MİLAS‘tan sonra 16 kilometrelik yolu üç polis ve jandarma kontrol noktasından geçtikten sonra Akbelen’e geldik. Birinci gördüğüm, büyük başkan Atatürk’ün “Köylü Milletin Efendisidir” kelamlarının yazılı olduğu bez afiş oldu. Bu yeni değil, yaklaşık iki yıldır orada duruyor. O yüzden bezi, yazısı solmuş.
Emekli öğretmen Hasan Yorulmaz, Akbelen direnişinde yaşadıklarını gelişmeleri Hürmet Öztürk’e anlattı.
Vatandaşların bulunduğu ve çadırlarını kurduğu yere yaklaşınca, buraları tanıyoruz. Bilhassa son 14 gündür televizyonda görmeye alışık olduğumuz imajlar işte daima buradan. Biraz uzakta iş makineleri çalışıyor. Kesilen ağaçların kökleri çıkarılıyor, toprak ağaçtan, kollardan ve otlardan temizleniyor. İş makinelerinin homurtusu ortasına vakit zaman sloganlar sıkışıyor.
İkizköy Akbelen yazılı tabela da çamlar üzere yere devrilmiş, tıpkı mukadderatı paylaşmış. Onu düzeltmeye çalıştım fakat olmadı. Yolun girişinde barikat kurulmuş. İçeriye adım atabilmeniz için evvel kimlik denetiminden geçmeniz gerekiyor. Kimlik numarasıyla hakkınızda arama kararı olup olmadığına da bakılıyor. Jandarmanın yazlık üniforması değişmiş. Üzerlerinde ropocop kıyafeti, ellerinde kalkan var.
ÇAMLARIN FERYADI
Jandarmadan bir yerde “Temiz kağıdı” alıp köylülerin ve onlara takviye için gelenlerin yanına gidebiliyorsunuz. Jandarma barikatını geçtiğiniz anda köylülere dayanak için gelen gençlerin yere oturmuş, elinde darbuka, tef, öbür müzik aletleri eşliğinde türküleri yükseliyor. Jandarma kimseyle muhatap olmuyor ve gelişmeleri sessizce izliyor, kamera devamlı çalışıyor. Sesli katılmasalar da memleket havası türkülere onlarda içinden katılıyor. Bazen müzik susuyor, bu kere yerini “Aç… Aç… Barikatı aç”, “Halka değil, katillere barikat”, “Akbelen ormanını vermeyeceğiz” sloganlar atıyor.
100 metre sonra çam ağaçlarının altındasınız. Arkadaşları birer birer yere devrilmiş. Sıra onlara geliyor. Güya onların feryatlarını duyar üzere okuyorum. Başımı kaldırdığımda o koca çamların feryadını yansıtan karton üzerine yazılıp çamlara iple bağlanan şu notları okuyorum:
“Yüzlerce arkadaşımız katledildi.”, Kurtarın bizi”, “İmdat ölüyorum”, “Dikkat, katliam var!”, “Kesmeyin bizi!” ve daha neler neler!.. Lakin dinleyen kim? Şu ana kadar 750 hektar orman yok edildi. Bunun devamı da gelecek.
Yalnız çamların sessiz feryadı değil, köylülerin, onlara dayanak olmak için gelenlerin sesi de kah slogan olmuş, kah beze yazılmış olarak duyuluyor, görülüyor. “Ormanıma, havama, suyumla, toprağıma dokunma.”
BİR SABAH GELDİLER
İkizköylüler, bir sabah erkenden jandarmanın, iş makinelerinin Akbelen’e geleceğini biliyorlardı. Pürüz olmak, seslerini duyurmak için tam iki yıldır gece-gündüz nöbet tutuyorlardı. O gece nöbet sırası emekli öğretmen, birebir vakitte çiftçi olan Hasan Yorulmaz ve bir arkadaşındaydı.
Hasan öğretmen, yattıkları ranzayı gösteriyor. “Tam iki yıldır bizler burada, bu ranzada yattık. Kulağımız daima geleceğini iddia ettiğimiz iş makinaları, kesim sırasında bize mahzur olmak için görevlendirilecek jandarmalardaydı” diyor. O sabahı bize şöyle anlatıyordu:
“Bugün-yarın gelecek derken kulağımız daima kirişteydi. 14 gün evvel, bir pazartesi sabahı saat 05.30 civarıydı. Uyanmıştım. Kuş seslerini, ağaçların hışırtılarını dinliyordum. İşte bir anda o seslere araç sesleri katıldı. Jandarma, orman müdürlüğü araçları, iş makineleri, TOMA geliyordu. O sırada uyumakta olan arkadaşımı uyandırdım. Köylülere haber vermesini istedim. Zira, jammer aygıtıyla telefonla konuşmamız engellenmişti. Ben direnmeye, onarın kesim yapmasına mani olmaya çalışacak, arkadaşım da koşarak köye gidip haber verecekti. Yani, geliyordu gelmekte olan.”
