ABD’li ekonomistten Türkiye’ye ‘ödemeler istikrarı krizi’ uyarısı

Dış siyaset ve memleketler arası ilgiler konusunda uzmanlaşmış ABD merkezli bir fikir kuruluşu olan Dış Alakalar Kurulu (CFR), blog sitesinde bir Türkiye tahlili kaleme alındı.

Eski bir hazine yetkilisi olan Brad W. Setser, ‘Türkiye’nin Artan Bilanço Riskleri’ başlıklı yazısında Türkiye ekonomisindeki riskleri kıymetlendirdi.

Setser, Türkiye’nin resmi kamu borcunun çok fazla olmadığını lakin Merkez Bankası’nın büyük bir döviz yükümlülüğü bulunduğunu belirterek finansmandaki problemlere bağlı olarak bunun bir ödemeler istikrarı krizine yol açabileceğini belirtti.

Yazıda “Türkiye’nin mali durumu seçimlerden evvel ekonomiyi canlandırma ve TL’de büyük düşüşten kaçınma eforları nedeniyle kırılma noktasına geldi. Seçim sonrası ortodoksiye dönüş, son üç ayda harcanan rezervleri sihirli bir halde yine üretemez” sözleri yer aldı.

TÜRKİYE REZERVLERİNİ TÜKETMENİN EŞİĞİNDE

Makalede öne çıkan noktalar şöyle oldu:

* Türkiye’nin kullanılabilir döviz rezervlerini hakikaten tüketmenin eşiğinde ve ülke temerrüde düşmekle siyaset değişikliği yoluyla IMF programının acı reçetesini uygulamak ortasında bir seçim yapmakla karşı karşıya.

* Türkiye’nin içerisinde bulunduğu sorun klasik bir ödeme krizinden farklı. Türkiye’nin çok büyük bir resmi kamu borcu yok. Lakin Merkez Bankası, bankalardan ve öteki hükümetlerden büyük ölçüde döviz borçlandı. Sonra aldığı dövizi lirayı savunmak için harcadı. Bunun sonucu birtakım taraflardan standart bir finansal krizden daha makus olabilir.

* Ayrıyeten Türkiye’nin kamu maliyesi de göründüğü kadar yeterli değil. Zira bankalar seçim öncesi Kur Muhafazalı Mevduat’a bel bağladı ve bunun hükümete maliyeti 125 milyar dolar oldu.

* Türkiye’nin finansal kriz riski, dış finansman muhtaçlığıyla başlıyor. Artan kredi ölçüsü ithalatı artırdı ve Türkiye’nin nispeten güçlü ihracat performansını bastırdı. 2021’de 20 milyar doların epeyce altına düşen cari açık, 2023’te 60 milyar dolara yaklaşma yolunda. Ticaret datalarında açığın kendi kendine kapanacağına dair bir işaret yok. İthalat büyümesi hâlâ ihracat büyümesini geride bırakıyor.

DIŞ FİNANSMAN SORUNU VAR

* Tarifi gereği dış açık, yurt dışından borç alma kabiliyetini yahut açığı kapatmak için mevcut varlıklarınızı satmaya istekli olmayı gerektirir. Bu da Türkiye’nin ikinci sorunu: Ülke dış finansmanı çekemiyor.

* Yabancı yatırımcılar, faizler yapay olarak düşük tutulurken paha kaybı riski taşıyan lira varlıklarını tutmak istemiyor. Sonuç olarak Türkiye bir dizi zayıf gelişmekte olan piyasanın son vakitlerde karşı karşıya kaldığı klasik bir problemle karşılaştı: Mevcut piyasa finansmanını aşan bir dış açık…

* Bu da bizi direkt Türkiye’nin ikinci problemine getiriyor. Rezervler tükeniyor. 2023 dış açığı, 2022 açığından farklı olarak, büyük ölçüde Türkiye’nin rezervlerinin satılmasıyla finanse edildi.

* Türkiye’nin şu anda 50 milyar doların biraz altında döviz rezervine ve 50 milyar dolarlık altına sahip olduğunu biliniyor. Lakin Türkiye’nin döviz cinsinden 48 milyar dolarının tamamı nitekim kullanılabilir durumda değil. Bu rezervin 19 milyar dolara yakını Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri ile takas mutabakatlarından geliyor. Türkiye’nin fiili döviz rezervleri bu nedenle şu anda 30 milyar dolara yakın.

* Bu, yılın başlarında para ünitesini sabit tutmak için piyasaya ayda 5 milyar doların üzerinde satış yapan ve 60 milyar dolarlık cari açık veren bir iktisat için çok fazla bir rezerv değil.

TÜRKİYE REZERVLERİNİ TÜKETEBİLİR

* Önümüzdeki birkaç haftadaki rezerv satışlarının suratına ve Körfez ülkelerinden gelen son finansman akışının boyutuna bağlı olarak, Türkiye bu yaz kullanılabilir rezervlerini tüketebilir.

* Erdoğan, hiç elbet Türkiye’nin finansman açığını kapatmak için komşularıyla yeni mutabakatlar planlıyor. Erdoğan neredeyse herkesten fon almayı başardı. Birbirinden hoşlanmayan ülkeler bile Türkiye’nin rakiplerine kaymaması için Erdoğan’a para verdi. Örneğin Katarlılar ve Suudiler ortasında çok yakın bir alaka yok. Lakin her ikisi de Erdoğan’a fon sağladı.

* Fakat bir noktada, Erdoğan’ın alışılmışın dışında siyaset bileşimine borç vermenin finansal riskleri, Erdoğan’ı finanse etmemenin jeostratejik maliyetlerine ağır basmak zorunda.

IMF UFUKTA GÖRÜNDÜ

* Türkiye’nin jeopolitik finansmanının büyük kısmını alan Merkez Bankası’nın şu anda yaklaşık 50 milyar dolarlık dış borcu var. Merkez Bankası’nın dış borcu aslında iç borcundan çok daha küçük. Merkez bankasının yurt içinden ödünç aldığı toplam döviz ölçüsü yaklaşık 130 milyar dolar. Merkez Bankası’nın toplam dolar ve Euro yükümlülükleri ise yaklaşık 150 milyar dolar.

* Türkiye’nin düşük kamu borcu düzeyleri, likit döviz rezervlerindeki eksikliğini telafi etmeyecektir. Ancak Erdoğan’ın IMF’ye gitme gereksinimini kabul etmesi, Türkiye’nin döviz likidite problemleriyle başa çıkmasına yardımcı olacaktır.