Asperger sendromu nedir, belirtileri neler?

Asperger sendromu, kişinin olağan yahut üstün zekaya sahip olabileceği bir durumdur. Bu nedenle, çoklukla lisan ve bilişsel maharetlerde besbelli bir gerilik görülmez. Lakin, toplumsal etkileşim ve bağlantıdaki zorluklar, Asperger sendromu olan bireylerin diğerleriyle uyumlu ilgiler kurma ve toplumsal ipuçlarını manaya konusunda zorluk yaşamasına neden olabilir.

ASPERGER SENDROMU NEDİR?

Asperger sendromu (Asperger Bozukluğu olarak da bilinir) birinci sefer 1940’larda, olağan zeka ve lisan gelişimi olan erkek çocuklarda toplumsal ve irtibat hünerlerinde otizm gibisi davranışlar ve zorluklar gözlemleyen Viyanalı çocuk hekimi Hans Asperger tarafından tanımlandı.

Asperger Bozukluğunu klasik otizmden ayıran şey, daha az şiddetli belirtileri ve lisan gecikmelerinin olmamasıdır. Asperger Bozukluğu olan çocuklar yalnızca yavaşça etkilenebilir ve sıklıkla düzgün lisan ve bilişsel hünerlere sahip olurlar.

Otizmi olan çocuklar sıklıkla başkalarına karşı ilgisiz olarak görülür. Asperger Bozukluğunda durum bu türlü değildir. Asperger Bozukluğu olan bireyler, ekseriyetle ahenk sağlamak ve diğerleriyle etkileşime girmek isterler, lakin çoklukla bunu nasıl yapacağını bilemezler. Toplumsal açıdan garip olabilirler, klâsik toplumsal kuralları anlamazlar yahut empati eksikliği gösterebilirler. Hudutlu göz teması kurabilirler, konuşabilmelerine karşın sohbeti başlatma ve sürdürmede zorluk yaşarlar ve el hareketlerinin yahut konuşmalardaki alaycı kelamların ne manaya geldiğini anlamazlar.

Belirli bir hususta saplantılı takıntıları olabilir. Asperger Bozukluğu olan çocuklar çoklukla kaya yahut şişe kapakları üzere şey kategorileri toplamaktan hoşlanırlar. Beyzbol istatistikleri yahut Latince çiçek isimleri üzere bilgi kategorilerinde uzman olabilirler. Uygun bir ezberci hafıza marifetine sahip olabilirler, lakin soyut kavramlarla gayret ederler.

ASPERGER SENDROMUNUN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Asperger sendromunun belirtileri çoklukla çocukluk devrinde ortaya çıkar, lakin kimi durumlarda yetişkinlikte de fark edilebilir. Belirtiler bireyden bireye değişiklik gösterebilir, lakin aşağıdaki belirtiler Asperger sendromu olan bireylerde sıkça görülen özelliklerdir:

Sosyal etkileşimde zorluklar: Asperger sendromu olan bireyler ekseriyetle toplumsal ipuçlarını anlamakta zahmet çekerler. Göz teması kurma, jestleri ve vücut lisanını manaya üzere toplumsal marifetlerde zayıflık gösterebilirler. Öteki beşerlerle irtibat kurma, arkadaşlık kurma yahut empati yapma mevzularında zorlanabilirler.

Sınırlı ilgi alanları: Asperger sendromu olan bireyler makul hususlar yahut ilgi alanları hakkında ağır ilgi gösterebilirler. Bilhassa bu ilgi alanlarıyla ilgili derinlemesine bilgi sahibi olabilir ve öteki mevzulara nazaran daha az ilgilenirler. Örnek olarak, bir hususta takıntılı bir halde bilgi toplama yahut muhakkak nesnelerle ağır ilgilenme verilebilir.

Tekrarlayıcı davranışlar: Yineleyici ve takıntılı davranışlar, Asperger sendromu olan bireylerde sıkça görülür. Örneğin, makul bir sıra yahut rutini takip etme, objeleri düzenleme yahut tekrarlayan hareketler yapma üzere davranışlar sergileyebilirler.

İletişim hünerlerinde farklılık: Lisan maharetleri ekseriyetle olağan yahut üstün düzeyde olsa da, Asperger sendromu olan bireyler lisan kullanımında birtakım farklılıklar gösterebilirler. Konuşmada monoton bir ton kullanma, mecazi tabirleri anlamada zorluk, doğal olmayan bir konuşma ritmi yahut çok detay verme üzere özellikler görülebilir.

Değişikliklere karşı direnç: Asperger sendromu olan bireyler çoklukla rutinlere ve alışkanlıklara bağlı kalmayı tercih ederler. Beklenmedik değişikliklere yahut esneklik gerektiren durumlara karşı dirençli olabilirler. Bu da adaptasyon ve ahenk sağlama süreçlerini zorlaştırabilir.

ASPERGER SENDORMUNUN TEDAVİSİ NASIL UYGULANIR?