“CEHENNEM ÇUKURU”
İlk gün köylüler direnmeye çalışınca jandarmanın tavrı da sert olmuştu. Bayan, erkek 7 kişi gözaltına alındı. Konuşmamızı dinleyen bir bayan kelama karışıyor, “Orduyu karşımıza dikip gözdağı veriyorlardı. Biz ne yapmışız? Suyumuza, toprağımıza, havamıza sahip çıkmışız. Hatamız buymuş” diyor. Kendilerine yapılanlara karşı alabildiğine öfkeli… 14 gün öncesine kadar bulunduğumuz yerler çam ağaçlarıyla doluydu. Lakin artık onlardan eser yok. Bir yerde ‘Kesilen kesilmiş, sanki bu direniş neden?’ diye aklınıza geliyor. Bunun karşılığını bir değil, birkaç kişi kelamlarını keserek, yapılanlara öfke duyarak anlatıyor:
“Evet, kesilen kesildi. Lakin biz daha fazla kestirmemek, kesilen yerlerin üzerindeki verimli toprağı aldırtmamak için direnişimizi sürdüreceğiz. Zira bu haliyle kalsa tabiat kendisini yeniler. Kesilen yerlerde tekrar fidanlar çıkmaya, uzunluk vermeye başlar. Verimli toprak taşınırsa buralar cehennem çukuruna döner. Biz, Akbelen’in cehennem çukuru olmasını engellemek için tabiatımıza sahip çıkıyoruz. Kesilmiş haliyle buraları kurtarabilirsek tabiat kendini yeniler. Direnişimiz doğayı kurtarmak, buraların cehennem çukuruna dönmesini engellemek içindir” diyor.
Didim’den Akbelen’e birlikte gittiğimiz emlak danışmanı Taci Erbaş, bir taraftan köylülerle fotoğraflarımızı çekerken, öbür yandan daha evvel ağaçların kesildiği yerleri gördüğünü belirtiyor, “Evet, cehennem çukuruna çevriliyor. Az ileride bunu görebiliriz” diyor. Biraz sonra o çukurları, çamları kesildikten sonra o alanların nasıl değiştiğini göreceğiz.
BABAMIN MEZARINDAKİ ÇAM
39 yaşındaki iki çocuk annesi İlkay Demir’le sohbet ediyoruz. Yapılanlara karşı nasıl öfkeli! Nasıl kızgın anlatamam. O da anlatacakları için “Üzüntüden anlatamam, anlatması çok sıkıntı ağabey” diyor. Yüzünün terini yaşmağıyla siliyor. Nefesleniyor. Bir arkadaşı su veriyor. Onu içtikten sonra yüreğindeki acıyı bize şöyle anlatıyor:
“Benim konutum kömür alanında kaldı. Babamın mezarının başındaki çam kesilir mi abi? Mezarlıktaki çamı bile kestiler. Çok pürüz olmaya çalıştım, çok yalvardım, çok çırpındım lakin dinletemedim. Babamın mezarında artık çamın gölgesi yok. Sıcağın bağrında kaldı mezarı.”
“Babamın mezarı artık sıcağın bağrında kaldı” deyince bana da arkadaşım Taci Erbaş’a da epey dokundu. Onunla birlikte bizim de içimiz acıdı. Hele yaralı olarak oradan kaçmaya çalışan tavşanın, kaplumbağanın kanlar içindeki halini unutmuyor. “Hepsi gitti. Doğdukları, büyüdükleri ormanları yok oldu” diyor. Bir ağıt tutturuyor:
Selam söyleyin o yare/ Ben çamlara doyamadım/ Bulun buna bir deva. Fakat deva yok. Onlar ellerinden geleni yapıyor. Gelen, hallerini soran herkese derlerini anlatıyor. O yüzden birçoklarının sesi kısık. Daha evvel burada bir su tankerleri vardı. Onu alıp götürdüler. Bir daha gelişine müsaade verilmedi. Bunun için ne uğraş ettiler. Sonunda o tankeri getirdiler.
Yöre halkı öfkeli. İçindekileri “Biz Akbelen cehennem çukuru olmasını diye tabiatımıza sahip çıkıyoruz. Devletin adaleti olsa toprağını, havasını, tabiatını koruyan bizlere sahip çıkardı. Lakin bizi askerimizle, polisimizle karşı karşıyla getiren buyruklar verdiler” diye lisana getiriyorlar
BU UĞRAŞ BİTMEZ
Melahat abla, “Kömüre hayır diyorum” derken, Gülören Hanım, “Şu yapılan zulüm karşısında konuşacak kelam bulamıyorum. O yüzden konuşmak bile istemiyorum” diyor lakin tekrar de içindeki öfkeyi döküyor: “Devletin polisi, jandarması kömür şirketinin ardında olsa bile halk bizimle. Devletin adaleti olsa toprağını, havasını, tabiatını koruyan bizlere her türlü müdahalede bulunulmazdı. Gaz sıktılar… TOMA ile tazyikli su sıktılar… Kalkanlarla, copla bizi uzaklaştırmak, susturmak istediler.
