Anayasa Mahkemesi, çok tartışmalı bir mevzuda kıymetli bir karara imza attı. Yüksek Mahkeme, üzerine pandemi devrinde Cumhurbaşkanlığı Genelgeleriyle uygulanan sokağa çıkma yasağı nedeniyle kesilen cezalara ait bir vatandaşın başvurusunu karara bağladı.
Anayasa Mahkemesi Genel Şura Karar metnine nazaran sürece ait ayrıntılar şöyle:
Mustafa Karakuş, 10 Mayıs 2020 günü saat 10.45’te aracıyla seyir halindeyken, İstanbul Çamlıca Gişeler’de polis tarafından durduruldu.
Karakuş’a Sokağa çıkma yasağını ihlal ettiği münasebeti ile Ataşehir Kaymakamlığı İlçe Emniyet Müdürlüğünün İdari Yaptırım Karar Tutanağı ile 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Genel Hıfzıssıhha Kanunu’nun 282. unsuru uyarınca 3 bin 180 TL idari para cezası kesildi.
CUMHURBAŞKANLIĞI GENELGELERİ
İdari para cezasına dair tutanağın “Kabahat Filli” başlıklı kısmında “1593 SAYILI GENEL HIFZISSIHHA KANUNU (282. MADDE) Ayrıyeten Covid-19 salgını önlemleri kapsamında yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Genelgeleri sokağa çıkma yasağı ihlali” biçiminde tabirlere yer verildi.
MAHKEME İTİRAZI REDDETTİ
Mustafa Karakuş’un, cezaya karşı mahkemeye yaptığı müracaat reddedildi. Üst mahkemeye yapılan itirazı da reddedilince cezayı ödedikten sonra Anayasa Mahkemesi’ne ferdî müracaatta bulundu.
Yüksek Mahkeme şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi: Hiç kimse, işlendiği vakit ulusal yahut milletlerarası hukuka nazaran kabahat oluşturmayan bir hareket yahut ihmalden ötürü hatalı bulunamaz.
Başvurucu Mustafa Karakuş; temel hak ve özgürlüklerin ulaşılabilir olmayan İçişleri Bakanlığı genelgesi ile kısıtlanamayacağını, sokağa çıkma yasağına destek gösterilen mevzuatta, bu yasağın Anayasa’nın 2. hususunda altı çizilen bellilik prensibine uygun biçimde uygulanabileceği istikametinde bir düzenleme bulunmadığını, yasal desteği olmayan aksiyonlarla temel hak ve özgürlüklere müdahale edilmesinin ve ceza uygulanmasının hatada ve cezada yasallık unsuruna ters olduğunu ileri sürmüştür.
Bakanlık görüş yazısında, şikâyete mevzu sokağa çıkma yasağının -devletin bireylerin hayatlarını müdafaa biçimindeki müspet yükümlülüğü kapsamında- Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Şurası ile vilayet pandemi uyum konseylerinin tavsiye kararları doğrultusunda il/ilçe genel hıfzıssıhha konseylerinin pandemiyi denetim altına alma ve sona erdirme hedefli aldığı önlemlerden olduğu tabir edilmiştir.
“KİMSE HATA OLMAYAN BİR FİİLDEN ÖTÜRÜ CEZALANDIRILAMAZ”
Anayasa’nın 38. hususunun birinci fıkrası şöyledir:
”Kimse, işlendiği vakit yürürlükte bulunan kanunun hata saymadığı bir fiilden ötürü cezalandırılamaz; kimseye hatası işlediği vakit kanunda o cürüm için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.”
Her ne kadar İdari Para Cezası Tutanağı yahut bu tutanağın iptali talebine ait yargılama kademesinde verilen Hâkimlik ve itiraz mercii kararlarında belirtilmemiş ise de Bakanlık görüşü ekindeki dokümanlardan müracaatçının ihlal ettiği ileri sürülen sokağa çıkma yasağının İstanbul Vilayet Genel Hıfzıssıhha Meclisi tarafından COVID-19 salgını ile çaba kapsamında alınan önlemlerden olduğu anlaşılmıştır. Lakin 1593 sayılı Kanun’da öngörülen önlemler ortasında sokağa çıkmanın kısıtlanması kelam konusu değildir.
“KEYFİ CEZALANDIRMALARA İMKAN SAĞLAR”
Somut olayda müracaatçının İstanbul Vilayet Genel Hıfzıssıhha Meclisi kararında öngörülen bir zorunluluğa uymadığı konusunda tartışma bulunmamaktadır.
Ancak kelam konusu kuralda işaret edilen mecburilik, 1593 sayılı Kanun’da yazılı zorunluluktur. Kuraldaki açık tabir karşısında Kanun’un verdiği yetkiye dayanılarak kamu otoritelerince ihdas edilen zorunluluklara uymama biçimindeki hareketlerin 282. unsur kapsamında kıymetlendirilerek faillerinin cezalandırılması mümkün değildir.
Aksinin kabulü, kapsamı kanun koyucu tarafından şuurlu olarak dar tutulan ceza kararının kamu otoritelerinin düzenleyici süreçleri ile sonları öngörülemeyecek ve keyfî cezalandırmaya imkân tanıyacak halde genişletilmesine neden olacaktır.
HÜKÜM: YASALLIK PRENSİBİ İHLAL EDİLDİ
Anayasa Mahkemesi sonuçta şu kararı kurdu:
Suçta ve cezada yasallık prensibinin ihlal edildiğine ait tezin KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA OYBİRLİĞİYLE,
Anayasa’nın 38. hususunda teminat altına alınan cürümde ve cezada yasallık prensibinin İHLAL EDİLDİĞİNE Sayın İNCE’nin karşıoyu ve OYÇOKLUĞUYLA,
Kararın bir örneğinin hatada ve cezada yasallık unsurunun ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yine yargılama yapılmak üzere İstanbul Anadolu 8. Sulh Ceza Hâkimliğine GÖNDERİLMESİNE karar verildi.
