Anksiyete nedir, belirtileri neler? Anksiyete neden olur?

Anksiyete, günümüzde birçok insanın karşılaştığı bir sorun haline geldi. Daima tasa, endişe ve gerginlik hissi, anksiyete bozukluğunun belirtileri ortasında yer alıyor. Anksiyetenin nedeni tam olarak anlaşılamamış olsa da genetik yatkınlık, gerilimli ömür olayları, çevresel faktörler ve kişilik özellikleri üzere çeşitli faktörlerin rol oynadığı düşünülüyor.

ANSİYETE NEDİR?

Anksiyete, olağan bir reaksiyon olmasına karşın çok ve daima bir kaygı, dehşet yahut gerginlik durumunu tabir eder. Anksiyete, kişinin günlük ömrünü etkileyen ve badire yaratan bir durumdur. Ekseriyetle belgisiz bir tehdit yahut gelecek telaşıyla ilişkilendirilir.

Anksiyete bozukluğu, anksiyetenin ağır ve daima olduğu bir durumdur. Bu bozukluk, farklı çeşitlerde ortaya çıkabilir. Örneğin, yaygın anksiyete bozukluğu, daima telaş ve gerginlik hissi ile karakterizedir. Panik bozukluk, ansızın ortaya çıkan şiddetli panik ataklarını içerir. Obsesif-kompulsif bozukluk, tekrarlayan fikirler ve zorlayıcı davranışlarla karakterizedir. Toplumsal anksiyete bozukluğu, toplumsal durumlar yahut performanslarla ilgili çok derde ve utanç hissine neden olur.

Anksiyetenin belirtileri fizikî, duygusal ve davranışsal olabilir. Fizikî belirtiler ortasında kalp çarpıntısı, nefes darlığı, terleme, kas gerginliği, mide rahatsızlığı ve uyku meseleleri bulunabilir. Duygusal belirtiler ortasında tasa, endişe, huzursuzluk ve irritabilite yer alırken, davranışsal belirtiler ortasında kaçınma, obsesyonlara bağlı takıntılı davranışlar yahut panik ataklarına bağlı kaçma yansıları görülebilir.

Anksiyete bozukluğu teşhisi bir sıhhat uzmanı tarafından konulmalıdır. Tedavi seçenekleri ortasında terapi (psikoterapi), ilaç tedavisi yahut her ikisinin kombinasyonu bulunabilir. Ferdi terapi, küme terapisi yahut bilişsel-davranışçı terapi üzere farklı terapi yaklaşımları kullanılabilir. İlaç tedavisi ise antidepresanlar, anksiyolitikler yahut beta blokerler üzere ilaçları içerebilir.

Anksiyete bozukluğu olan bireyler için takviye sağlamak ve uygun tedavi seçeneklerini araştırmak değerlidir. Ayrıyeten, ömür biçimi değişiklikleri, gerilim idaresi teknikleri, nizamlı idman, âlâ bir uyku tertibi ve sağlıklı bir beslenme üzere tedbirler de anksiyetenin yönetilmesine yardımcı olabilir.

ANSİYETE BELİRTİLERİ NELER?

Anksiyete belirtileri, bireyden bireye farklılık gösterebilir ve anksiyete bozukluğunun cinsine bağlı olarak değişebilir. Lakin genel olarak, anksiyete belirtileri şunları içerebilir:

– Fizikî belirtiler:

Kalp çarpıntısı yahut süratli nabız
Nefes darlığı yahut hava açlığı hissi
Terleme
Titreme yahut sarsılma
Kas gerginliği yahut kas ağrıları
Baş ağrısı
Baş dönmesi yahut sersemlik hissi
Mide bulantısı yahut sindirim sorunları
İshal yahut sık idrara çıkma isteği
Yorgunluk yahut güç eksikliği

– Duygusal belirtiler:

Sürekli tasa yahut korku hissi
İçsel huzursuzluk yahut gerginlik
Korku yahut panik hissi
İrritabilite yahut sinirlilik
Yoğun endişe yahut kaçınma hissi
Konsantre olmada güçlük
Uykusuzluk yahut uyku sorunları

– Davranışsal belirtiler:

Kaçınma davranışları (sosyal etkileşimlerden kaçınma, korkulan durumları önlemek için efor gösterme)
Takıntılı fikirler yahut obsesyonlar
Zorlayıcı davranışlar yahut kompülsiyonlar (tekrarlayan hareketler, düzenleme isteği)
Panik ataklar (yoğun kaygı ve fizikî belirtilerin ani ve beklenmedik bir biçimde ortaya çıkması)

ANSİYETE NEDEN OLUR?

