Aspartan neden ziyanlı?

Bugüne kadar tatlandırıcılarla ilgili pek çok bilimsel araştırma yapıldı ve bu kimyasalların bedende yol açtığı olumsuz tesirleri sık sık gündeme geldi.

Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Binnur Pınarbaşı Şimşek de Dünya Sıhhat Örgütü’ne bağlı Milletlerarası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın aspartanı ‘muhtemel kanser yapan maddeler’ ortasına aldığını hatırlatarak, bu hususla ilgili bilinmesi gerekenleri şöyle anlattı:

Şekerden 200 kat daha tatlı

Aspartam, şekerden 150-200 kat daha tatlı olup, beyaz toz yapıda ve kokusuz bir tatlandırıcıdır. Aspartam FDA (Amerika Besin ve İlaç Dairesi) tarafından 1974’te onay aldı. Lakin hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda mümkün toksik ve kanserojen tesirleri görülmesi üzerine onay bir yıl sonra askıya alındı. FDA, 1981 yılında beşerler tarafından tüketilen ölçüsünün kanser yapacak düzeyin çok altında olduğu münasebeti ile aspartamı yine onayladı. 1983’ten itibaren de içeceklerde kullanılmasına onay verdi. Aspartamın 1 gramı 4 kilokalori güç sağlar, şekerden 200 kat daha tatlıdır, maliyeti düşük olduğu için kullanımı yalnızca besinleri tatlandırmak gayesiyle olmayıp, diş macunlarında, ortalarında boğaz pastilleri, çiğnenebilir vitaminlerin de bulunduğu 600’den fazla ilaçta da bulunmaktadır. Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran bir kişinin günlük tüketebileceği aspartam ölçüsü kilosu başına 40 mg’ı geçmemelidir.”

Hangi besinlerde bulunur?

Aspartam aroma modifikasyonu emeliyle besinlere yüzde 0.01, tatlılğı artırmak için ise yüzde 0.6 seviyesinde katılmaktadır. E951 numaralı besin katkı hususudur. Besinlere ek edilecek aspartam ölçüsü besinin pH pahasına, sıcaklığa, viskozite, toplam kuru husus ve eserin spesifik aromasına nazaran değişiklik göstermektedir. Alkolsüz içecekler, tatlı karışımları, donmuş tatlı ve yoğurt, aromalı süt eserleri, toz içecek karışımları, kahvelere konulan aromalı şuruplar, zerzevat suları, sakız, çiğnenebilir multivitamin, diş macunu ve kahvaltılık gevrek dahil olmak üzere 6 binden fazla eser içinde bulunmaktadır. Gazlı içecekler, tatlılığı ve tüketimi fazla olan besin unsurlarıdır. Gazlı içeceklerde kullanılan aspartam seviyesi pH ve gazlı içecek cinsine nazaran farklılık gösterir. Tahıl eserlerinde, bir kısım şeker yerine aspartam kullanılmaktadır. Kullanılan aspartamla şeker ölçüsü azaldığı için daha fazla tahıl ile daha az güç eldesi mümkün olabilmektedir. Şekerlemelerde (şekersiz naneli şekerler, sert şekerlemeler, çikolata, sakız, yumuşak şekerlemeler vb.) diş çürümelerine neden olmaması, kalori kıymetinin düşük olması nedeniyle yaygın formda kullanılmaktadır. Aspartam bunların dışında tatlı turşularda, kremalarda, reçel, marmelat, jöle ve gibisi pasta dolgu unsurlarında de kullanılmaktadır.”

Ne üzere riskleri var?

Gebelikte aspartam büyük ölçüde kalori alımını azaltmak için klâsik şekerin yerine kullanılmasına karşın, bayanların üreme sıhhati açısından güvenliği belirsizliğini korumaktadır. Aspartam ve gibisi tatlandırıcıların önerilen düzeyler aşılmadığı sürece hamilelik ve emzirme periyodunda tüketilmesi inançlı olarak kabul edilmektedir. Besin kıymeti olmayan tatlandırıcıların tüketiminin erken doğum riskine neden olabileceği düşünülmektedir. Klinik, hayvan ve hücre deneylerini içeren çalışmalar, aspartam tüketiminin oosit olgunlaşmasını bozarak kısırlık riskini 1,79 kat artırdığını göstermektedir. Uzun müddetli aspartam tüketiminin müllerian hormon (AMH) ve progesteron sekresyonunu azaltarak yumurtalık ve granüloza hücrelerinde oksidatif gerilimin artmasına neden olduğu gösterimiştir. Aspartam kullanımı tıpkı vakitte tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, alkol dışı yağlı karaciğer hastalığı ve hormonla alakalı kanser riskinde artışla da ilişkilendirilmiştir. Araştırmalar ayrıyeten 9-10 yaş ortası kızlarda erken menarş riskinin yüksek olduğunu göstermiştir.

Mental gerilimi de artırabilir

Tatlandırıcıların olumsuz etkinliğinde öne sürülen sistemler; tatlandırıcıların bağırsaktaki glukozun emilimini artırdığı, bağırsak mikrobiyotasını değiştirdiği, oksidatif gerilimi tetiklediği, beyin nörotransmiterlerinde değişikliğe neden olduğu formunda sayılabilir. Aspartamın günlük kabul edilebilir alım ölçüsünden daha yüksek alınması durumunda, glutatyon düzeylerinin artmasının yanı sıra beynindeki oksidatif gerilim seviyelerini artırdığı bulunmuştur. Çalışmalar, aspartam ve metabolitlerinin Alzheimer hastalığı, Parkinsonizm, Multiple Skleroz ve beyin tümörleri üzere nörodejeneratif hastalıkların riskini artırdığını göstermektedir. Ayrıyeten aspartam, nöronlardaki çeşitli kalsiyum kanallarını aktive ederek hücre vefatına neden olabilmektedir. Aspartamın insanlarda nörolojik ve davranışsal bozukluklara neden olabileceği öne sürülmektedir. Birebir vakitte bağırsak mikrobiyotasının kompozisyonunu da değiştirebilir. Uzun müddetli aspartam tüketiminin mental gerilimi de artırdığı gösterilmiştir. Aspartam tüketiminin cilt döküntüleri, kaşıntı, gözlerde sulanma ve teneffüs zorluğu üzere alerjik tepkilere neden olabileceği bildirilmiştir.