Diyarbakır eski Belediye Lideri ve eski Milletvekili Osman Baydemir TBMM’de yaptığı bir konuşma nedeniyle disiplin cezasıyla cezalandırılmasının söz özgürlüğünün ihlal edildiği savıyla Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı müracaat sonuçlandı.
Süreç şöyle gelişti:
O devir Şanlıurfa Milletvekili olan Osman Baydemir, “2018 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı görüşmelerindeki konuşmasında “…Ben Kürt halkının bir evladı olarak, kürdistandan gelen bir temsilci olarak benim şöyle bir rolüm var…” tabirini kullandı.
Bunun üzerine, oy çokluğuyla Baydemir’in Meclis’ten iki birleşim süreksiz çıkarılmasına ve bir aylık ödenek ve yolluğunun üçte ikisinin kesilmesine karar verildi. Bu karar üzerine Baydemir, Genel Şura salonunu terk etti.
Osman Baydemir, mevzuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. Dilekçesinde yasama faaliyeti sırasında sarf ettiği kelamları nedeniyle disiplin cezasıyla cezalandırılmasının tabir özgürlüğünü ihlal ettiğini savundu.
Yüksek Mahkeme inceleme sonunda, 6’ya karşı 9 çoğunluk oyuyla Baydemir’in tezini reddetti. Çoğunluğa nazaran TBMM’nin disiplin cezası kararı, “Anayasanın yargı kontrolü dışında bıraktığı işlemler” kapsamında yer alıyordu.
Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, Üyeler Hasan Tahsin Gökcan, Engin Yıldırım, Emin Kuz, Yusuf Şevki Hakyemez ve Kenan Yaşar karşı oy kullandı.
“YASAMA SÜREÇLERİ YARGI KONTROLÜ DIŞINDA DEĞİL”
Başkan Zühtü Arslan’ın karşı oy metninde şu sözler dikkat çekti:
Öncelikle belirtmek gerekir ki, Anayasa’nın 148. hususu herkesin “Anayasada garanti altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi kapsamındaki rastgele birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla” kişisel müracaat yapabilmesini öngörmektedir.
Anayasa’da rastgele bir yasama sürecinin yargı kontrolü dışında bırakıldığına ait bir düzenleme bulunmamaktadır.
Bu kapsamda İçtüzük uygulanarak milletvekillerine disiplin cezası verilmesi biçimindeki süreçlerin yargıya kapalı olduğuna dair de rastgele bir anayasal düzenleme yoktur. Esasen milletvekilliğinin düşürülmesine ve dokunulmazlığın kaldırılmasına yönelik parlamento kararlarının Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenmesine ait özel düzenlemelerin bulunması -bunların dışındaki süreçlere ait Anayasa Mahkemesinden iptal talebinde bulunulamayacağı manasına gelebilirse de- milletvekillerinin temel hak ve özgürlüklerine yönelik başka müdahalelerin olağan yargı kontrolüne kapatıldığı manasına gelmemektedir.
“ÖNGÖRÜLEBİLİR DEĞİL”
Başvurucuya bir kanun kararına dayanılarak disiplin cezası verilmiş olsaydı, Mahkememiz muhtemelen başvuruyu direkt “yasama işlemi”ne yahut “Anayasanın yargı kontrolü dışında bıraktığı işlemler”e karşı yapılmış bir müracaat olarak değerlendirmeyecek ve kabul edilemez bulmayacaktı. Bu sebeple Anayasa Mahkemesinin tipik bir yasama süreci olan kanunun uygulanmasından kaynaklanan şikayetleri incelediği halde, İçtüzük kararlarının somut olarak milletvekillerine uygulanmasına yönelik süreçleri ferdi müracaatın kapsamı dışına çıkarmasını bu kurumun maksadıyla bağdaştırmak mümkün değildir.
Kısacası milletvekillerinin temel hak ve özgürlüklerini ferdî olarak ve direkt etkileyen parlamento kararları ferdi müracaata husus olabilir. Bunu engelleyen hiçbir anayasal yahut yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bilakis Anayasa’nın 148. hususunda yer alan “kamu gücü” kavramı kapsamında bu gücü kullanan yasama organının da bulunduğu konusunda tereddüt yoktur.
Başvuruya mevzu parlamento kararının desteği olan İçtüzük kararının “belirli ve öngörülebilir” olmaması nedeniyle tabir özgürlüğüne yönelik müdahalenin yasallık koşulunu sağlamadığı anlaşılmaktadır.
26. Açıklanan münasebetlerle müracaatın kabul edilebilir olduğunu ve müracaatçının söz özgürlüğünün ihlal edildiğini düşündüğümden çoğunluğun kararına katılmıyorum.