Bizi askerimizle, polisimizle karşı karşıyla getiren buyruklar verdiler. Biz ne yapmışız? Düşünün, elimizi yüzümüzü yıkadığımız su tankerini bile içeriye sokmadılar. Ne çabalardan sonra bunu getirtebildik. Bizi her türlü pürüzlerle boğmak, yıldırmak istiyorlar. Bırakın yılgınlığı, giderek öfkemiz yapılanlar karşısında daha da derinleşiyor. Boğdunuz daha ne istiyorsunuz bizden?”
ASIRLAR UZUNLUĞU
Açıkçası hareket alanında erkeklerden çok bayanları gördük. Melahat hanım belinden ameliyat olmasına karşın bir taşın üzerinde oturmuş, aksiyon alanından ayrılmayanlardandı. Bu çamlar bugünün değil, asırlar öncesinin Kayra uygarlığıyla ilgili araştırmalar yapan Arkeolog Canan Küçükeren, sedir ormanlarının asırlardır bulunduğunu anlattı. Küçükeren, “Kayra devrinde gemi inşaatı tekniği gelişmiş olması, bu bölgedeki sedir ormanlarıyla yakından ilgiliydi. Karya uygarlığından beri var olan ormanların yok edilişi inanın içimi çok acıtıyor. Yazık oluyor” diyor.
Destekçiler hiç yalnız bırakmıyor
Ziyaretçiler eksik olmuyor. Değişik vilayet ve ilçelerden uzak-yakın demeden direnişçilerin ziyaretine gelenler var. Gelenler onlara yiyecek, içecek getiriyor, çamların altında birlikte oturuyorlar. O gün bol ölçüde aşure getirmişlerdi. Şekeri olmasına karşın Taci Beyefendi ”Çok hoş olmuş, çok hoş olmuş” deyip iki kase aşure yediğine şahidim.
Gittiğim gün Bayan Meclisleri, Foça Tarih ve Tabiat Talanlarına Hayır Platformu, Selçuk Kent Kurulu, Türk Toraks Derneği, Kanlıca Tabiat ve Hayat Derneği, Mülkiyeliler Birliği İzmir Şubesi, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, ODTÜ Mezunları Derneği, 2021 Tüm Emekliler Sendikası, Aydın, İzmir, Muğla baroları temsilcileri de oradaydı. Bu gelişler-gidişler doğayı, çevreyi korumak ismine köylüleri şad ediyor.
Bu çamları sana yedirmeyiz
Artık aksiyon bölgesini mesken edinmiş gençler var. Küçük bir kızı annesiyle birlikte gelirken gördüm. Elinde kemanı vardı. Burada ablaları için müzik söylemeye, doğayı koruyanlara, ormanına sahip çıkanlara, cehennem çukurları açılmasına kemanıyla karşı çıkacaktı. Akbelen’in bayanları, yere düşürülen her ağaç için bir şeyler söylüyor. Aytaç Hanım, “Ben çoluğumu çocuğumu büyüttüm. Allımı alladım, güllümü gülledim, yani evlendirdim. Onlara pak bir hava kalsın, ormanlarımız yok olmasın diye buradayız” derken, akabinde bir öbür bayanın bütün gücüyle şu kelamlarını, altında gölgelendiğimiz kuşlar da duyuyordu:
Çamların altı yeşil
Altında yemek pişir
Bu çamları sana yedirmeyiz
Aklını başına devşir.
Ağaçların kesildiği alandan uzaklaşıp, daha evvel kesim yapılan yerlere hakikat gittik. İnanılmaz bir görüntü. Bir vakitler çamların bulunduğu bu bölgede, artık küllü, üzerinde ot bile olmayan toprakla karşılaşıyorsunuz. Kimi yerlerde dev çukurlar. İşte, bayanların “Cehennem çukuru” dedikleri bunlar ola.
Belgenin tabiatının bozulmasına herkes karşı. Madencilerle konuştuğumuzda buraların tekrar ağaçlandırılacağını söylüyor. Keşke, Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) eski Genel Müdür Yardımcısı Dursun Akyürek’in, “Bir ağaç bile kesmeden üretim mümkün” kelamını dinleyip oradaki bir maden işletmesindeki uygulamayı örnek alsalar.
Bir de tabela gördük. Maden çıkartılan yerlere bugüne kadar 2 milyon 500 bin fidan dikildiği yazılı. Ancak o bölgede biz bu türlü bir fidanlık göremeden döndük.
