AYM’den emsal karar: Sur’da evi yıkılan için tazmin hakkı doğdu

Diyarbakır’ın Sur ilçesinde sokağa çıkma yasakları döneminde evine ulaşamayan Emrullah Yılmaz’ın başvurusu sonrası Anayasa Mahkemesi (AYM) zararın giderilmesine yönelik karar verdi. Diyarbakır Barosu Yöneticisi Mehdi Özdemir, kararın söz konusu yasakların yaşandığı diğer yerler için de emsal teşkil eder nitelikte olduğunu belirterek, mağdur olanlar için tekrar başvuru hakkının doğduğunu söyledi.

Evrensel’in haberine göre, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde operasyon ve çatışmalar nedeniyle 2 Aralık 2015’te Cevatpaşa, Fatihpaşa, Dabanoğlu, Hasırlı, Cemal Yılmaz ve Savaş Mahallelerinde ilan edilen ‘sokağa çıkma yasağı’ 103 gün sürdü. Ancak söz konusu bu mahallelerde yasak 6 yıl devam etti. Bu sürede yasaklı mahallelerdeki yapılar mimarlar odasının raporuna göre kurtulabilecek durumdayken, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından başlatılan kentsel dönüşüm ile büyük kısmı yıkıldı ve yenileri inşa edilmeye başlandı. Tarihi ilçenin bu mahallelerinde bulunan kimi cami ve kiliseler restore edilirken kimi tescilli evler için de bu süreç devam ediyor. Dabanoğlu Mahallesi’ndeki evi bu kapsamda tescilli yapılar arasında bulunan Emrullah Yılmaz’a ise “İkametgahın burada değil” denilerek ne mülkü ne de karşılığı verildi. Yılmaz’ın evi, yasaklar sırasında özel harekatçılara ayrılmış bir polis merkezi olarak kullanılmış ve hasar görmüştü.

YEREL MAHKEME ZARARI REDDETTİ

Yasaktan önce yapı için restorasyon süreci başlatan Yılmaz, yasak sonrası taşınmazını kiraya veremediği için 5233 sayılı yasa kapsamında gelir kaybının karşılanmasını isteyerek Diyarbakır Valiliğine başvurdu. Evde herhangi bir hasarın bulunmadığı yönünde rapor hazırlayan Zarar Tespit Komisyonu, söz konusu talebi reddetti. Bunun üzerine konuyu yargıya taşıyan Yılmaz, evine ulaşamadığını belirterek zararının tazmini için Diyarbakır 4. İdare Mahkemesinde dava açtı. Mahkeme, kararında Zarar Tespit Komisyonunun gerekçesini benimseyerek davayı reddetti. Yılmaz, istinafa itiraz etse de karar değişmedi. Bunun üzerine Yılmaz, kararı AYM’ye taşıdı.

AYM: ZARARIN TAZMİNİ ENGELLENDİ

Emrullah Yılmaz’ın başvurusuna dair kararını açıklayan AYM şu ifadeleri kullandı:

“Bir kimsenin mülküne/evine erişiminin engellenmesinin -ister barınma amaçlı kullanılsın isterse ticari veya kültürel amaçlara tahsis edilsin- zarar doğuracağı muhakkaktır. Zararın miktarının tam olarak bilinmemesi muhtemel olduğu anlamına gelmez. Zararın hesaplanabilir olması, tazmin yükümlülüğünün doğması için yeterlidir. Kullanılabilir durumda olan bir eve erişimin engellenmesi evin kullanımından kaynaklanan ekonomik yarar tutarınca zararın ortaya çıkmasına yol açar. Böyle bir durumda zararın miktarının hesaplanmasında belli ölçüde güçlüklerle karşılaşılabilirse de muhtemel olduğunun ifade edilmesi makul bir yorum olarak görülemez. Bu haliyle mülkiyet hakkına ilişkin ihlalin giderilmesi bakımından teorik düzeyde etkili olduğu saptanan 5233 sayılı Kanun’la oluşturulan tazminat yolu idare mahkemesinin öngörülebilir olmayan ve bariz takdir hatası teşkil eden yorumu sebebiyle somut olayda başarı şansı sunma kapasitesini yitirmiştir. Sonuç olarak idare mahkemesinin başvurucunun zararının miktarının hesaplanmasını ve giderim sağlanmasını engellediği kanaatine varılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle mülkiyet hakkı ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.”

