AYM’den değerli karar: ‘Örgüt üyesi olmadan ismine suç’ iptal

Anayasa Mahkemesinin Resmi Gazete’de yayımlanan kararına nazaran, Patnos Ağır Ceza Mahkemesi ile İstanbul 22. Ağır Ceza Mahkemeleri, TCK’nin 220. unsurunun “Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt ismine cürüm işleme” kabahatini düzenleyen 6. fıkrasının Anayasa’nın 2, 13 ve 38. unsurlarına muhalif olduğunu ileri sürerek, iptali tarafında karar verilmesini yüksek mahkemeden talep etti.

Başvuru kararlarında, itiraz konusu kuralın kamu gücünü kullanan organların keyfi davranışlarının önüne geçecek ve şahısların hukuku bilmelerine yardımcı olacak biçimde erişilebilir ve öngörülebilir olmadığı, kuralda bellilik bulunmamasının hukuku devlet ile hatada ve cezada yasallık unsurlarıyla bağdaşmadığı ileri sürüldü.

Talebi kıymetlendiren Anayasa Mahkemesi, kararında, itiraza bahis kuralın erişilebilir nitelikte kanun kararı olduğuna, bununla birlikte kuralın makul olduğunun söylenebilmesi için uygulamasıyla ortaya çıkacak sonuçların da öngörülebilir olması gerektiğine vurgu yapıldı.

Kararda, kuralın kamu otoritesinin Anayasa ile korunan temel haklara yönelik keyif müdahalesine karşı hami tedbir içerip içermediğinin de belirlenmesi gerektiği tabir edildi.

“SUÇUN KAPSAMINI GENİŞLETİYOR”

Kuralda yer alan “örgüt ismine işlenin suç” kavramından ne anlaşılması gerektiğine dair rastgele bir düzenlemeye yer verilmediğin ve işlenen hatalar ortasında bir ayrım yapılmadığının anlaşıldığı lisana getirilen kararda, şu sözlere yer verildi:

-Başka bir tabirle, niteliğine ya da tartısına bakılmaksızın, rastgele bir kabahatin örgüt üyesi olmayan bir kişi tarafından bir örgüt ismine işlendiği değerlendirildiğinde, bireyler ayrıyeten örgüte üye olma kabahatinden da cezalandırılmaktadır.

-Bu durum son derece ağır bir itham ve ceza öngören bir hatanın kapsamını ölçütleri belgisiz olacak biçimde genişletmektedir.

-Yargı makamlarının da örgüt ismine işlenen cürüm kavramını her somut olayın özelliklerine nazaran farklı yorumladıkları ve makullüğün yargısal yorumla da sağlanamadığı anlaşılmaktadır.

“YETERLİ BİR GERKEÇEYLE GÖSTERİLMELİ”

Kişinin örgüt ismine kabahat işlediğinin kabul edilmesi durumunda örgüte üye olma kabahatinden da cezalandırılmasın bellilik incelemesi bakımından gözetilmesi gereken başka bir konu olduğu belirtilen kararda,şu sözlere yer verildi:

-İlke olarak kişinin silahlı örgüte üyelikten cezalandırılabilmesi için aksiyonlarının sürekliliği, eşitliliği ve yoğunluğu yahut bu özellikler olmasa dahi kabahatin niteliği ile örgütün hedefine ulaşma bakımından fakat örgüt üyeleri tarafından işlenip işlenemeyeceği gözetilmeli, örgütle organik bir bağının bulunduğu ve örgütün hiyerarşik yapısı içinde bilerek ve isteyerek hareket ettiği kâfi bir münasebetle gösterilmelidir.

Kararda, şu sözlere yer verildi:

-Buna rağmen itiraz konusu kural uygulandığında silahlı örgüte üye olma cürmü bakımından aranan belli koşullar, örgüte üye olmayan fakat örgüt ismine cürüm isleyen bir kimse istikametinden aranmamakta ve her iki kategorideki kimseler ortasında rastgele bir ayrım yapılmaksızın örgüte üye olmayan lakin örgüt ismine kabahat isleyen bir kimse örgüt üyesi olarak cezalandırılmaktadır.

-Bu prestijle bir kimse silahlı örgütle zayıf da olsa bir biçimde irtibatı bulunduğu argüman edilen bir kabahat işlediği gerekçesiyle, örgütle irtibatı açıkça ortaya konulmaksızın, işlediği hatanın yanı sıra gerçek içtima kararları uyarınca ayrıyeten örgüt üyeliğinden de cezalandırılmaktadır.

-Bu durum, örgüt ismine hata işleyen kimsenin örgüt üyelerine nazaran daha ağır cezalarla müsabakasına neden olmaktadır.

-Ayrıca kuralın bir temel hakla teması olmayan kabahatler bakımından da uygulanması mümkün olmakla birlikte işlenen hatanın temel hakların kullanımıyla ilgili olması durumunda kuralda yer alan örgüt ismine kavramının belirsizliğinden kaynaklı geniş yorumu nedeniyle kuralla tabir özgürlüğü, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı ya da örgütlenme yahut din ve vicdan özgürlüğü üzere temel haklar üzerinde güçlü bir caydırıcı tesir yaratılmaktadır.

“KANUNİLİK KOŞULUNU TAŞIMIYOR”

Kararda, itiraza bahis kuralın, örgüt üyeliğine dair rastgele bir somut kanıt bulunmadan ve işlenen hatanın niteliği ve tartısı prestijiyle örgütün maksatlarına ne surette katkıda bulunduğu da dikkate alınmadan şahısların örgüte üye olmak üzere son derece ağır bir hatadan cezalandırılmalarına neden olacak halde geniş yorumlanmaya da müsait olduğu, hasebiyle kuralın kamu otoritesinin keyfi uygulamalarını önleyecek biçimde belli ve öngörülebilir nitelikte olmadığı, bu tarafıyla yasallık kaidesini taşımadığı da belirtildi.

İtiraza mevzu kuraldaki “örgüte üye olmamakla birlikte örgüt ismine hata işleyen kişi, ayrıyeten örgüte üye olmak hatasından da cezalandırılır.” sözünün Anayasa’nın 38. hususuna alışılmamış olduğuna hükmeden Anayasa Mahkemesi, TCK’nin “Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt ismine hata işleme” cürmünü düzenleyen 220. unsurunun 6. fıkrasını oy birliğiyle iptal etti.

Kararda, birinci cümlenin iptali üzerine uygulanma imkanı kalmayan tıpkı fıkradaki ikinci ve üçüncü cümlelerin de iptalinin gerektiği belirtildi.

Yüksek mahkeme, kararın 4 ay sonra yürürlüğe girmesini uygun gördü.