Kafalarda soru işaretleri kalmaması için Viyana Merkezli Uluslararası Basın Ensitüsü’nün (IPI) Başkan Yardımcısı Emre Kızılkaya’nın Google’ın Türkiye’deki faaliyetlerinin perde arkasını aralayan raporunu yayınlıyoruz…
Emre Kızılkaya, Google algoritması ile Türkiye’de muhalif ve bağımsız medyanın haberlerinin yayılmasının nasıl engellendiğini kanıtları ile anlatıyor.
Peki, ziyaretçi trafiği her geçen ay büyüyen ve Türk okurunun önde gelen bağımsız haber alma kaynaklarından birine dönüşen halktv.com.tr’nin ve Türk Televizyon Dünyasının yıldızı parlayan kanalı Halk TV’nin önü nasıl kesilmek isteniliyor?
İşte o rapor…
Uluslararası Basın Ensitüsü’nün (IPI) Başkan Yardımcısı Emre Kızılkaya aktarıyor:
“Google’ın Türkiye’de haber konulu arama sonuçlarıyla ilgili uygulamalarında üç temel sorun var. Birincisi, Google dünyadaki kural ve standartlarını Türkiye’de çiğniyor. Tık avcılığı yapanları, okuru yanıltanları, SEO tuzağı kuranları ısrarla ödüllendiriyor. Oysa örneğin İngilizce aramalarda bu tür içerikleri yayınlayanlara ağır cezalar uyguluyorlar.
İkincisi; siyasi propaganda, nefret söylemi ve dezenformasyon içeriklerine yaptırım uygulamak bir yana Google Türkiye’de bunlara omuz vermeyi sürdürüyor, hatta bunları üretenleri “iş ortağı” diye niteliyor. IPI olarak daha önce örneklerini yayımlamıştık. Ardından ABD’nin en saygın araştırmacı gazetecilik kurumlarından ProPublica, Google’ın dezenformasyondan nasıl para kazandığını ve dünyada en vahim durumun Türkiye’de olduğunu verilerle ortaya koydu.
TRAFİĞİN YARISINI 14 YAYINCIYA BÖLÜŞTÜRÜYOR
Üçüncüsü, Google’ın haber konulu arama sonuçları, Türkiye’de medyanın çeşitliliğini sergilemekten çok uzak. Google dünyaya kıyasla bizim ülkemizde çok daha az sayıda haber sitesini öneriyor. Üstelik bu sayı artık iyice düştü. Daha da çarpıcı olan, Google’ın haberlerle ilişkili önerilerinin yaklaşık yarısında trafiğin, sadece 14 adet yayıncı arasında bölüşülmesi.
Özetle, Google’ın haber konulu aramalarla ilgili politikaları, Türkiye’de medya ekosistemini birçok boyutta tahrip ediyor. Kaliteli, bağımsız ve özgün gazeteciliğin neredeyse görünmez kılınması, demokrasi boyutunda ciddi bir tehdit. Ekonomi boyutunda da Google, 3-4 büyük medya grubuyla beraber hareket ederek piyasa bozucu ve rekabeti zedeleyici bir faaliyette bulunduğu şüphesini körüklüyor.
ALGORİTMA MI BÖYLE İSTİYOR?
“Algoritma böyle istiyor” gibi bir savunmanın geçerliliği yok. Son olarak, algoritmaları insanların tasarladığını unutmamak gerekiyor.
Bir diğer geçersiz argüman, “Google’ın önermediği siteler iyi SEO yapamıyor” veya “Diğerleri kadar ilgi çekemiyorlar” şeklinde…
Bu iki savunma da geçersiz çünkü Google’ın daha az önerdiği çok sayıda haber sitesinin, daha fazla öne çıkardıklarına kıyasla daha güçlü SEO altyapısına ve kullanıcı ilgisine mazhar olduğunu veriler gösteriyor.
Örneğin Google’ın kendi verilerine göre Halk TV’yi arayan kullanıcı sayısı, Akşam’ı arayanların yaklaşık 2 katı. Buna karşın Google, arama motorunda, Türkiye’nin en çok izlenen televizyonlarından biri olan Halk TV’nin haberlerini, tirajı kendinden menkul Akşam’ın haberleri seviyesinde öne çıkarıyor.
Google Trends verilerine göre Halk TV’yi arayanların sayısı CNN Türk’ten yüzde 300 daha fazla olmasına rağmen, bunu bilen Google yine de haberle ilgili aramalarda CNN Türk’ü, Halk TV’ye kıyasla yüzde 52 daha fazla öne çıkarıyor.
Journo Haber Gözcüsü verilerine göre Google, Hürriyet ve Sabah gibi siteleri haberlerle ilgili aramalarda her gün 100’den, bazen 200’den fazla kez öneriyor.
Buna karşılık 1 Mayıs – 28 Mayıs arasında halktv.com.tr’yi günde ortalama 48 kez öneren Google’da bu sayı 29 Mayıs – 28 Ağustos döneminde ise günde ortalama 36’ya düştü ve düşmeye devam ediyor.
BU ÇALIŞMA NASIL YAPILDI?
Haber Gözcüsü, Google’ın şu uygulamalarını sürekli tarayarak verileri kaydediyor ve herkese açık olarak yayımlıyor:
“Son dakika” ve “haberler” aramaları:
“Son dakika” ve “haberler” anahtar kelimeleriyle Google’da yapılan aramalarda hangi haber sitelerinin önerildiği, web kazıma yöntemiyle her saat başı kaydediliyor. Her gün 1 milyonu aşkın kullanıcı bu aramaları yapıyor.
Google’da o gün trend olan aramaları:
Son 24 saatte en hızlı çıkışı yaptığı için “Google Trends” listesine giren 10 anahtar kelime de aynı yöntemle izleniyor. Bazı günlerde trend olan anahtar kelimelerin aranma sayısı milyonları buluyor. Örneğin 25 Temmuz’da Adana Kozan merkezli deprem nedeniyle “deprem” araması kısa sürede 1 milyonu aşmıştı.
Google Haberler uygulaması:
Google bu uygulamada arama motorundan farklı bir algoritma kullanıyor. Journo botları, Google Haberler ana sayfasını da her saat başı ziyaret edip hangi haberlerin ve medya kuruluşlarının burada ön plana çıkarıldığını veritabanına işliyor.