‘NE MÜLKÜ VERDİLER, NE DE KARŞILIĞINI’

Emrullah Yılmaz, “2015’te başlayan yasaklarla birlikte evimize artık gidemedik. Ardından gittiğimde orası karakol yapılmıştı. Hasar Tespit Komisyonuna gittim, mülküme ulaşamadığımı ve mağdur olduğumu, mağduriyetimizin giderilmesini istedim. ‘Sur’da ikamet etmediğim’ gerekçesiyle yardım edemeyeceklerini söylediler. Hem mülküme ulaşamıyordum hem de mağduriyetim giderilmedi. Mülkümü istedim, mülkümü vermiyorlar, karşılığını istedim onu da vermediler. Dava açtım, mahkeme de bu konuda benzer bir karar verdi. Mahkemenin vermiş olduğu karar yine orada kalmadığımız için hak iddia edemeyeceğimiz yönündeydi. Bunun üzerine biz AYM’ye gittik. Bu karar 7 yıl sonra çıktı” dedi.

‘KARAR KAYBETTİKLERİMİ GERİ GETİRMEYECEK’

20 yıldır Amerika’da olduğunu belirten Yılmaz, “Amerika ve kendi kültürümüz arasında bir köprü olarak evimi kültür sanat alanına dönüştürecektim. Bu kararın belki maddi açıdan bir karşılığı var ama onun dışındaki hiçbir şeyi geri getirmiyor. 10 yıl kaybımız oldu, bir dernek kuracaktık, bu karar kaybettiklerimizi geri getirmiyor, sadece diğer mağdurlara emsal olması sevinci var” dedi.

AVUKAT: ZARAR İÇİN TEKRARDAN BAŞVURULAR YAPILMALI

Sur’da yasak başladığı zaman mülkü bulunan yurttaşların göç etmek zorunda kaldığını belirten Diyarbakır Barosu Yönetim Kurulu Üyesi Mehdi Özdemir, 5233 sayılı yasa kapsamında yapılan başvurularda yurttaşların mülke ulaşamamasından dolayı maddi zararın karşılanması gerektiğini söyledi. Bu noktada sokağa çıkma yasaklarından dolayı mülküne erişim sorunu yaşayan yurttaşların mülkiyet hakkının ihlal edildiğinin AYM kararıyla tespit edildiğini dile getiren Özdemir, “Yerel mahkemelerin de komisyonun mevcut yaklaşımı itibariyle esasında yargılama ve başvuruların etkin bir hukuki süreci barındırmadığına karar vermiştir. Bu yönüyle AYM’nin kararı sokağa çıkma yasaklarında mülkiyet hakkı ihlal edilen yurttaşlar açısından zararlarının giderilmesi itibariyle emsal bir karar niteliği taşımaktadır” dedi.

KARAR SOKAĞA ÇIKMA YASAĞININ OLDUĞU HER YER İÇİN GEÇERLİ

Özdemir, AYM’nin verdiği kararın sadece Diyarbakır’da değil sokağa çıkma yasaklarının yaşandığı diğer kentlerde mağdur edilen yurttaşlar için de emsal teşkil ettiğine dikkat çekerek zararlarının giderilmesi noktasında yurttaşların başvuruda bulunabileceklerini ifade etti.

Özdemir, “Kira, eşya yardımı gibi alacak kalemleri açısından devam eden yargılamalar bu AYM kararıyla birlikte tazminatın muhtemel olmadığı, net ve belirlenebilir nitelikte olduğu, mülkiyet hakkına erişiminin sokağa çıkma yasağı dönemi itibariyle sağlanmadığını görmekteyiz. Devam eden yargılamalarda bu karar gözetilerek tazminat ve alacak kalemlerine hükmedilmesi gerekir. Etkili başvuru hakkı ihlal edildiği için emsal karar niteliğinde. Burada Sur’da sokağa çıkma yasaklarında mülkiyet hakkı ihlal edilen yurttaşlar açısından komisyona ikinci bir başvuru yapılarak AYM kararı doğrultusunda önceki kararın geri alınması ve zararın tazmin edilmesinin talep edilmesi gerekir. İdarenin vermiş olduğu bir kararı her zaman geri alması gibi bir yetkisi vardır. Burada da Diyarbakır Valiliği, Hasar Tespit Komisyonu veya çevre illerdeki sokağa çıkma yasaklarında mülkiyet hakkı ihlal edilen yurttaşların Valilik ve Zarar Tespit Komisyonuna başvurarak kira ve eşya alacağına dair taleplerinin reddine dair kararların geri alınması ve zararların karşılanması için talepte bulunması gerekir” dedi. (HABER MERKEZİ)