Avrupa’da 2023 kuvvetli geçti

Olay, AB içinde birinci etapta büyük yankı uyandırdı, AB kurumlarının güvenilirliği sorgulanmaya başlandı lakin bahis, kısa müddette AB’nin gündeminden çıktı.

YIL BOYUNCA GÜNDEM UKRAYNA’YA TAKVİYE OLDU

2022’de “aday ülke” statüsü verilen Ukrayna’da, savaşın ikinci yılında da devam etmesi üzerine bu ülkeye verilecek mali ve askeri dayanak, yıl boyunca AB’nin ana gündem unsurlarından oldu.

AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen’in, 9 Mayıs Avrupa Günü’nde başşehir Kiev’i ziyaret etmesi, bu dayanağın sembolü oldu.

Başta Leopard 2 tankları veren Almanya olmak üzere birçok AB ülkesi, Ukrayna’ya askeri ekipman göndermeye devam etti. Bu durum AB’nin, tükenen mühimmat stoklarının desteğine yönelik acil gereksinime odaklanmasına yol açtı.

3 Şubat’ta savaşın başlamasından bu yana birinci sefer yapılan ve Kiev’de düzenlenen AB-Ukrayna Zirvesi’nde, AB, bu ülkenin sonuna kadar desteklenmesi taahhüdünü yineledi.

AB ülkeleri, 8 Mart’ta Ukrayna’ya silah yardımı için “ortak satın alma” seçeneğinde genel mutabakata vardı.

AB, 20 Mart’ta stokların desteği için 3 kademeli planı devreye soktu. Plana nazaran, 12 ayda 1 milyon top mermisi sağlamak emeliyle üye ülkelerin evvel mevcut envanterlerinden dayanak vermesi, daha sonra ortak satın almaya gitmesi ve üretimlerini artırması kararlaştırıldı.

AB ülkeleri, yılın geri kalan kısmında bu ortak tedariki uygulamak üzere güçlü bir gündemle gayret etti. Sene sonuna yaklaşıldığında AB yetkililerinden Mart 2024’e kadar 1 milyon top mermisi sağlama taahhüdünün yerine getirilemeyeceğine yönelik açıklamalar geldi.

AB Dış Bağlar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, yıl içinde yaptığı açıklamalarda, üye ülkelere mühimmat üretimini artırma ve hızlandırma davetleri yaptı.

Diğer yandan AB, bugüne kadar 34 bin Ukrayna askerine eğitim verdi. Bunun, 2024 baharında 40 bine ulaşması hedefleniyor.

Yılın son AB Başkanlar Doruğu’nda, 14 Aralık’ta AB, Ukrayna ile iştirak müzakerelerini başlatma kararı aldığını duyurdu. Macaristan’ın sert muhalefetiyle karşılaşılan karar, lakin Başbakan Victor Orban’ın salonu terk etmesi sonucunda alınabildi. Böylelikle AB tepesinde bir birinci yaşanmış oldu.

GÖÇ, ÜLKELERİ İKİYE BÖLDÜ

2022, “AB’nin göç krizinden bu yana görülmemiş seviyede sistemsiz göç aldığı yıl” olarak kayıtlara geçmişti. AB’ye, 2022’de, bir evvelki yıla nazaran, yüzde 64’lük artışa karşılık gelen 330 bin sistemsiz giriş yapılmıştı.

Bu nedenle 2023, AB idaresinin, sistemsiz göçmenlerin Avrupa toprağına ayak basmalarından sonra üye ülkeler ortasında nasıl dağıtılacakları ya da geri gönderileceklerine karşılık arama gayretine sürat verdiği bir yıl oldu.

AB önderleri, 9-10 Şubat’ta “göç” özel gündemiyle harika tepede, Brüksel’de bir ortaya geldi.

Liderler, dış hudutların korunması, geri dönüşlerin artırılması, üye ülkeler ortasında yük paylaşımı, ortak ülkelerle yakın alaka kurulması olmak üzere 4 alanda çalışmak üzerinde anlaştı.

Ardından AB Kurulu, yıllardır tartışılan lakin üye ülkelerin farklı tavırları nedeniyle üzerinde uzlaşı sağlanamayan Göç ve İltica Anlaşması’nda ilerleme sağlanması için çalışma başlattı.

Mayısta AB İçişleri Bakanları Toplantısı’nda, Mutabakatın ögelerinden; “dayanışma mekanizması” mucibince göçmenlerin her AB ülkesine mecburî dağıtımı, aksi halde ise üye ülkelerin kabul etmediği her göçmen başına 20 bin avro ödemesini öngören kurallar, nitelikli çoğunlukla kabul edildi.

