Avrupalı gözlemciler: İktidar ve iktidar partileri haksız bir avantaj elde etti

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi’nin (AKPM) gözlemcilerinden oluşan memleketler arası seçim müşahede heyeti, dün yapılan Cumhurbaşkanlığı ve 28’inci Periyot Milletvekili Genel Seçimi’nin akabinde bugün basın toplantısı düzenledi.

Ankara’da bir otelde yapılan toplantıya AGİT Kısa Periyot Müşahede Heyeti Önderi Michael Georg Link, AKPM Heyet Lideri Frank Schwabe, AGİT Parlamenter Asamblesi Heyet Lideri Farah Karimi ve AGİT Seçim Müşahede Heyeti Lideri Büyükelçi Jan Petersen katıldı.

AGİT’in hazırladığı ön bulguların yer aldığı raporun ve heyetlerin müşahedelerinin aktarıldığı toplantıda, kelamlarına 6 Şubat sarsıntılarında hayatını yitirenler için başsağlığı dileğini belirterek başlayan AGİT Özel Koordinatörü ve Kısa Periyot Müşahede Heyeti’nden Link, sarsıntılardan ötürü sürecin sıkıntı olduğunu söyledi.

“İKTİDAR HAKSIZ BİR AVANTAJ ELDE ETTİ”

Link şöyle devam etti:

* “Biz gözlemciler, hepimiz aslında bu seçimlere iştirakin bu kadar yüksek olmasından etkilenmiş durumdayız. Seçmenler gerçek siyasi alternatifler ortasında bir seçim yaptı ve iştirak yüksekti, fakat iktidar ve iktidar partileri, taraflı medya yayınları da dahil olmak üzere haksız bir avantaj elde etti. Toplanma, örgütlenme ve söz özgürlükleri üzerindeki kısıtlamaların devam etmesi kimi muhalif siyasetçi ve partilerin iştirakini engellemiştir. Bununla birlikte, kampanyanın rekabetçi ve birçok aday için büyük ölçüde özgür olduğunu, lakin ağır kutuplaşma ile karakterize edildiğini ve sert telaffuzlar, idari kaynakların berbata kullanılması üzere örnekler ve bilhassa muhalefet partisinin karşılaştığı baskı ve sindirme ile gölgelendiğini tespit ettik.

“DEPREMDEN ETKİLENEN VATANDAŞLAR İÇİN PLANLANAN TEDBİRLER HUDUTLU KALMIŞTIR”

* Seçim yönetimi teknik olarak seçimleri verimli bir biçimde yönetmiştir. Lakin şeffaflık ve irtibat eksikliğinin yanı sıra bağımsızlığı konusunda da tasalar vardı. Sarsıntıdan etkilenen vatandaşların kayıt ve oy verme süreçlerini kolaylaştırmak için planlanan tedbirler sonlu kalmış, bu da seçmenlerin oy verme haklarını kullanmalarına ek bir yük getirmiştir. Seçim günü genel olarak düzgün organize edilmiş ve tüm gözlemciler tarafından olumlu değerlendirilmiştir. Fakat, bilhassa oy verme ve sayım sırasında birtakım prosedürlerin eksik uygulandığı durumlar kaydedilmiştir.

* Uygulamada, toplanma, örgütlenme ve tabir özgürlüğünün mevzuatla kısıtlandığı ve yargının bağımsızlığının tasa kaynağı olmaya devam ettiğini söylemem kıymetlidir. Meclis için seçim barajının düşürülmesine yönelik uzun müddettir devam eden tavsiyenin ele alınmış olmasını olumlu bulmakla birlikte, öteki birçok kıymetli tavsiyenin ele alınmamış olduğunu belirtmek isteriz.

* Seçim rekabetçi olmakla birlikte kısıtlamalar hakimdi. Zira birtakım muhalif siyasetçilerin tutuklanması da dahil olmak üzere kimi siyasi güçlerin kriminalize edilmesi tam bir siyasi çoğulculuğu engelledi. Bu nedenle sürece siyasi müdahalenin Türkiye’nin milletlerarası taahhütlerine uygun olmadığını belirttik.”

