelişimini engelleyerek çip savaşında öncü olmayı hedefliyor.

2021 yılında 555 milyar dolarlık bir hacme ulaşan çip ve yarı iletkenler dalında pazarın 2030’lara yanlışsız trilyon doları aşması bekleniyor. Bu sebeple çip savaşları, memleketler arası ticaret, teknoloji transferi ve global rekabet açısından kritik değere sahipken ülkelerin ekonomik büyüme, istihdam ve güvenlikleri açısından da stratejik bir kıymete sahip.

Uzun yıllardır yarı iletken sanayi üzerine ağırlaşan Çin, 2025 yılında ise “Made in China 2025” planı ile 10 teknoloji yüklü stratejik dalda ana rol olmayı hedefliyor.

Söz konusu programa nazaran Pekin idaresi; havacılık, uzay ve bilişim teknolojilerinin malzeme ve değerli kesimlerinin üretiminde 2020’ye kadar yüzde 40, 2025’e kadar yüzde 70 oranında kendine kâfi hale gelmeyi gaye edindi.

ABD ve Çin ortasındaki çip savaşı ise 2018 yılından itibaren daha bariz hale gelmeye başladı. 2018 yılında eski ABD Lideri Donald Trump’ın Çin’e karşı başlattığı ticaret savaşı ile çip sanayisi ve yarı iletken teknolojilerde iki ülke ortasındaki rekabet daha da arttı.

ABD ÇİN’E KISITLAMALAR GETİRDİ

ABD, 2019 yılında Çin’in teknoloji devi Huawei’yi maksat alarak kısıtlamalar getirdi. Huawei’nin ulusal güvenlik riski oluşturduğunu söyleyen ABD idaresi, şirkete yaptırımlar uyguladı.

2022 Ağustos’unda kabul edilen ve Çin’e yönelik kapsamlı yaptırımlar içeren “Çip ve Bilim Yasası” ile ABD, bütün dünyadaki yarı iletken kesimini iktisat stratejisine bağlamayı hedefledi. ABD’nin maddesine ahenk sağlayacağını açıklayan Tayvanlı şirketler ABD’nin ihracat denetimlerine uyacaklarını söylediler.

Tayvan önderi Tsai Ing-wen yaptığı açıklamada, çiplerden bahsederken ‘demokrasi çipi’ diyerek Çin tehdidinin öteki demokrasileri bir ortaya getireceğini belirtmişti. Tayvan’ı kendi toprağı olarak gören Çin ise bu durumu reaksiyonla karşılamıştı.

Tayvan, mikroçiplerin 3’te 2’sinden fazlasını üretirken, Tayvan şirketi TSMC (Tayvan Yarı İletken İmalat Şirketi) de global üretimdeki yüzde 56’lık hisseyle “dünyanın en büyük üreticisi” pozisyonunda yer alıyor.

KISITLAMALAR DTÖ’YE TAŞINDI

ABD’nin ihracat denetimleri ve sektöral kısıtlamaları nedeniyle Çin’in çip ithalatı ve ihracatı ünite bazında azalırken çip fiyatlarının artması nedeniyle mali paha bakımından arttı.

Çin, ABD’nin başlattığı çip ihracatını sınırlama tedbirleri hakkında 2022’nin sonlarında Dünya Ticaret Örgütü’nde (DTÖ) uyuşmazlık süreci başlattı.

Çin Ticaret Bakanlığı bahse ait yaptığı açıklamada, “Endişelerimizi gündeme getirmek ve haklı çıkarlarımızı savunmak üzere DTÖ çerçevesinde gerekli yasal adımlar atılmıştır” derken ABD’nin uyguladığı kısıtlamaların ‘küresel sanayi tedarik zincirlerinin istikrarını tehdit ettiği’ de belirtilmişti.

ABD VE ÇİN’İN SAVAŞI AVRUPA’YA SIÇRADI

ABD, 2022 Ekim ayında Çin’e teknoloji ihracatı konusunda kısıtlamalar getirdi. ABD ambargonun genişletilmesi için Japonya ve Avrupalı ülkelerle muahedeye vardı. Hollanda ve Japonya Çin’e çip üretim ekipmanı satışını kısıtladı.

ABD ve Çin ortasında yaşanan ‘çip savaşı’nın Avrupa’ya sıçramasının akabinde Avrupa’da iki muahede iptal oldu. Bunlardan birincisi Dortmund merkezli Elmos’un çip fabrikasının Çin’e satışının iptali oldu. Bakanlık, çip fabrikasının Çin tarafından satın alınmasının Almanya’da kamu tertibini ve güvenliğini tehlikeye atabileceğini tabir etti.

Çinli Wingtech’in sahip olduğu Hollanda merkezli Nexperia’ya ise hükümet tarafından fabrikanın denetimini ele geçirdikten bir yıl sonra İngiltere merkezli Newport Wafer Fab’daki payının en az yüzde 86’sını satması söylendi.

ÇİN’E RAĞMEN GÜNEY KORE İLE YAKINLAŞMA

Uzun müddettir tırmanan çip savaşı ve Çin’e uygulanan yaptırımlar karşısında Çin bu hafta başında savaşı tetikleyecek bir karar aldı. Çin, ABD’nin en büyük bellek firması olan Micron’un Çin’in lokal bölümlerine bellek çipi satmasına yasak getirdi.

Çin ve ABD ortasında uzun müddettir devam eden tansiyonu artıran bu kararın akabinde karardan yararlanabilecek şirketlerin payları yükselirken Çin’in siber güvenlik düzenleme kurumu karar yönelik açıklamalarda bulundu.

Kurum tarafından yapılan açıklamada, ABD’nin en büyük bellek çipi üreticisi olan Micron’un ağ güvenliği incelemesinden geçemediği belirtildi. Kararın sonucunda şirketten satın alım yapan en önemli altyapı operatörlerine mani getireceği açıklandı.

Financial Times’ta pürüz kararı alınmadan evvel yayımlanan bir haberde Çin’in Micron’a mahzur uygulamasına rağmen;  ABD, Güney Koreli rakipleri Samsung ve SK Hynix’in onun yerini almamasını talep ettiği belirtilmişti.

Güney Kore Maliye Baka­nı Choo Kyung-ho ise mayıs ayının başında, ABD ziyaretinin akabinde yaptığı açıklamada çip en­düstrisinde ABD ile daha güçlü it­tifak kurmak maksadıyla daha faz­la çalışacaklarını söylemişti.

NVİADA’NIN CEOSU UYARDI: MUAZZAM HASAR RİSKİ

Dünyanın en kıymetli yarı iletken şirketi olan Nvidia’nın CEO’su, ABD teknoloji sanayisinin Washington ile Pekin ortasında artan çip savaşı nedeniyle “muazzam hasar” riski altında olduğu konusunda uyardı.

Çinli yetkililerin ABD’li Micron’u yasaklamasından birkaç gün evvel açıklama yapan Nvidia’nın CEO’su Jensen Huang, “Çin pazarından yoksun kalırsak, bunun için diğer bir ihtimalimiz yok. Diğer Çin yok, yalnızca bir Çin var” dedi.

Huang, İngiliz Financial Times gazetesine yaptığı açıklamada, Washington ile Pekin ortasında artan çip tansiyonundan ötürü ABD teknoloji sanayisinin “muazzam hasar” riski altında olduğunu söyledi.