Anksiyete bozukluğunun kesin nedeni şimdi tam olarak anlaşılamamıştır. Fakat birçok faktör anksiyete bozukluğunun gelişimine katkıda bulunabilir. Bunlar ortasında şunlar yer alır:

Genetik faktörler: Aile geçmişi, anksiyete bozukluğu geliştirme riskini artırabilir. Makul genlerin anksiyete bozukluğunun ortaya çıkmasında tesirli olduğu düşünülmektedir.

Beyin kimyası dengesi: Beyindeki kimyasal hususlar (nörotransmitterler) anksiyete düzenlemesinde kıymetli rol oynar. Serotonin, noradrenalin ve gamma-aminobütirik asit (GABA) üzere nörotransmitterlerin dengesizliği anksiyete bozukluklarının gelişimine katkıda bulunabilir.

Stres: Ağır ve daima gerilimli durumlar, travmalar yahut kuvvetli hayat olayları anksiyete bozukluğunu tetikleyebilir yahut var olan anksiyeteyi kötüleştirebilir.

Kişilik yapısı: Kimi kişilik özellikleri, örneğin çok mükemmeliyetçilik, düşük özgüven yahut çok hassaslık üzere özellikler anksiyete bozukluğunun ortaya çıkmasında rol oynayabilir.

Çevresel faktörler: Çocuklukta yaşanan travmalar, istismar, ihmal yahut aile içi gerilim üzere çevresel faktörler anksiyete bozukluğunun gelişimine katkıda bulunabilir.

Zorlayıcı hayat olayları: Büyük değişiklikler, kayıplar, iş yahut ilgi sorunları üzere gerilimli hayat olayları anksiyeteyi tetikleyebilir.

ANSİYETE BOZUKLUKLARININ TİPLERİ NELER?

Anksiyete bozuklukları, farklı semptomlar ve özellikler gösteren çeşitli tiplerde olabilir. İşte yaygın anksiyete bozukluklarından kimileri:

Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB): Daima kaygı, gerginlik ve korku hissiyle karakterizedir. Ekseriyetle makul bir neden olmaksızın ortaya çıkar ve günlük hayatı etkileyebilir.

Panik Bozukluk: Panik ataklarının tekrarlayan, beklenmedik ve ağır olarak yaşandığı bir durumdur. Panik ataklar, ani bir dehşet ve rahatsızlık hissiyle birlikte kalp çarpıntısı, nefes darlığı, terleme, titreme, göğüs ağrısı üzere ağır fizikî belirtilerle karakterizedir.

Sosyal Anksiyete Bozukluğu: Toplumsal durumlar yahut performanslarla bağlantılı ağır bir endişe yahut utanç hissiyle karakterizedir. Toplumsal etkileşimlerden kaçınma, oburlarının önünde konuşma üzere durumlar anksiyeteyi tetikler.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB): Takıntılı kanılar (obsesyonlar) ve bunları denetim etme yahut tekrarlayan davranışlar (kompulsiyonlar) yapma gereksinimiyle karakterizedir. Örneğin, daima el yıkama, düzenleme yahut sayma üzere zorlayıcı davranışlar OKB’ye işaret edebilir.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB): Travmatik bir olayı takiben ortaya çıkar. Kişi, olayı hatırlatan durumlarla karşılaştığında anksiyete, dehşet, kabuslar yahut kaçınma yansıları yaşayabilir.

Panik Agorafobi: Panik atakların tekrarlanması ve agorafobi (kalabalık yerlere yahut yerlere girme korkusu) semptomlarının bir ortaya gelmesiyle karakterizedir. Kişi, panik atak geçireceği yahut yardım alamayacağı bir yerde olma kaygısıyla yaşar.

ANSİYETE KİMLERDE GÖRÜLÜR?