SCHWABE: TÜRK DEMOKRASİSİ HÂLÂ CANLI

Link’in akabinde kelam alan AKPM Heyet Lideri Schwabe, 39 kısa devir gözlemci ile seçimi takip ettiklerini belirtti. Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci tipinde da çalışmalarına devam edeceklerini belirten Schwabe, misyonları kapsamında siyasi partiler, sivil toplum temsilcileri ve medya temsilcileriyle görüştüklerini söyledi. Yüksek Seçim Konseyi (YSK) ile de görüştüklerini lakin istedikleri seviyede irtibat kuramadıklarını kaydeden Schwabe, şu değerlendirmelerde bulundu:

* “Bu seçimdeki yüksek iştirak oranından çok etkilendik. Türk demokrasisi hâlâ canlı. Türk demokrasisinin inanılmaz derecede dirençli olduğunu söyleyebilirim. Seçimlere iştirakin yüksek olması da bunu gösteriyor. Fakat demokratik bir seçim için gerekeli temel unsurlar yerine getirilmemektedir. Siyasi ve toplumsal aktörler Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarına karşın hapisteler. Medya özgürlüğü önemli biçimde kısıtlanmış durumda ve bir otosansür iklimi hakim.

* Hasebiyle Türkiye adil seçim kampanyası şartlarından çok uzakta. Bunun altını çizmek istiyorum zira kimi beşerler bunun seçimlerle ve seçim kampanyasıyla ne ilgisi olduğunu söylüyor. Elimizde AİHM kararları var ve ben burada sahiden de ülkedeki yetkililere davette bulunuyorum; cezaevinde bulunan ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin çok açık bir kararı olan Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş üzere isimlerin özgür bırakılmasını isteyeceğiz. Zira bunun demokratik anayasa ve ülkedeki durumla bir ilgisi var ve Türk hükümetine Venedik Komitesi, GRECO ve Avrupa Konseyi’nin tavsiyelerini hatırlatmak gerekiyor.

* Medya özgürlüğü konusunu daha evvel de konuşmuştuk. Seçim kampanyası devirlerinde televizyonu açar, lisanını anlamasam bile bir izlenim edinirdim. TRT Haber’i açtığımda, mevcut cumhurbaşkanının televizyonda çok fazla görüldüğüne dair sahiden bir izlenim edindim. RTÜK ile birlikte seçim öncesi birçok görüşme yaptık. Bu durum ülkede bir tıp otosansür durumunu da beraberinde getiriyor.”

“SEÇİM, İKTİDAR PARTİLERİNİN HAKSIZ AVANTAJLAR ELDE ETTİĞİ BİR SEÇİM OLDU”

Türkiye’nin dört bir yanında gözlemcilerinin çok sıcak bir halde karşılandığını ve kendisinin de Ankara’nın Çankaya ve Elmadağ ilçelerinde süreci gözlemleme fırsatına eriştiğini kaydeden AGİT Parlamenter Asamblesi’nden Karimi şöyle konuştu:

* “Türk hükümeti ne yazık ki, İsveç ve Danimarka’dan katılması beklenen iki parlamenterimizin akreditasyonlarını yapmadılar. Bir ülkenin seçim merkezlerine erişimi denetim etme hakkına hürmet duyuyoruz. Meclisimizin seçimleri gözlemlemek üzere davet edilmesinin müşahede heyetlerinin yapısını etkilememesi kıymetlidir.

* Her ne kadar Türk halkına alternatifler sunulmuş olsa da seçim, misyondaki cumhurbaşkanı ve iktidar partilerinin haksız avantajlar elde ettiği bir seçim olmuştur. Şimdi son sonuçları bilmiyoruz, fakat ikinci bir cumhurbaşkanlığı çeşidi olması durumunda, gözlemlerimizde eşit bir oyun alanı sağlamaya çok dikkat edeceğiz.

* Misyonumuz boyunca sandıkların açılmasından oy verme ve sayım süreçlerine kadar seçim günü sürecinin her kademesini yakından takip edeceğiz. Ziyaret ettiğimiz seçim merkezlerinde, Türk halkının güçlü demokratik ruhunu gösteren kayda paha bir seçmen iştiraki vardı.