Asperger sendromu için tedavi çoklukla multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve kişisel gereksinimlere nazaran uyarlanır. Tedavinin maksadı, Asperger sendromu olan bireylerin hayat kalitesini artırmak, günlük fonksiyonelliği geliştirmek ve toplumsal marifetlerini desteklemektir. İşte Asperger sendromunun tedavisinde kullanılan kimi sistemler ve yaklaşımlar:

Erken müdahale: Erken teşhis ve müdahale, Asperger sendromu olan çocuklarda daha tesirli sonuçlar elde etmeye yardımcı olabilir. Erken devirdeki eğitim, irtibat marifetleri, toplumsal etkileşim ve davranış idaresi üzere alanlarda takviye sağlamak değerlidir.

Eğitim programları: Asperger sendromu olan bireyler için kişiselleştirilmiş eğitim programları oluşturulur. Özel eğitim öğretmenleri, lisan ve bağlantı uzmanları, davranış terapistleri üzere uzmanlar, bireye uygun eğitim ve öğretim stratejileri geliştirir. Toplumsal marifetler, irtibat, öfke idaresi, sorun çözme üzere alanlarda takviye sağlanır.

Davranış terapisi: Davranış terapisi, Asperger sendromu olan bireylerin istenmeyen davranışları azaltmaya ve yerine daha uygun davranışlar geliştirmeye odaklanır. Ayrıyeten toplumsal etkileşim marifetlerini geliştirmek, empati yapma ve diğerlerinin hislerini manaya üzere hünerleri öğretmek için kullanılır.

İletişim marifetlerinin geliştirilmesi: Asperger sendromu olan bireylerin irtibat hünerlerini güçlendirmek için özel stratejiler ve teknikler kullanılır. Kelamlı ve sözel olmayan irtibat maharetlerini öğretmek, toplumsal ipuçlarını anlamayı desteklemek ve empati yapma marifetlerini geliştirmek hedeflenir.

Destek kümeleri ve terapi: Asperger sendromu olan bireyler ve aileleri için takviye kümeleri ve terapi seçenekleri mevcuttur. Bu kümeler, tecrübeleri paylaşmayı, bilgi alışverişinde bulunmayı ve duygusal takviye sağlamayı emeller.

İlaç tedavisi: Kimi durumlarda, muhakkak semptomların idaresi için ilaç tedavisi önerilebilir. Örneğin, anksiyete, obsesif-kompulsif davranışlar yahut dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu üzere eşlik eden durumlarla başa çıkmak için ilaçlar kullanılabilir. İlaç tedavisi, bir psikiyatrist tarafından yönetilir ve ferdî gereksinimlere nazaran uyarlanır.

ASPERGER SENDROMU VE OTİZM FARKI

Asperger sendromu ve otizm, otizm spektrum bozuklukları (OSB) olarak sınıflandırılan nörolojik gelişim bozukluklarıdır. Asperger sendromu ve otizm ortasında kimi farklılıklar vardır, lakin birebir vakitte benzerlikler de bulunmaktadır.

Asperger sendromu, otizm spektrumunun bir alt tipidir. Asperger sendromu olan bireyler ekseriyetle olağan yahut üstün zekaya sahiptir. Lisan maharetleri ekseriyetle olağan seviyededir ve bilişsel gelişimleri tipik olarak daha âlâ olabilir. Bununla birlikte, toplumsal etkileşim ve bağlantı hünerlerinde zorluklar, tekrarlayıcı davranışlar ve hudutlu ilgi alanları üzere otizm belirtilerini gösterirler.

Otizm ise genel bir terim olup, daha geniş bir spektrumu kapsar. Otizm spektrum bozukluğu, toplumsal etkileşim, irtibat ve davranışlarda çeşitli zorluklarla karakterize edilen bir dizi bozukluğu tabir eder. Otizm spektrumunda yer alan bireylerde lisan maharetleri ve bilişsel gelişim geniş bir yelpazede değişebilir.

Asperger sendromu ve otizm ortasındaki farklar ekseriyetle iki temel özellik üzerinde ağırlaşır:

Dil maharetleri: Asperger sendromu olan bireylerde lisan maharetleri ekseriyetle olağan yahut üstün seviyededir. Otizm spektrumunda ise lisan marifetleri geniş bir yelpazede değişebilir. Kimi otizm spektrumu bireyleri, lisan gelişimi konusunda kıymetli zorluklar yaşarken, kimileri olağan yahut üstün seviyede lisan hünerlerine sahip olabilir.

Zeka seviyesi: Asperger sendromu olan bireyler ekseriyetle olağan yahut üstün zeka seviyesine sahiptir. Otizm spektrumunda ise zeka seviyesi geniş bir yelpazede değişebilir. Otizm spektrumu bireyleri ortasında olağan zeka seviyesinde olanlar, hafif yahut orta seviyede zeka geriliği olanlar ve üstün zeka seviyesine sahip olanlar bulunabilir.

Bununla birlikte, Asperger sendromu ve otizm ortasındaki ayrım bazen bulanık olabilir ve birtakım uzmanlar, Asperger sendromunu otizm spektrumu içinde bir alt tip olarak sınıflandırmayı tercih edebilir.