Anksiyete bozuklukları, her yaşta ve her cinsiyette görülebilir. İnsanların farklı ömür şartlarında anksiyete bozuklukları geliştirebileceği birçok faktör vardır. Fakat birtakım bireylerde anksiyete bozukluklarının daha yaygın olduğu makul risk faktörleri bulunmaktadır. Bu faktörler şunları içerebilir:

Genetik yatkınlık: Ailede anksiyete bozukluğu hikayesi olan bireyler, genetik faktörler nedeniyle anksiyete bozukluklarına daha yatkın olabilir.

Stresli hayat olayları: Gerilimli ömür olayları, travmalar, iş kaybı, münasebet sorunları, finansal meseleler üzere zorlayıcı durumlar anksiyete bozukluklarının ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.

Çocukluk periyodu tecrübeleri: Çocuklukta yaşanan travmalar, ihmal, istismar yahut aile içi çatışmalar, ileriki yaşlarda anksiyete bozukluklarının gelişimine katkıda bulunabilir.

Kişilik özellikleri: Birtakım kişilik özellikleri anksiyete bozuklukları ile ilişkilendirilir. Örneğin, çok mükemmeliyetçilik, düşük özgüven, yüksek hassaslık üzere özellikler anksiyete bozukluklarının gelişiminde rol oynayabilir.

Diğer zihinsel sıhhat şartları: Depresyon, obsesif-kompulsif bozukluk yahut travma sonrası gerilim bozukluğu üzere öteki zihinsel sıhhat meseleleri, anksiyete bozukluklarının ortaya çıkma riskini artırabilir.

Cinsiyet: Bayanlar, erkeklere kıyasla anksiyete bozukluklarına daha yatkın olabilir. Hormonal değişiklikler, adet döngüsü, hamilelik yahut menopoz üzere faktörler bu farklılığa katkıda bulunabilir.

ANSİYETE TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Anksiyete tedavisi, birçok farklı yaklaşımı içerebilir ve bireye mahsus olarak belirlenmelidir. İşte anksiyete tedavisinde yaygın olarak kullanılan sistemler:

Psikoterapi (terapi): Bilişsel-davranışçı terapi (BDT), anksiyete bozukluklarının tedavisinde en yaygın kullanılan terapi yoludur. BDT, bireyin niyet kalıplarını ve davranışlarını anlamasına, anksiyeteyi yönetmeyi öğrenmesine ve sağlıklı yansılar geliştirmesine yardımcı olur. Terapist, bireye telaş ve kaygılarla baş etme hünerlerini öğretir.

İlaç tedavisi: Kimi durumlarda, anksiyete semptomlarını hafifletmek ve tedaviye yardımcı olmak için ilaçlar reçete edilebilir. Antidepresanlar (seçici serotonin geri alım inhibitörleri yahut serotonin-noradrenalin geri alım inhibitörleri) yahut anksiyolitikler (benzodiazepinler) üzere ilaçlar kullanılabilir. İlaç tedavisi çoklukla bir uzman tarafından reçete edilir ve sistemli takip gerektirir.

Nefes idmanları ve rahatlama teknikleri: Derin nefes alma, meditasyon, ilerlemiş kas gevşetme yahut görselleştirme üzere rahatlama teknikleri, anksiyetenin idaresine yardımcı olabilir. Bu teknikler, anksiyete seviyesini düşürmek, sakinlik hissini artırmak ve gerilimi azaltmak için kullanılır.

Yaşam stili değişiklikleri: Sağlıklı hayat üslubu alışkanlıkları, anksiyete semptomlarının idaresine yardımcı olabilir. Nizamlı antrenman yapmak, sağlıklı beslenmek, kâfi uyku almak ve gerilimi azaltmak için gerilim idaresi tekniklerini kullanmak anksiyetenin tesirini azaltabilir.

Destek kümeleri: Anksiyete bozukluğu olan bireyler için takviye kümeleri yahut küme terapileri, misal tecrübelere sahip beşerlerle irtibat kurma ve takviye alma fırsatı sağlayabilir. Öbür beşerlerle paylaşılan tecrübeler, anksiyeteyle başa çıkmada motivasyon ve rahatlama sağlayabilir.