Ancak AB önderleri, 30 Haziran’daki tepede, Polonya ve Macaristan’ın muhalefeti nedeniyle bir defa daha göç konusunda anlaşamadan masadan kalktı.

Göç, İtalya’nın Lampedusa Adası’nda patlak veren kriz nedeniyle yaz aylarında da AB’nin gündemini meşgul etti. Ada’nın 13-14 Eylül’de 36 saatlik müddette 6 bin kadar sistemsiz göçmen almasıyla göç hengamesi; Fransa, İtalya, Almanya’nın farklı tavırlarıyla alevlendi.

İsrail-Filistin çatışmasının başladığı ekimde art geriye Fransa ve Belçika’da düzenlenen akınlar, AB’yi alarm durumuna geçirdi.

20 Aralık’ta üye ülkeler ve AP ortasında Göç ve İltica Kuralları üzerinde süreksiz mutabakat sağlandığı, üye ülkelerin onayına sunulana kadar teknik çalışmaların devam edeceği duyuruldu.

YAZ AYLARINDA GÜNDEM DOĞAL AFETLER OLDU

AB’nin yaz aylarındaki bir öteki gündemi doğal afetlerdi. AB’de kayıt altına alınan yangınların en büyüğü Yunanistan’da yaşandı. AB Sivil Müdafaa Düzeneği aracılığıyla afet bölgesine kurtarma takımları sevk edildi.

AB’de birçok ülke, sıcak hava dalgalarıyla uğraş ederken öteki bir kesimde ise seller görüldü.

İsveç, Norveç, Avusturya, Macaristan, Hırvatistan ve Slovenya’da sel, Bulgaristan, Güney Kıbrıs Rum İdaresi, İspanya, İtalya, Fransa, Portekiz’de orman yangını tehlikesi nedeniyle alarma geçildi.

GENİŞLEME SÜRÜYOR

AB’ye yeni üyelerin dahil edilmesi konusu da yıl boyunca Birliğin gündeminde yer aldı.

Son tepede, Ukrayna ve Moldova’yla iştirak müzakerelerinin başlamasına karar verilirken Gürcistan’a ise “adaylık” statüsü verilmesi kararlaştırıldı.

Bosna Hersek konusunda da gerekli kriterlerin yerine getirilmesinin akabinde iştirak müzakerelerinin başlatılabileceği bildirildi, Mart 2024’e işaret edildi.

Batı Balkanlar’daki ülkelerin iştirak sürecinin hızlandırılması konusunda da fikir birliğine varıldı.

Diğer yandan Birliğin de kendi içinde 2030’a kadar yeni üyeleri kabul etmek için hazırlanmasında mutabık kalındı.

SAVAŞTA ORTAK TAVIR BELİRLENEMEDİ

7 Ekim’de başlayan İsrail-Filistin çatışmasının akabinde İsrail’in Gazze’ye giderek şiddetlenen ve sivil kayıplara yol açan atakları karşısında AB, ortak tavır belirlemek konusunda zorlandı.

Başta AB Kurulu Lideri von der Leyen olmak üzere AB başkanları, duruma ait değerlendirmelerinde Gazze’deki can kayıplarını ve giderek berbatlaşan insani durumu görmezden gelerek sık sık “İsrail’in kendini savunma hakkı bulunduğu” tarafında açıklamalar yaptı.

Bu durum, AB içerisinde reaksiyonlara neden oldu. Avrupa başşehirlerinde birbiri arkasına düzenlenen Filistin’e takviye şovlarında, AB’nin tavrı sert biçimde eleştirildi.

AB başkanları, 7 Ekim’den sonra bir ortaya geldikleri 3 dorukta de “ateşkes” daveti konusunda fikir birliği sağlayamadı.

AB Kurulu Lideri Charles Michel, doruğun akabinde yaptığı açıklamada, üye ülkeler ortasında çatışmalara verilecek orta ile ilgili farklı görüşler bulunduğunu belirterek “Bir kısmı ‘insani duraklama’ ve bir kısmı ‘insani bir ateşkes’ istiyor.” demişti.

İrlanda Başbakanı Leo Varadkar da büyük çoğunluğun ateşkesi istediği lakin niteliğinde anlaşılamadığını aktarmıştı.

Zirvenin sonuç bildirisinde, İsrail’in kendini milletlerarası hukuk ve insani hukuk çerçevesinde savunma hakkına takviye verildiği, AB’nin iki devletli tahlile bağlılığı, Filistin idaresini ve halkını desteklemeye devam edeceği iletileri verilmişti.