* Bayanların siyasette az temsil edilmesi ele alınması gereken kıymetli bir sorundur. Bir sonraki hükümeti ve meclisi, bayanların siyasi hayata eşit iştirakini sağlamak üzere somut adımlar atmaya davet ediyoruz. Buna, seçim listelerindeki bayan ve erkek adayların eşitliğini garanti eden maddelerin çıkarılması da dahil edilebilir.

“DEPREMDEN ETKİLENEN BÖLGELERDE SEÇİME İŞTİRAKİN GÖRECE DÜŞÜK OLMASI TASA VERİCİ”

* Zelzeleden etkilenen bölgelerde seçime iştirakin görece düşük olması telaş vericidir, seçimin ikinci cinse kalması durumunda bu, birçok insanın oy kullanamayacağını göstermektedir. Herkesin oy verme hakkını kullanabilmesini sağlayacak somut tedbirler alınmalı.”

“ENDİŞELER SEÇİM PERİYODUNDA GİDERİLMEMİŞTİR”

Mart ayının sonundan itibaren faaliyetlerini yürüttüklerini söyleyen AGİT Seçim Müşahede Heyeti Lideri Büyükelçi Petersen ise şu değerlendirmelerde bulundu:

* “Seçmenler gerçek siyasi alternatifler ortasında bir seçim yapma imkânına sahip olmuştur. Kampanya periyodu çoğunlukla barışçıl geçmiş ve adayların birçok özgürce kampanya yürütmüştür. YSK idaresindeki seçim yönetimi de aktif bir biçimde çalışmıştır. Sadece birkaç ay evvel ülkeyi vuran yıkıcı zelzelelerin sebep olduğu zorluklar dikkate alındığında bu hiç de azımsanacak bir muvaffakiyet değildi.

* Biraz evvel seçim yönetiminden bahsetmiştim; yönetimin aktifliği bir yana, çalışmaların şeffaflığının eksikliği, yetersiz irtibat ve bağımsızlığına ait kaygılar öne çıkmaktadır.

* Muhalif siyasetçiler ve partiler üzerindeki baskılar kaygı duyulan bir başka mevzuydu ve bu baskılar seçimlere iştiraklerinin önünde önemli bir pürüz teşkil ediyordu. Yeşil Sol Parti bu süreçte baskıya maruz kalmıştır.

* Demokrasinin temel ögeleri olan toplanma, örgütlenme ve tabir özgürlüklerine hürmet duyulması konusunda uzun müddettir devam eden tasalar seçim periyodunda giderilmemiştir. Anayasa yargının bağımsızlığını garanti altına almakla birlikte, toplumun geniş bir kesitinden konuştuğumuz pek çok kişi, bu husustaki kaygılarını lisana getirmeye devam ediyor.

“TARAFSIZ KALMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ YERİNE GETİRMEDİĞİNİ GÖZLEMLEDİK”

* Anayasa tarafından teminat altına alınmasına karşın medya ve söz özgürlüğüne yönelik sınırlamalar kelam konusu. Dezenformasyonun cürüm sayılması, internet sitelerine erişimin sık sık engellenmesi, çevrimiçi içeriklerin kaldırılması ile gazetecilere yönelik tutuklamalar söz özgürlüğünü daha da zayıflatmıştır. Ne yazık ki, kamu yayıncılığının kampanya esnasında bariz bir biçimde iktidar partilerini ve adaylarını öne çıkardığını ve anayasadan kaynaklanan tarafsız kalma yükümlülüğünü yerine getirmediğini de gözlemledik. Müşahedelerimiz kapsamında gözlemlediğimiz ulusal televizyon kanallarındaki yayınlarda da iktidar partilerine karşı açıkça taraf tutulmuştu.

* Genel prestijiyle oy verme günü barışçıl geçti. Süreç genel olarak uygun organize edilmiş olsa da gözlemciler sandıkların mühürlenmesi ve seçmen kimliğinin doğrulanması üzere önlemlerin her vakit uygulanmadığını bildirmişlerdir. Buna ilaveten, kimi oy verme merkezlerinde oyların saklılığı tam olarak sağlanamamıştır. Ailelerin birlikte oy kullanması ve kümeler hâlinde oy kullanılması durumuna sıkça rastlanmıştır. Ne yazık ki, oy verme merkezlerinin yarısından fazlası engelliler için tam olarak erişilebilir değildi.” ANKA