Bölüşüm şoku büyüyor

TÜİK’in bugün açıkladığı büyüme datalarında çalışan fiyatlarının gayri safi yurt içi hasıla içerisindeki tartısının azaldığı, patronların hissesinin ise arttığı görüldü. Uzmanlar enflasyon ve kur şoklarının gelir adaletsizliğini artırdığı görüşünde.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı 2022 yılı ikinci çeyrek büyüme dataları Türkiye’de çalışanların büyümeden aldığı hissenin azaldığını gösterirken patronların büyümeden aldığı hissenin her geçen çeyrekte giderek arttığı görüldü.

Uzmanlar pandeminin, enflasyonun ve kur şoklarının gelir dağılımını bozduğunu düşünürken önümüzdeki muhtemel kur şoklarının mevcut bölüşüm krizini daha da derinleştireceği görüşünde.

MAAŞ ARTIŞLARI RESMİ ENFLASYONUN ALTINDA KALDI

TÜİK’in bugün açıkladığı datalara nazaran 2022’in ikinci çeyreğinde toplam işgücü ödemelerinin geçen yıla nazaran yüzde 66,4 arttığı görüldü. Buna nazaran personellere ödenen fiyattaki artış ikinci çeyreği kapsayan nisan-mayıs ve haziran aylarındaki resmi tüketici enflasyonun dahi altında kaldı. Tüketici enflasyonu nisanda yüzde 69,97, mayısta yüzde 73,50, haziranda ise yüzde 78,62 artmıştı.

Buna karşılık sermayenin gelirinin izlendiği datalar olan net işletme artığı/karma gelirdeki artış yüzde 134,7 ile işgücü ödemelerindeki artışı neredeyse ikiye katladı.

Aynı formda işgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Paha içerisindeki hissesi geçen yılın ikinci çeyreğinde yüzde 32,6 iken bu oran 2022 yılının tıpkı devrinde yüzde 25,4 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin hissesi ise yüzde 49,2 iken yüzde 54,0 oldu. Yüzde 25,4’lük emek hissesi son 20 yılın en düşük seviyesi olarak gerçekleşti.

İŞÇİNİN HİSSESİ AZALIYOR

Mevsimsellikten arındırılmış datalar cari fiyatlarla gelir formülüyle incelendiğinde ise işgücü ödemelerinin GSYH’ye oranının bu çeyrekte 2021 ikinci çeyrekteki yüzde 27,6’dan yüzde 21,4’e indiği görüldü. 2022 birinci çeyreğinde ise bu oran yüzde 24,7 olarak belirlenmişti.

Mevsimsellikten arındırılmış dataya nazaran net işletme artığının GSYH’ye oranı ise bir evvelki yılın tıpkı devrindeki yüzde 46,3’ten yüzde 50,4’e çıktığı görüldü.

KUR ŞOKLARI GERÇEK FİYATLARI BASKILIYOR

Konu ile ilgili Sozcu.com.tr’ye değerlendirmelerde bulunan iktisatçı ve Greenwich Üniversitesi Öğretim Üyesi Cem Oyvat, açıklanan yüzde 7,6’lık büyümeye karşın emek kısmına giden gelirin gerçek olarak düştüğü belirtildi.

Oyvat, “Kur şokları maalesef uzun müddettir, enflasyonu arttırarak gerçek fiyatları baskı altında tutuyor. Sendikaların son periyotta daha da zayıflatılmış olması, enflasyonun fiyatlar üzerindeki olumsuz tesirlerini arttırıyor. Gerçekten 2022’nin ikinci çeyreğinde toplam işgücü ödemelerindeki yıllık artış, yüzde 66,4 ile TÜİK’in tüketici enflasyonunun bile altında kaldı” dedi.

TÜİK’in resmi enflasyonu üzerinde de önemli kuşkular olduğunu belirten Oyvat, “Ücret artışlarında TÜİK sayılarının dikkate aldığını düşünürsek, TÜİK’in enflasyonu olduğundan düşük göstermesi de gelir dağılımını ücretliler aleyhine bozuyor olabilir” değerlendirmesinde bulundu.

‘BÖLÜŞÜM KRİZİ DAHA DA DERİNLEŞEBİLİR’

Oyvat ayrıyeten kurdaki artıştan elinde döviz varlıkları tutan yahut KKM’de parası olan görece varlıklı kısmın faydalanabildiğini bunun da gelir eşitsizliğini bozan bir faktör olduğunu belirtti. Oyvat, “Son olarak dış ticaret açığının Ocak-Temmuz devrinde 62 milyar doların üzerinde olması bize TL’nin epey kur şokuna karşın hala çok bedelli olduğunu gösteriyor. Yani doların turizm dönemi bittiğinde 18,1 düzeylerinde kalması kolay olmayacak” dedi.

Değerlendirmesinde “Maalesef sonbaharda gelebilecek yeni bir kur şoku da bölüşüm krizini daha da derinleştirecektir” tabirlerine yer veren Oyvat, “Seçimlerin yaklaştığını da düşünürsek, AKP iktidarının beklenenin üzerinde bir minimum fiyat artırımı ile bu durumu aksine çevirmeye çalışması da beklenebilir. Ancak yüksek enflasyon ortamında AKP’nin eforlarına karşın bölüşüm krizinin berbata gideceğini düşünüyorum” diye konuştu.

‘PANDEMİ VE ENFLASYON GELİR DAĞILIMINI KÖTÜLEŞTİRDİ’

Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) de mevzu ile ilgili bir rapor kaleme aldı.

Raporda “2020 yılını 100 kabul ettiğimizde GSYH cari fiyatlarla 100’den 329,5’e çıkarken, emeğin geliri 100’den 227,1’e çıktı. Böylelikle iki yılda toplam emek gelirleri mali olarak yüzde 127,1 oranında artmış oldu. Tıpkı devirde sermaye gelirleri ise 100’den 414,8’e yükselerek yüzde 314,8 oranında arttı. Sermaye gelirleri nakdî olarak emeğin iki katı kadar artmış oldu” sözlerine yer verildi.

DİSK-AR uzmanları, 2021 ve 2022 yıllarında üst üste emek gelirindeki büyümenin ortalama GSYH artışının epey altında kaldığını ve sermaye gelirinin ortalama GSYH büyümesinin çok üzerinde arttığını belirtti. Raporda bu durumun sınıfsal dağılımı kötüleştirdiğini belirtildi.

Raporda son olarak “Covid-19 salgınının bölüşüm bağlantılarını kötüleştirdiğini söylemek mümkündür. GSYH’den emeğin ve sermayenin aldığı hisse 2020’den bu yana açılma eğilimi gösteriyor” tabirlerine yer verilirken pandemi ve yüksek enflasyon nedeniyle emeğin hissesinin keskin biçimde düştüğü ve bölüşüm alakalarının daha da kötüleştiği aktarıldı.